అక్కడ కనిపించిన దృశ్యాలు ఎంతటివారినైనా గుండెలు పిండేసేవే.. అమ్మా ఆకలి... అని ఆ పిల్లలు అడిగినప్పుడల్లా ఆ తల్లి మనసు తల్లడిల్లుతోంది..! నెలల పసిపాపకు రోజుల తరబడి గుక్కెడు పాలూ పట్టలేని దైన్యం మరో తల్లి గుండెను కోసేస్తోంది...! ఎండలో నడిచి నడిచి అరికాళ్లు బొబ్బలెక్కిన కన్న బిడ్డను చూసి ఓ తండ్రి కళ్లు చెమరుస్తున్నాయి..! ఒకరా ఇద్దరా కొన్ని వేల మంది... అరిగిన చెప్పులు, మాసిన బట్టలు, తిండిలేక లోపలికి పోయిన డొక్కలతో, నిప్పులు చెరుగుతున్న ఎండలోను రాత్రనక, పగలనక నడుస్తూనే ఉన్నారు... వందల వేల కిలోమీటర్లు భారంగా ముందుకు సాగుతున్నారు.
అంతులేని విషాదం...
నెలల పసిబిడ్డను చంకకెత్తుకుని, మూడు నాలుగేళ్ల పిల్లాడి చేయి పట్టుకుని నడుస్తున్న తల్లి ఒకరు... నెత్తిన బరువెత్తుకుని, భార్యా పిల్లలతో నడిచిపోతున్న బడుగు జీవి మరొకరు... చేతిలో మిగిలిన డబ్బంతా పెట్టి ఓ పాత సైకిల్ కొనుక్కుని సాగిపోతున్నవారు కొందరు... అందరిదీ ఒకటే కష్టం...! పేగుల్ని మెలిపెడుతున్న ఆకలి... సమాజం తమను ఏకాకుల్ని చేసిందన్న బాధ...! ఈ ప్రభుత్వాలు, వ్యవస్థ తమను పట్టించుకోలేదన్న ఆవేదన..! నా అన్నవాళ్లనీ, పుట్టిన ఊరునీ వదిలేసి... పొట్ట కూటికోసం ఇంత దూరం వస్తే... కష్టకాలంలో ఎవరూ ఆదుకోక, పరాయివాళ్లుగా మిగిలిపోయామన్న భావన... వారికి అంతులేని విషాదాన్ని మిగిల్చింది.
చేతిలో చిల్లిగవ్వ లేక...
లాక్డౌన్ దెబ్బకు... తినీ తినక దాచుకున్న కొద్దిపాటి డబ్బూ ఎప్పుడో అయిపోయింది. ఉన్న చోట పని లేక... చేతిలో చిల్లిగవ్వ లేక... అక్కడే ఉంటే బతుకుతామో లేదో తెలీక... ప్రాణాలకు తెగించి సొంత రాష్ట్రాలకు కాలి నడకన సాగిపోతున్నారు. ఎక్కడి కన్యాకుమారి, ఎక్కడి జార్ఖండ్...! ఎక్కడి చెన్నై, ఎక్కడి లక్నవూ..! అంతా బాగుంటే అంత దూరం నడిచి వెళ్లాలన్న ఊహే భయపెడుతుంది..! కానీ అక్కడే ఉండి, ఆకలితో చనిపోయే కంటే... ఉన్న ఊరికి చేరితే ఏదోలా బతకొచ్చన్న ఆశతో, మొండి ధైర్యంతో వేల కిలోమీటర్ల దూరాన్నీ లెక్క చేయకుండా వలస కార్మికులు నడుస్తూనే ఉన్నారు. ఇప్పట్లో పని దొరుకుతుందన్న ఆశ లేక, వ్యవస్థపై నమ్మకం లేక, ప్రభుత్వాలు ఆదుకుంటాయన్న భరోసా లేక... సొంతూళ్లకు సాగిపోతున్నారు.
కాళ్లే చక్రాలై..
