Azadi ka amrit mahotsav: 1902లో వివేకానందుడు కన్ను మూసేనాటికి భారత జాతీయోద్యమం ఊపందుకోలేదు. సిపాయిల తిరుగుబాటు తర్వాత బ్రిటిష్‌ ప్రభుత్వ పాలన స్థిరపడింది. పోరాటం కంటే... ఆంగ్లేయులతో కలసి పాలనలో భాగస్వామ్యం పెంచుకునే దిశగానే ఆలోచనలు సాగుతున్న కాలమది. వివేకానందుడు మాత్రం... భారత్‌కు స్వాతంత్య్రం రావటం ఖాయమని గుర్తించారు. రాబోయే స్వాతంత్య్రాన్ని నిలబెట్టుకునేందుకు అవసరమైన శక్తియుక్తులను జాతి ముందే సంపాదించుకోవాలని బలంగా నమ్మారు. ఆ క్రమంలో జరిగిందో ఆసక్తికర ఘటన!
1893 మే 31న జపాన్‌ నుంచి వాంకోవర్‌కు బయల్దేరిందో ఓడ. వివేకానందుడు, టాటా సంస్థ వ్యవస్థాపకుడు జంషెడ్‌జీ టాటా కలసి ప్రయాణిస్తున్నారందులో. వివేకానందుడు షికాగోలోని ప్రపంచ మతసమ్మేళనానికి వెళుతుంటే... అక్కడే ఏర్పాటైన ఓ పారిశ్రామిక ఎగ్జిబిషన్‌ను తిలకించేందుకు బయల్దేరారు టాటా! రెండు మేధస్సులు... మనసారా మాట్లాడుకున్నాయా సుదీర్ఘ ప్రయాణంలో! భారత్‌ను పారిశ్రామిక దేశంగా నిలబెట్టేందుకు అవసరమైన పరికరాల కోసం తాను అన్వేషిస్తున్నట్లు టాటా చెప్పారు. ఆయన ఉత్సాహాన్ని ప్రశంసించిన వివేకానందుడు... భారత్‌లోనే ఉపాధి సృష్టించేలా పారిశ్రామికీకరణ జరిగేలా చూడండన్నారు. ఉదాహరణకు అగ్గిపెట్టెలను జపాన్‌ నుంచి దిగుమతి చేసుకునే బదులు... భారత్‌లోనే తయారు చేస్తే, గ్రామీణులకు బోలెడంత ఉపాధి లభిస్తుందని సూచించారు. సైన్స్‌తో పాటు సాంకేతికతలో కూడా మనవాళ్లను సిద్ధం చేస్తే పారిశ్రామికాభివృద్ధి జరుగుతుందని స్వామి అభిప్రాయపడ్డారు. ఓ సైన్స్‌ పరిశోధన సంస్థను ఏర్పాటు చేయటానికి టాటా వెంటనే ముందుకొచ్చారు. తథాస్తు... అంటూనే సైన్స్‌కు తోడుగా ఆర్ట్స్‌ను (హ్యుమానిటీస్‌) కూడా మేళవించమన్నారు వివేకానందుడు!
ఈ వినూత్న సూచన నచ్చిన టాటా ఐదేళ్ల తర్వాత... వివేకానందుడికి లేఖ రాశారు. ఆ కాలంలోనే రూ.30 లక్షలతో పరిశోధన కేంద్రం ఏర్పాటుకు ప్రతిపాదించారు. సైన్స్‌తో పాటు భారతీయ భాషలు, చరిత్రపైనా పరిశోధించేందుకు నిర్ణయించారు. దానికి వివేకానందుడిని సారథ్యం వహించమన్నారు. కానీ... అప్పటికే రామకృష్ణ మిషన్‌ వ్యవహారాల్లో మునిగితేలుతున్న స్వామీజీ సున్నితంగా దాన్ని తిరస్కరిస్తూనే.. కలసి పని చేద్దామన్నారు.