ద్రాక్షారామంలోని సనాతన సంప్రదాయ కుటుంబంలో 1880 నవంబరు 15న జన్మించిన దువ్వూరి సుబ్బమ్మ పదకొండో ఏటే... బాల వితంతువుగా మారారు. చిన్నతనంలోనే భర్తను కోల్పోయి కుంగిపోతున్న ఆమెకు.. తిరుపతి వేంకటకవుల్లో ఒకరు, సమీప బంధువు అయిన చెళ్లపిళ్ల వెంకటశాస్త్రి చేరదీసి విద్యాబుద్ధులు నేర్పారు. ఆయన ప్రోత్సాహంతో తెలుగు, సంస్కృత భాషల్లో పట్టు సంపాదించి గొప్పవక్తగా మారారు సుబ్బమ్మ. స్వరాజ్య సాధనకు మహాత్మాగాంధీ సాగిస్తున్న పోరాటం గురించి తెలుసుకుని ఉప్పొంగిపోయారు. కుటుంబసభ్యులను ఒప్పించి స్వరాజ్య సమరంలో దూకారు. తన వాక్పటిమతో నారీ లోకాన్ని కదిలించారు. "ఉరిమింది భరతజాతి.. రగిలింది ప్రజాశక్తి.. మోగింది విజయభేరి.. ఎగిరింది జాతీయ జెండా" అంటూ ఊరూరా తిరిగి ప్రజల్లో స్వాతంత్య్రోద్యమ కాంక్షను రగిలించారు. దేశభక్తి గేయాలు, పాటలు పాడుతూ, ఇతిహాసాల్లోని సూక్తులను ఉటంకిస్తూ.. సూటిగా, చురుగ్గా, కరుగ్గా ఆమె చేసే ప్రసంగాలు ప్రతి ఒక్కరినీ ఆకట్టుకునేవి. కేవలం సుబ్బమ్మ ప్రసంగం వినడానికే సభకు ఎంతోమంది హాజరవుతుండేవారంటే అతిశయోక్తి కాదు. 1921 కాకినాడ కాంగ్రెస్‌ సమావేశంలో సంపూర్ణ స్వాతంత్య్రం కోసం ప్రవేశపెట్టిన తీర్మానాన్ని బలపరుస్తూ సుబ్బమ్మ చేసిన అనర్గళ ప్రసంగం.. ఆ సభకు అధ్యక్షత వహించిన టంగుటూరి ప్రకాశం పంతులుతో సహా ప్రతిఒక్కరినీ మంత్రముగ్ధులను చేసింది.
మైకులు లేని ఆ రోజుల్లో ఆమె గళం కంచుకంఠమై మోగేది. అయిదారు వేల మంది పాల్గొన్న సభల్లోనూ ఎంతదూరంలో ఉన్నవారికైనా.. ఆమె ప్రసంగం ఓ లౌడ్‌ స్పీకర్‌గా ఎంతో స్పష్టంగా వినిపించేది. సుబ్బమ్మ ఉపన్యాసం జనానికి వినిపించకూడదన్న ఉద్దేశంతో బ్రిటిష్‌ పోలీసులు.. ఆమె ప్రసంగిస్తున్న చోటుకు వెళ్లి డప్పులు, డబ్బాలు కొడుతుండేవారు. సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమంలో పాల్గొన్న ఆ ధీశాలిని ఓ రోజు ఆంగ్లేయ పోలీసులు అరెస్టు చేసి జైలుకు పంపారు. "ఓ అమ్మా... తప్పు ఒప్పుకో.. క్షమాపణ చెప్పుకో.. క్షమాపణ చెబితే నిన్ను వదిలిపెడతాం" అన్నాడు అప్పటి బ్రిటిష్‌ కలెక్టరు. ఆ మాటలను అసహ్యించుకున్న సుబ్బమ్మ "ఛీ.. ఛీ..! నా కాలిగోరు కూడా ఆ పనిచేయదు" అని దీటైన సమాధానం చెప్పి తన పౌరుషమేంటో చూపించారు.