1918 flu pandemic in India: మొదటి ప్రపంచయుద్ధం పూర్తవగానే మానవాళిపై వచ్చి పడ్డ ఉపద్రవం.. స్పానిష్‌ ఫ్లూ! యుద్ధంలో పాల్గొని వచ్చిన సైనికులతో భారత్‌లో కూడా ప్రవేశించిన ఈ మహమ్మారి.. తొలుత నౌకాకేంద్రాలున్న పట్టణాలు.. ముఖ్యంగా ముంబయిలాంటి చోట మొదలైంది. మన దేశంలో తొలిసారిగా 1918 మేలో ముంబయిలో ఈ లక్షణాలు కనుగొన్నారు. క్రమంగా..ఇది గ్రామాలకు కూడా పాకడం మొదలైంది. "రైతు కూలీలు.. చాలా బలహీనంగా కనిపిస్తున్నారు. రోజంతా పనే చేయలేకపోతున్నారు" అంటూ ఓ అధికారి బ్రిటిష్‌ ప్రభుత్వానికి నివేదిక పంపించారు. సెప్టెంబరు నుంచి నవంబరు మధ్య మహమ్మారి ఉగ్రరూపం ప్రదర్శించింది. ముంబయిలో 15వేల మంది మరణించారని, దిల్లీలో రోజుకు 800 మంది చొప్పున మరణిస్తున్నట్లు లండన్‌ టైమ్స్‌ ప్రచురించింది. మొత్తం మీద.. ఈ మహమ్మారి కారణంగా.. భారత్‌లో దాదాపు రెండు కోట్ల మంది మరణించినట్లు అంచనా వేశారు. ఒక్క పంజాబ్‌ రాష్ట్రంలోనే 3లక్షల మంది కన్నుమూశారు. పేదలే ఎక్కువగా బలయ్యారు. "వీధుల్లో ఎక్కడ చూసినా శవాల కుప్పలే. మరణమృదంగం మోగని ఇల్లు లేదు. రాబందులు, తోడేళ్లు రాజ్యమేలుతున్నాయి" అంటూ.. పంజాబ్‌ పారిశుద్ధ్య కమిషనర్‌ లేఖ రాశారు.
Spanish flu in India: సహజంగానే.. ప్రకృతి విపత్తుల్లో సరిగా స్పందించకుండా.. గాలికి వదిలేసే బ్రిటిష్‌ ప్రభుత్వం మహమ్మారి విషయంలోనూ దాదాపు అలాగే వ్యవహరించింది. 'అధికార యంత్రాంగం.. మానవత్వంలాటి భావోద్వేగాలతో కాకుండా.. హేతుబద్ధంగా నిబంధనలకు కట్టుబడి పనిచేయాలి' అంటూ తమ శిక్షణలో చెప్పే జర్మన్‌ సిద్ధాంతకర్త మార్క్‌ వెబర్‌ మాటల్ని తూ.చ.తప్పకుండా ఆచరించింది. 'ప్రపంచమంతా ఎదుర్కొంటున్న సమస్యే ఇక్కడా ఉంది ఏం చేస్తాం' అన్నట్లు చాలామటుకు ఆంగ్లేయ అధికారులు చేతులెత్తేశారు. తమ ప్రాణాలకు ప్రాధాన్యమిచ్చుకుంటూ .. భారతీయులను మహమ్మారికి వదిలేశారు. విశాలమైన భవంతుల్లో ఉన్న తమ దరికి ఫ్లూ చేరకుండా యూరోపియన్లంతా జాగ్రత్తలు తీసుకున్నారు. అయినా చేరింది. కాకుంటే.. భారతీయులతో పోల్చుకుంటే మరణాల రేటు చాలా తక్కువ.