ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਨ-ਧਨ ਯੋਜਨਾ (PMJDY) 2014 ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ NDA ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਵਿੱਤੀ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਬੈਂਕਿੰਗ ਸੇਵਾਵਾਂ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਬੈਂਕਿੰਗ, ਬਚਤ, ਜਮ੍ਹਾ ਖਾਤੇ, ਪੈਸੇ ਭੇਜਣ, ਕਰਜ਼ੇ, ਬੀਮਾ ਅਤੇ ਪੈਨਸ਼ਨਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਵਿੱਤੀ ਸੇਵਾਵਾ ਤੱਕ ਕਿਫਾਇਤੀ ਪਹੁੰਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਮਈ 2014 'ਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 15 ਅਗਸਤ 2014 ਨੂੰ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਿਵਸ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਲਾਲ ਕਿਲੇ ਤੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪੀਐਮ ਮੋਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਭਰਾਵੋ ਅਤੇ ਭੈਣੋ, ਮੈਂ ਇਕ ਯੋਜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਹਾਂ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਨ ਧਨ ਯੋਜਨਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਮੈਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਗਰੀਬ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਬੈਂਕ ਖਾਤਿਆਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਨਾਲ ਜੋੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਲੱਖਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਮੋਬਾਈਲ ਤਾਂ ਹਨ ਪਰ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਸਾਧਨਾਂ ਨੂੰ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਬਿੰਦੂ ਤੋਂ ਤਬਦੀਲੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਹ ਯੋਜਨਾ ਵਿੰਡੋ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹ ਦੇਵੇਗੀ। PMJDY ਨੂੰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ 28 ਅਗਸਤ, 2014 ਨੂੰ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਵਿੱਤੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਉਦਘਾਟਨੀ ਦਿਨ 15 ਮਿਲੀਅਨ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਖੋਲ੍ਹੇ ਗਏ।
ਗਿਨੀਜ਼ ਬੁੱਕ ਆਫ ਵਰਲਡ ਰਿਕਾਰਡਜ਼ ਨੇ ਇਸ ਉਪਲਬਧੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਿੱਤੀ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਮੁਹਿੰਮ ਤਹਿਤ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ 18,096,130 ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਖੋਲ੍ਹੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ 23 ਅਤੇ 29 ਅਗਸਤ, 2014 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਮੌਕੇ ਮੋਦੀ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਆਓ ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਦਿਨ ਵਜੋਂ ਮਨਾਈਏ।
PMJDY ਵਿੱਚ ਕੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ?: ਇਸ ਸਕੀਮ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿੱਤੀ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲੋਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੈਸੇ ਬਚਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰਸਮੀ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
PMJDY ਖਾਤੇ ਜ਼ੀਰੋ ਬੈਲੇਂਸ ਨਾਲ ਖੋਲ੍ਹੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੇਕਰ ਖਾਤਾ ਧਾਰਕ ਚੈੱਕ ਬੁੱਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਬਕਾਇਆ ਮਾਪਦੰਡ ਪੂਰੇ ਕਰਨੇ ਪੈਣਗੇ। ਹਰੇਕ ਖਾਤਾ ਧਾਰਕ ਨੂੰ ਇੱਕ RuPay ਡੈਬਿਟ ਕਾਰਡ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 2 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੇ ਇਨਬਿਲਟ ਦੁਰਘਟਨਾ ਬੀਮਾ ਕਵਰ (ਅਗਸਤ 2018 ਵਿੱਚ 1 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਦੁੱਗਣਾ) ਦੇ ਨਾਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਸਕੀਮ ਸੰਤੋਸ਼ਜਨਕ ਕਾਰਵਾਈ ਦੇ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਤੀ ਪਰਿਵਾਰ ਇੱਕ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ 10,000 ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਦੀ ਓਵਰਡਰਾਫਟ ਸਹੂਲਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਓਵਰਡਰਾਫਟ ਸੀਮਾ ਪਹਿਲਾਂ 5,000 ਰੁਪਏ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ 10,000 ਰੁਪਏ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਸਕੀਮ 26 ਜਨਵਰੀ, 2015 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖਾਤਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਵਾਲੇ ਯੋਗ ਲਾਭਪਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ 30,000 ਰੁਪਏ ਦਾ ਜੀਵਨ ਬੀਮਾ ਕਵਰ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਸਕੀਮ ਦੇ ਖਾਤਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਰਕਾਰੀ ਸਬਸਿਡੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲਾਭਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਲਾਭ ਟਰਾਂਸਫਰ (DBT) ਸਕੀਮ ਦੇ ਤਹਿਤ ਲਾਭਪਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲੀਕੇਜ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਕੀਮ ਵਿੱਚ ਖਾਤਾ ਧਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਬੱਚਤ ਦੇ ਲਾਭਾਂ, ਸਹੀ ਵਿੱਤੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਬੈਂਕਿੰਗ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਸਾਖਰਤਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦੀਆਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਕੀ ਰਹੀਆਂ ਹਨ?:PMJDY ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ਪੋਸਟ ਕੀਤੀ ਪ੍ਰਗਤੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਸਾਲ 31 ਜੁਲਾਈ ਤੱਕ 52.99 ਕਰੋੜ ਖਾਤੇ ਖੋਲ੍ਹੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ (35.37 ਕਰੋੜ) ਪੇਂਡੂ ਅਤੇ ਅਰਧ-ਸ਼ਹਿਰੀ ਹਨ। ਬੈਂਕ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰੀ ਅਤੇ ਮੈਟਰੋ ਬੈਂਕ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਵਿੱਚ 17.72 ਕਰੋੜ ਖਾਤੇ ਖੋਲ੍ਹੇ ਗਏ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਲਾਭਪਾਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 35.97 ਕਰੋੜ ਨੂੰ ਰੂਪੇ ਡੈਬਿਟ ਕਾਰਡ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਾਤਿਆਂ 'ਚ ਕੁੱਲ ਜਮ੍ਹਾ ਰਾਸ਼ੀ 2.28 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਬੱਚਤ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਾਤਿਆਂ ਦੀ ਵਧਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਖਾਤਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ ਸਰਗਰਮ ਹੈ, ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਲਾਭਪਾਤਰੀ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਖਾਤਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
