Azadi Ka Amrit Mahotsav: 1915లో దక్షిణాఫ్రికా నుంచి భారత్‌కు తిరిగి వచ్చిన గాంధీజీ అక్కడి తరహాలోనే ఇక్కడా ఒక ఆశ్రమాన్ని నిర్మించాలనుకున్నారు. తన స్నేహితులు చాలామంది ఆర్థికంగా సాయం చేయటానికి ముందుకు రావటంతో ఇందుకు గుజరాత్‌లోని అహ్మదాబాద్‌ను ఆయన ఎంచుకున్నారు. హ్యాండ్‌లూమ్‌ నేతకు అహ్మదాబాద్‌ కేంద్రం. అక్కడ మళ్లీ చేనేతను కుటీర పరిశ్రమగా పునరుద్ధరించాలనుకున్నారాయన. వెంటనే ఆయన స్నేహితుడు జీవన్‌లాల్‌ దేశాయ్‌ తన కొచార్బ్‌ బంగ్లాను ఆశ్రమానికి అద్దెకు ఇచ్చారు. దీనికి సత్యాగ్రహ ఆశ్రమం అని పేరు పెట్టారు. దక్షిణాఫ్రికా నుంచి తనతో వచ్చిన కొంతమందికి కూడా పక్కనున్న బంగళాల్లో వసతి కల్పించారు. స్థానికులు కూడా ఆశ్రమంలో ఉండటానికి ఆసక్తి చూపించారు. అయితే ఆశ్రమంలో ఉండటానికి... బ్రహ్మచర్యం, సత్య సాధన, అహింస, విదేశీ వస్త్రాలు ధరించకపోవటం, అంటరానితనాన్ని పాటించకపోవటంలాంటి కఠిన నిబంధనలు పెట్టారు గాంధీజీ. అన్నీ బాగానే ఉన్నా... అంటరాని కుటుంబాలను కూడా ఇక్కడికి అనుమతిస్తామనటం ఆశ్రమానికి ఆర్థిక సాయం చేసే కొంతమంది వ్యాపారవేత్తలకు నచ్చలేదు. వారు తమ సాయాన్ని నిలిపేశారు. అయినా గాంధీజీ వెనక్కి తగ్గలేదు. ఆశ్రమానికి ఏడాదికి రూ.6వేలు ఖర్చయ్యేది. ఇతర దాతల నుంచి సాయం అందటంతో గాంధీజీ తన ప్రయోగాలతో ముందుకు వెళ్లారు.
కొచార్బ్‌లో సత్యాగ్రహ ఆశ్రమం ఏర్పాటైన నాలుగు నెలలకు అస్పృశ్యులుగా సమాజం భావించే కుటుంబం ఒకటి బొంబాయి నుంచి వచ్చింది. దుదాబాయ్‌ అనే ఉపాధ్యాయుడు తన భార్య దాని బెన్‌, కుమార్తె లక్ష్మిలతో కలసి ఆశ్రమంలో ఉండాలనుకున్నారు. ఆశ్రమవాసులు దీనికి అభ్యంతరం తెలిపారు. చాలామంది వారితో కలసి భోజనం చేయటానికి నిరాకరించారు. గాంధీజీ సహధర్మచారిణి కస్తూర్బా సైతం వారితో గళం కలిపి... ఆశ్రమాన్ని వీడి వెళతామంటూ బెదిరించారు. కానీ గాంధీజీ వాటన్నింటికి బెదరలేదు. "ఆశ్రమంలో అంటరానితనానికి చోటే లేదు. కావాలంటే నువ్వే వెళ్లిపో" అంటూ కస్తూర్బాకు తేల్చిచెప్పారు గాంధీజీ. ఇద్దరి మధ్యా వాగ్యుద్ధం సాగింది. కుమారులు రామ్‌దాస్‌, దేవదాస్‌లు సర్దిచెప్పగా కస్తూర్బా కాస్త తగ్గారు. కొద్దిరోజుల తర్వాత ఏ కుటుంబాన్నైతే వద్దన్నారో వారితోనే ఆమెకు అన్యోన్య బంధం ఏర్పడింది. ఈ ఆత్మీయ బంధం ఎంతగా బలపడిందంటే... తమకు అమ్మాయి లేదు కాబట్టి... గాంధీ అనుమతితో... లక్ష్మిని దత్తత తీసుకున్నారు కస్తూర్బా!