విశ్వకవి రవీంద్రనాథ్ ఠాగూర్, జాతిపిత మహాత్మాగాంధీ... 20వ శతాబ్దపు దిగ్గజాలు. ఎంతో మందిని ప్రభావితం చేసిన మార్గనిర్దేశకులు. సంపూర్ణ స్వరాజం నుంచి స్వాతంత్య్ర సమర పురోగతి వరకు అనేక అంశాలపై విభిన్న అభిప్రాయాలను వెలిబుచ్చారు. దారులు వేరైనా వారి లక్ష్యం, సిద్ధాంతాలు ఒకటే.
సమస్యల పరిష్కారం లేదా అర్థం చేసుకోవడంలో గాంధీ ఆలోచనలను ఠాగూర్ చాలాసార్లు సవాలు చేశారు. సమీకరణ, నైతిక సిద్ధాంత వ్యూహాలపై పరస్పరం తీవ్రంగా విభేదించారు. వాళ్ల అభిప్రాయభేదాలన్నీ సైద్ధాంతిక, తాత్విక ఆలోచనలతో ముడిపడి ఉంటాయి.
కానీ.. ఇద్దరూ భారత నాగరికత గ్రామాల్లోనే నిక్షిప్తమై ఉందని భావించారు. నిజమైన స్వయం సమృద్ధి సాధిస్తేనే వలస పాలన నుంచి విముక్తి లభించినట్లని అభిప్రాయపడ్డారు. దేశంలోని గ్రామీణులు ఆర్థిక, సామాజిక, సాంస్కృతిక, రాజకీయ శక్తిమంతం కావాలని ఆకాంక్షించారు.
స్వరాజ్య సిద్ధితోనే స్వేచ్ఛాయుత భారత్ ఏర్పడుతుందని గాంధీ నమ్మారు. అందుకు సహాయ నిరాకరణోద్యమంలో యువతను భాగం కావాలని పిలుపునిచ్చారు. ఠాగూర్ మాత్రం స్వదేశీ సమాజంతోనే స్వతంత్ర భారతం నిర్మితమవుతుందని, రాజకీయ సుస్థిరత ఏర్పడుతుందన్నారు. బలిపీఠం ఎదుట యువ జీవితాలను త్యాగం చేయటం బాధ్యతారాహిత్యం అన్నారు. ఈ చర్య దీర్ఘకాలంలో సరైన ఫలితాలను ఇవ్వవని వాదించారు.
విదేశీ ఆర్థిక దోపిడి వ్యతిరేకంగా దేశీయ ఉత్పత్తులను కాపాడుకోవాలని గాంధీ భావించారు. అందుకు చరఖా ఉద్యమాన్ని ప్రారంభించారు. ఈ విషయంలో ఠాగూర్ పరిమితంగా ఉండేవారు. విశ్వవ్యాప్తమైన సాంకేతికతను వాడటంలో ఎలాంటి తప్పు లేదని భావించేవారు. ఆరోగ్యకరమైన స్వయం సమృద్ధ పురోగతితో ఎలాంటి ప్రమాదం ఉండదని అనేవారు.
మరోసారి.. 1934లో బిహార్లో సంభవించిన భయంకర భూకంపం.. అక్కడ జరిగిన అంటరానితనానికి సంబంధించిన దురాగతాలపై దైవిక మందలింపుగా గాంధీ ప్రకటన చేశారు. ఈ వ్యాఖ్యలపై మూఢనమ్మకాలు పెరుగుతాయని ఠాగూర్ ఆందోళన వ్యక్తం చేశారు. ఈ రకమైన ప్రకటనలు భారతీయ సమాజంపై దీర్ఘకాలిక దుష్ప్రభావం ఉంటుందన్నారు. కానీ గాంధీ తన మాటపైనే నిలబడ్డారు. మనిషి చేసే తప్పులకు ఏదోరకంగా శిక్ష అనుభవిస్తారని అన్నారు.
యంగ్ ఇండియా, మోడరన్ రివ్యూల్లో ప్రచురితమైన బహిరంగ లేఖలు, వ్యక్తిగత సందేశాలు.. దేశంపై వీరిద్దరికీ ఉన్న అంకితభావాన్ని బహిర్గతం చేస్తాయి. పౌరసమాజంపై పరస్పర ఆరోగ్యకరమైన చర్చలు జాతీయ ప్రయోజనానికి ఉద్దేశించినవే.