PMJDY ਖਾਤਾ ਧਾਰਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਭਗ 56 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਔਰਤਾਂ ਹਨ, ਜੋ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਸ਼ਕਤ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਯੋਜਨਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਖਾਤਿਆਂ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਕਾਰਡ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲਾਭਪਾਤਰੀਆਂ ਦੇ ਖਾਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੇ ਸਰਕਾਰੀ ਲਾਭਾਂ ਅਤੇ ਸਬਸਿਡੀਆਂ ਦੀ ਸੌਖੀ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਕੁਸ਼ਲ ਡਿਲੀਵਰੀ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਸਕੀਮ ਨੇ ਬੈਂਕਿੰਗ ਸੇਵਾਵਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਕਮੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਰਹਿ ਰਹੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਫਾਇਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। RuPay ਡੈਬਿਟ ਕਾਰਡਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਬੈਂਕਿੰਗ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਇਸ ਸਕੀਮ ਨੇ ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਨਕਦ ਰਹਿਤ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵੱਲ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਧੱਕਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਕੋਵਿਡ-19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਗਰੀਬ ਕਲਿਆਣ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਵੰਡਣ ਵਿੱਚ PMJDY ਖਾਤਿਆਂ ਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।
ਇਸ ਸਕੀਮ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾਵਾਂ ਕੀ ਹਨ?: ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਨੇ ਜਨਤਕ ਖੇਤਰ ਦੇ ਬੈਂਕਾਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਦਾ ਬੇਲੋੜਾ ਬੋਝ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜ਼ੀਰੋ ਬੈਲੇਂਸ, ਮੁਫਤ ਬੀਮਾ ਅਤੇ ਓਵਰਡਰਾਫਟ ਸਹੂਲਤ ਵਰਗੀਆਂ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਡੁਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਹੋਵੇਗੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਅਕਤੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਹਨ, ਨੇ ਬੀਮਾ ਕਵਰ ਅਤੇ ਓਵਰਡਰਾਫਟ ਸਹੂਲਤ ਦੇ ਲਾਲਚ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਖਾਤੇ ਬਣਾਏ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਸਕੀਮ ਰਾਹੀਂ ਵਿੱਤੀ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ, ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਨੇ ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਗਿਣਤੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਾਰ ATM ਲੈਣ-ਦੇਣ ਕਰਨ ਲਈ ਚਾਰਜ ਲੈਣ ਤੋਂ ਵਰਜਿਆ। ਇਸ ਨੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬੱਚਤ ਤੱਕ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਸਮੀ ਬੈਂਕਿੰਗ ਚੈਨਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਕੀਤਾ।
ਖਾਤਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਨਾ-ਸਰਗਰਮ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਉਹ ਨਿਯਮਤ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਵਰਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਹੁੰਚ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਵਰਤੋਂ ਅਜੇ ਵੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੇਤਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਕੀਮ ਵਿੱਚ ਵਿੱਤੀ ਸਾਖਰਤਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਫਿਰ ਵੀ ਪੇਂਡੂ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਵਿੱਤੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਾੜਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਕੀਮ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਖਾਤਾ ਧਾਰਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਓਵਰਡਰਾਫਟ ਸਹੂਲਤ ਦੀ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਸਖਤ ਯੋਗਤਾ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਕਾਰਨ।
ਅੱਗੇ ਦਾ ਰਸਤਾ ਕੀ ਹੈ? :ਸਰਕਾਰ ਜਨ ਧਨ 2.0 ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ PMJDY ਯੋਜਨਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਖਾਤਾ ਧਾਰਕਾਂ ਲਈ ਉਪਲਬਧ ਵਿੱਤੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕਰਨਾ, ਵਿੱਤੀ ਸਾਖਰਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਅਤੇ ਬਿਹਤਰ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦਾ ਲਾਭ ਲੈਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਖਾਤਾ ਧਾਰਕਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਡਿਜੀਟਲ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ PMJDY ਨੂੰ ਡਿਜੀਟਲ ਇੰਡੀਆ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਤਹਿਤ ਹੋਰ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਯੂਨੀਫਾਈਡ ਪੇਮੈਂਟਸ ਇੰਟਰਫੇਸ (UPI) ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਇੰਟਰਫੇਸ ਫਾਰ ਮਨੀ (BHIM) ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
PMJDY ਖਾਤਾ ਧਾਰਕਾਂ ਲਈ ਉਦਮਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਥਨ ਦੇਣ ਲਈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਮਾਈਕ੍ਰੋਫਾਈਨਾਂਸ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਸਹਾਇਤਾ ਸਮੂਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, PMJDY ਨੇ 1.4 ਬਿਲੀਅਨ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਵਿੱਤੀ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਰਣਨੀਤੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।