వలస కార్మికుల్ని తరలించేందుకు ప్రభుత్వం నడుపుతున్న ప్రత్యేక రైళ్లు, బస్సులు కొందరికే పరిమితమవుతున్నాయి. సంఘటితంగా ఒక చోట ఉన్న వలస కార్మికుల్నే అధికారులు తరలిస్తున్నారు. వాస్తవంగా వివిధ రాష్ట్రాలతో చిక్కుకున్న కార్మికులతో పోలిస్తే... ప్రభుత్వం తరలిస్తున్నవారి సంఖ్య చాలా తక్కువ. ప్రభుత్వం సహా ఎవర్నీ నమ్మలేక... మరో దారి లేక.... 42-43 డిగ్రీల ఎండలోను... కొన్ని రోజులుగా.... వేల సంఖ్యలో వలస కార్మికులు జాతీయ రహదారిపై కాలినడకన తరలిపోతున్నారు. ప్రాణాలు కడగట్టుకుపోతున్నా.... బతుకుపై ఆశతో... తరలి వెళుతున్నారీ వలస కార్మికులు. లారీ డ్రైవర్లను బతిమాలుకుని, వాటిలో ఎక్కి వెళ్లినవారు దీనికి అదనం. ఇలా తరలిపోతున్నవారిలో 80 శాతంపైగా కాలి నడకనే వెళుతున్నారు. ఈ మహా ప్రస్థానం ఎప్పటికి ముగుస్తుందో తెలీక ముందుకి సాగుతూనే ఉన్నారు.
భరోసా పోయింది...
ఇన్నాళ్లూ ఉపాధి కల్పించిన నగరం.. ఇకపైనా ఆదుకుంటుందనే భరోసా వారిలో పోయింది. నిన్న, మొన్నటి వరకూ తమతో పనులు చేయించుకున్న యజమానులే ముఖం చాటేసిన వేళ...మున్ముందు తమ పరిస్థితి మరింత దుర్భరమైపోతుందేమోనన్న ఆందోళన... వందలు, వేల కిలోమీటర్ల దూరంలోని సొంతూళ్లకు కాలినడకన వెళ్లిపోవాలన్న తెగింపు వారిలో తీసుకొచ్చింది. 50 రోజులుకు పైగా పనులు లేక, సరిగా తిండి లేక అల్లాడిపోయిన దైన్యం వారిని మొండిగా మార్చేసింది. శ్రామికరైళ్లు, బస్సులు నడుపుతున్నామంటూ ప్రభుత్వాలు చెబుతున్న మాటలు నమ్మి.. వాటి కోసం పదే పదే దరఖాస్తు చేసుకుని.. కాళ్లరిగేలా కార్యాలయాల చుట్టూ తిరిగినా ఫలితం లేకపోవటంతో వారికి సొంతూళ్లకు వెళ్లేందుకు కాలినడకే దిక్కయ్యింది.
పాలకు బదులు నీళ్లు
బిహార్ కు చెందిన ఈమె పేరు చాందినీ.. అయిదేళ్లలోపున్న ఆ నలుగురు చిన్నారులు పాల కోసం ఏడుస్తున్నప్పుడు ఆ తల్లి గుండె బరువెక్కిపోతోంది. పాలకు బదులూ నీళ్లు పడుతూ నడక సాగిస్తోంది. చాందినీ భర్త గుంటూరు మిర్చి యార్డులో పనిచేస్తారు. లాక్‌డౌన్‌తో గత 50 రోజులుగా పనులు లేవు. ఇక ఇక్కడే ఉంటే కష్టమేనన్న ఆందోళన చెంది ఆమె భర్త, మరికొంతమంది బంధువులతో కలిసి కాలినడకన పయనం ప్రారంభించింది. భుజాలపై అయిదేళ్ల చిన్నారిని మోసుకుంటూ కాలినడకన ముందుకు సాగిపోతున్న సత్యానిది విజయనగరం జిల్లా బొబ్బిలి మండలం. మంగళగిరి సమీపంలో వలస కూలీగా పనిచేస్తున్నాడు. లాక్‌డౌన్‌తో పనులు లేక...డబ్బులన్నీ ఈ వ్యవధిలో తిండికే ఖర్చయిపోయాయి. ఇంకా ఇక్కడే ఉంటే ఆకలితో పోరాటం చేయాల్సి వస్తుందనే భయంతో భార్య, పిల్లలు, తమ ప్రాంతానికి చెందిన మరో 30 మందితో కలిసి కాలినడనకన బయల్దేరాడు.
పస్తులున్న వలస పక్షులు...