మరో జన్మంటూ ఉంటే.. హరిజనులైన తల్లిదండ్రులకు అమ్మాయిగా పుడతానని మహాత్ముడు ఎన్నోసార్లు చెప్పారు. కుల, లింగ వివక్షకు గురవుతున్న దళిత బాలికకు తీవ్ర అన్యాయం జరిగిందని ఆవేదన చెందారు. బాపూజీ కోరుకున్నట్లే ఓ దళిత బాలికగా తన సొంత రాష్ట్రంలో మళ్లీ పుడితే మరింత ఆవేదన చెందేవారు. ఎందుకంటే గుజరాత్‌లో గత 23 ఏళ్లలో ఉన్నత కుటుంబాల చేతిలో 534 మంది దళితులు హత్యకు గురయ్యారు. గాంధీ పుట్టిన గుజరాత్‌లోనే కాదు.. దేశవ్యాప్తంగా ఏ రాష్ట్రంలో చూసినా ఇదే పరిస్థితి.
దళితులపై జరుగుతున్న అన్యాయాలను చూస్తుంటే.. ఓ హరిజన బాలికగా తాను ఎందుకు జన్మించాలని మహాత్ముడు కోరుకున్నాడో అర్థమవుతుంది. చిన్నప్పటి నుంచి గాంధీజీ అంటరాని తనాన్ని వ్యతిరేకించారు. మరుగుదొడ్లను శుభ్రం చేసే పారిశుద్ధ్య కార్మికులను ముట్టుకోవద్దని మహాత్ముడి తల్లి చెప్పేవారు. హిందూ సమాజంలోని ఇతర ఉన్నత కులాల మాదిరిగానే సనాతన వైష్ణవులు అంటరానితనాన్ని పాటించేవారు.
అంటరానితనం ఓ మచ్చ...
హిందూ మతానికి అంటరానితనం ఓ మచ్చ అని గాంధీ కఠిన వ్యాఖ్యలు చేశారు. వేదాలు, పురాతన గ్రంథాల్లో అంటరానితనం గురించి ఎక్కడ ఉందో చెప్పాలని సంస్కృత పండితులను గాంధీజీ సవాలు విసిరారు.
"ఒకవేళ అంటరానితనాన్ని వేదాలు, పురాణాలు సమర్థిస్తే వాటిని వ్యతిరేకిస్తాను."
--- మహాత్మా గాంధీ.
హరిజనులను పెళ్లి చేసుకుంటేనే...
పారిశుద్ధ్య కార్మికులను, ఆవుల మృతదేహాలను పారవేసే వారిని అంటరానివారిగా భావించడం పాపమని గాంధీ స్పష్టం చేశారు. ఆ పాపాన్ని తొలగించుకోవాలంటే తపస్సు చేయాల్సి ఉంటుందని ఎద్దేవా చేశారు. అంటరానితనాన్ని తొలగించేందుకు మహాత్ముడు కులాంతర వివాహాలను ప్రోత్సహించారు. ఉన్నత వర్గాలకు చెందిన వ్యక్తులు, హరిజనులను పెళ్లి చేసుకుంటే.. అలాంటి వివాహమహోత్సవాలకే తాను హాజరవుతానని చెప్పారు. ఇంగ్లీష్‌, హిందీ, గుజరాతీ భాషల్లో తన నేతృత్వంలో నడిచిన పత్రికలకు హరిజన్, హరిజన్ బంధు, హరిజన్ సేవక్‌ అనే పేర్లు పెట్టారు.
సేవాగ్రామ్‌ ఆశ్రమానికి సమీపంలోని సెగావ్‌ గ్రామవీధులను వాలంటీర్లు రోజూ రాత్రి శుభ్రం చేస్తూ ఉండేవారు. ఈ కార్యక్రమానికి హరిజన్ సంపాదకుడు, గాంధీజీ కార్యదర్శి మహాదేవ్‌ దేశాయ్‌ నేతృత్వం వహించేవారు. దేశాయ్‌ మరణించిన తర్వాత ఆయన వారసుడిగా వచ్చిన ప్యారేలాల్‌.. హరిజన్ వారపత్రికలో ఈ విషయాన్ని తెలిపారు. ప్రచారం కోసం కాకుండా.. ఓ నిస్వార్థ సేవగా ఈ పని జరిగేది.
హరిజనులు, అంటరానితనంపై గాంధీజీ భావాలను మహాదేవ్‌ అర్థం చేసుకున్నట్లుగా మరెవరూ చేసుకోలేదు. ఓ సంపాదకుడిగా అక్షరాలతో ప్రచారమే కాదు.. రాత్రి వేళల్లో వీధులను శుభ్రం చేస్తూ.. తాను మరో దళిత కార్మికుడిగా మారేవారు.
"మహాదేవ్‌ వద్ద బకెట్‌, చీపురు ఉండేవి. తీవ్ర పని ఒత్తిడిలో కూడా ఆయన సేవా భావాన్ని వీడలేదు. గాంధీజీ వార పత్రికలను చూస్తే హరిజనులు, గ్రామాల అభ్యున్నతి కోసం ఆయన ఎంతలా పాటుపడే వారో అర్థమవుతుంది. అంటరాని తనం, గ్రామాల అభ్యున్నతిపై గాంధీజీ ఆలోచనలను పత్రికల ద్వారా అవగాహన పరచడమే కాదు. వ్యక్తిగతంగా వీధులను శుభ్రం చేసి తన తపనను చాటేవారు."
---ప్యారేలాల్‌, హరిజన్ సంపాదకుడు.
దేవాలయాల్లోకి స్వేచ్ఛగా వెళ్లాలి...