ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ:ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਇਲਾਕੇ ਐਤਵਾਰ ਤੋਂ ਹੀ ਕੜਾਕੇ ਦੀ ਠੰਡ ਦੀ ਲਪੇਟ 'ਚ ਹਨ। ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ 'ਚ ਸੀਤ ਲਹਿਰ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ 'ਚ ਬਰਫਬਾਰੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਮੌਸਮ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਜਨਵਰੀ 'ਚ ਬੇਹੱਦ ਠੰਡੇ ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਮਾਨਸੂਨ 'ਚ ਅਸਾਧਾਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਾਰਿਸ਼ ਹੋਣ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਇਸ ਵਾਰ ਹਿਮਾਲਿਆ 'ਚ ਬਰਫਬਾਰੀ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਰਿਕਾਰਡ ਤੋੜ ਦੇਵੇਗੀ। ਮੌਸਮ ਵਿਭਾਗ ਮੁਤਾਬਕ ਜਨਵਰੀ 'ਚ ਠੰਡ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਧ ਜਾਵੇਗੀ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ 'ਚ ਜਿੱਥੇ ਬਰਫਬਾਰੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਉਥੇ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਨਜ਼ਾਰਾ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਵੈਸਟਰਨ ਡਿਸਟਰਬੈਂਸ (Western Disturbance ) 'ਤੇ ਲਾ ਨੀਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਮੌਸਮ 'ਚ ਹੋਰ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆਵੇਗਾ। ਇਹ ਬਦਲਾਅ ਹਿਮਾਲਿਆ 'ਚ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੇਗਾ। ਮੌਸਮ ਵਿਗਿਆਨੀ ਇਸ ਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਵੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਮੰਨ ਰਹੇ ਹਨ।
ਲਾ ਨੀਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤਾ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿਮਾਲਿਆ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਚਾਨਕ ਮੌਸਮ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਅਚਾਨਕ ਹੋਈ ਬਰਫ਼ਬਾਰੀ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਬਰਫ਼ ਦੀ ਚਿੱਟੀ ਚਾਦਰ ਨਾਲ ਢੱਕ ਲਿਆ।
ਲਾ ਨੀਨਾ ਕੀ ਹੈ?
ਲਾ ਨੀਨਾ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਮੱਧ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਭੂਮੱਧ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਤਹ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਕਮੀ ਹੈ। ਇਹ ਗਿਰਾਵਟ ਗਰਮ ਖੰਡੀ ਵਾਯੂਮੰਡਲ (Tropical Atmospheric Circulation) ਦੇ ਗੇੜ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਵਾ, ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਬਾਰਿਸ਼ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੌਨਸੂਨ ਦੌਰਾਨ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਲੰਮੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਮ ਸਰਦੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਠੰਡਾ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ਵ ਮੌਸਮ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਲਾ ਨੀਨਾ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਫਰਵਰੀ 2025 ਤੱਕ 60 ਫੀਸਦੀ ਵਧ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਲਾ ਨੀਨਾ ਦਾ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ?
ਲਾ ਨੀਨਾ ਅਤੇ ਐਲ ਨੀਨੋ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਜਲਵਾਯੂ ਪੈਟਰਨ ਹਨ ਜੋ ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਮੌਸਮ ਦੇ ਪੈਟਰਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਲਾ ਨੀਨਾ ਐਲ ਨੀਨੋ ਦੇ ਉਲਟ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਮਾਨਸੂਨ 'ਤੇ ਕਾਫੀ ਅਸਰ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਐਲ ਨੀਨੋ 18 ਮਹੀਨੇ ਅਤੇ ਲਾ ਨੀਨਾ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ਵ ਮੌਸਮ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਪਿਛਲਾ ਬਹੁ-ਸਾਲਾ ਲਾ ਨੀਨਾ ਸਤੰਬਰ 2020 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ 2023 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ ਸੀ। ਇਹ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ 'ਤਿਹਰੀ ਡਿੱਪ' ਲਾ ਨੀਨਾ ਸੀ।"
ਲਾ ਨੀਨਾ ਕਾਰਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਮੀਂਹ
ਲਾ ਨੀਨਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਾਰਿਸ਼ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਐਲ ਨੀਨੋ ਮੌਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਸੋਕੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਾ ਨੀਨਾ ਸਰਦੀਆਂ ਭਾਰਤ-ਗੰਗਾ ਦੇ ਮੈਦਾਨ (IGP) 'ਚ ਐਲ ਨੀਨੋ ਦੀਆਂ ਸਰਦੀਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ 'ਚ ਵਧੇਰੇ ਠੰਡੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਾ ਨੀਨਾ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤਾਪਮਾਨ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਆਈਐਮਡੀ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ ਨੇ 2020 ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ "ਲਾ ਨੀਨਾ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਠੰਡ ਪੈ ਸਕਦੀ ਹੈ।"
ਕੇਂਦਰ ਨੇ ਦਸੰਬਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਸੀ, "ਲਾ ਨੀਨਾ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਮਾਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਆਮ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਬਾਰਿਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।" ਸਰਕਾਰੀ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, "ਲਾ ਨੀਨਾ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਬਾਰਿਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾ ਨੀਨਾ ਦੌਰਾਨ ਆਮ ਤੋਂ ਘੱਟ ਮੀਂਹ ਪੈਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ।"
ਲਾ ਨੀਨਾ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਾਰਿਸ਼ ਹੜ੍ਹ, ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਬਾਰਿਸ਼-ਅਧਾਰਿਤ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਵੀ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਲਾ ਨੀਨਾ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਕਈ ਵਾਰ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੁਝ ਸਾਉਣੀ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।" ਕਮਜ਼ੋਰ ਲਾ ਨੀਨਾ ਸਥਿਤੀਆਂ ਕਾਰਨ ਰਵਾਇਤੀ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ।
ਲਾ ਨੀਨਾ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਕਦੋਂ ਤੋਂ ਕੱਦ ਤੱਕ ਰਹੇਗੀ?
ਆਈਐਮਡੀ ਨੇ 26 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰਿਲੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੱਕ ਲਾ ਨੀਨਾ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਬਣਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੱਧ ਗਈ ਹੈ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭੂਮੱਧ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰਪੱਖ ਅਲ ਨੀਨੋ-ਦੱਖਣੀ ਓਸੀਲੇਸ਼ਨ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇਖੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਆਈਐਮਡੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਸੰਭਾਵਨਾ ਪੂਰਵ ਅਨੁਮਾਨ JF 2025 ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਲਾ ਨੀਨਾ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਉੱਚ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।" ਇਸ ਦੌਰਾਨ, NWS ਜਲਵਾਯੂ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੇਂਦਰ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਨਵੰਬਰ 2024-ਜਨਵਰੀ 2025 ਵਿੱਚ ਲਾ ਨੀਨਾ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਉਭਰਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀ ਜਲਵਾਯੂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਕਾਰਕ
ਆਈਐਮਡੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਦੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਤਹ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਕਾਰਕ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਜਲਵਾਯੂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, "ਇਸ ਸਮੇਂ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰ ਦੀ ਸਤਹ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਔਸਤ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ..."
