ਪੰਜਾਬ

punjab

ETV Bharat / bharat

'ਹਿੰਦੂ' ਧਰਮ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਤੇ 'ਹਿੰਦੂਤਵ' ਸਿਆਸਤ ਦਾ ਵਿਚਾਰ, ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਰਲਾਉਣਾ ਗ਼ਲਤ: ਸ਼ਸ਼ੀ ਥਰੂਰ

ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨ ਸੀਨੀਅਰ ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂ ਸ਼ਸ਼ੀ ਥਰੂਰ (Shashi Tharoor) ਨੇ ਹਿੰਦੂਤਵ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂਵਾਦ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਸੁਝਾਅ ਦੇਣਾ ਕਿ ਦੋ ਸ਼ਬਦ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਧਰਮ ਦਾ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਿਲਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।

ਸ਼ਸ਼ੀ ਥਰੂਰ
ਸ਼ਸ਼ੀ ਥਰੂਰ

By

Published : Nov 18, 2021, 7:27 AM IST

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਆਪਣੀ ਨਵੀਂ ਕਿਤਾਬ 'ਪ੍ਰਾਈਡ, ਪ੍ਰੈਜੂਡਾਈਸ ਐਂਡ ਪੰਡਿਟਰੀ' ਦੀ ਲਾਂਚਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਸ਼ੀ ਥਰੂਰ (Shashi Tharoor) ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਬਾਰੇ ਮੇਰਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਇਕ ਅਜਿਹੇ ਧਰਮ ਪ੍ਰਤੀ ਡੂੰਘਾ ਨਿੱਜੀ ਨਜ਼ਰੀਆ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਸੱਚਾਈ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਆਖਰਕਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਲੱਭ ਲੈਂਦੇ ਹੋ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜੋ:World Antimicrobial awareness week 2021

ਥਰੂਰ (Shashi Tharoor) ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨਿੱਜੀ ਸੱਚ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੂਜੇ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਹੋਰ ਸੱਚਾਈਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਲਈ ਬੁਨਿਆਦੀ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੋ ਅਸੀਂ ਹਿੰਦੂਤਵ ਦੇ ਨਾਲ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਉਹ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਸਿਆਸੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵੇਦਾਂਤ ਦੇ ਵਧ ਰਹੇ, ਸੰਮਲਿਤ, ਸਿਧਾਂਤਕ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਬਜਾਏ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਹਿੰਦੂਤਵ ਹੈ ਜੋ ਪਛਾਣ ਦੇ ਬੈਜ ਤੱਕ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹਿੰਦੂ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ।

ਸ਼ਸ਼ੀ ਥਰੂਰ

ਹਿੰਦੂਤਵ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂਵਾਦ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਦੱਸਦਿਆਂ ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਧਰਮ ਦਾ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲੈਣਾ-ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਧਰਮ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲੈਣਾ-ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਧਰਮ ਅਧਿਆਤਮਵਾਦ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਬਾਰੇ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਸੰਸਾਰ ਅਤੇ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਬਿਹਤਰ ਜੀਵਨ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ ਇਸ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰੋ। ਸਾਡੇ ਉੱਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਰਾਜ ਹੈ ਜੋ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਗਲਤ ਹੈ।

ਥਰੂਰ (Shashi Tharoor) ਨੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਾਇਆ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਪਾਰਟੀ ਹਿੰਦੂਤਵ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੂਜੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਖਿਲਾਫ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਿੰਦੂਤਵ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਹਿੰਦੂ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਨ।

ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ (Swami Vivekananda) ਦੁਆਰਾ ਸਿਖਾਏ ਗਏ ਹਿੰਦੂਵਾਦ ਦਾ ਹਿੰਦੂਤਵ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਿੰਦੂਤਵ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੀ ਗੱਲ ਬਹੁਤ ਵਿਭਾਜਨਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸਿਖਾਉਂਦਾ। ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਮੇਰਾ ਸਵਾਲ ਹੈ, ਇਹ ਬਿਹਤਰ ਹੋਵੇਗਾ ਜੇਕਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੋਰ ਕਹਿਣ।

ਕਾਮੇਡੀਅਨ ਵੀਰ ਦਾਸ (Comedian Vir Das) ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰਾ ਕੰਗਨਾ ਰਣੌਤ (Kangana Ranaut) ਦੀਆਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ 'ਤੇ ਹੋਏ ਵਿਵਾਦ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮੈਂ ਵੀਰ ਦਾਸ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਿਆ ਅਤੇ ਕੰਗਨਾ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਈ। ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਹੋ ਸਕੇ, ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਵਾਲੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਰਾਏ ਦੇਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਪੜ੍ਹ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਸਥਾਨ ਬਣਾਉਣ ਬਾਰੇ ਕਹਿਣਾ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਅਸਹਿਮਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹੋ ਪਰ ਆਜ਼ਾਦ ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦਾ ਪੂਰਾ ਹੱਕ ਹੈ।

ਆਪਣੀ ਨਵੀਂ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ, ਥਰੂਰ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਸਰਦਾਰ ਵੱਲਭ ਭਾਈ ਪਟੇਲ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਪੀਲ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਮੂਲ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਦੇਸ਼ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੁਜਰਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੂੰਜ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜੋ:ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ‘ਆਪ’ ਦੀਆਂ ਖਾਹਿਸ਼ਾਂ ਦਾ ਗਲਾ ਨਾ ਘੁੱਟ ਦੇਵੇ ਪਰਾਲੀ ਦਾ ਧੂੰਆਂ

ਤਿਰੂਵਨੰਤਪੁਰਮ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਸਰਦਾਰ ਪਟੇਲ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲਈ ਢੁਕਵਾਂ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਮੋਦੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਰਦਾਰ ਪਟੇਲ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਏਕਤਾ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਸਨ। ਮੈਂ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ।

ਗੁਜਰਾਤ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਹਾਨ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਨੇਤਾ, ਪਰ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਲਈ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸਬਰ ਸੀ ਜਿਸਦੀ ਅੱਜ ਮੋਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਉਹ ਮੋਦੀ ਦੇ ਚਾਲ-ਚਲਣ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਤੁਲਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇੱਕ ਲਈ ਦੂਜੇ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਹੈ।

ABOUT THE AUTHOR

...view details