ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਿਮਲਾ, ਮੰਡੀ ਅਤੇ ਕੁੱਲੂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀਰਵਾਰ ਸਵੇਰੇ ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਕਾਰਨ ਦੋ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਲਾਪਤਾ ਹਨ। ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਨਾਲ ਤਿੰਨਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਤਬਾਹੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਕਈ ਘਰਾਂ, ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਿਆ ਹੈ। ਫਿਲਹਾਲ ਰਾਹਤ ਅਤੇ ਬਚਾਅ ਕੰਮ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਕੁੱਲੂ ਅਤੇ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਕਾਲਜ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤੇ ਹਨ।
ਬੱਦਲ ਫਟਣਾ ਕੀ ਹੈ (ETV Bharat) ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਿਆਂ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖੂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਐਨ.ਡੀ.ਆਰ.ਐਫ., ਐਸ.ਡੀ.ਆਰ.ਐਫ., ਡੀ.ਸੀ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਫੌਜ ਤੋਂ ਵੀ ਮਦਦ ਮੰਗੀ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਵੀ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ।
Cloudburst ਕੀ ਹੈ?: ਇੱਕ ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਭਾਰੀ ਵਰਖਾ ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬੱਦਲ ਫਟਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਮੈਦਾਨੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਕਸਰ ਹਿਮਾਲਿਆ ਜਾਂ ਪੱਛਮੀ ਘਾਟ ਦੇ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਉਦੋਂ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਗਰਮ ਮਾਨਸੂਨ ਹਵਾਵਾਂ ਠੰਡੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਵੱਡੇ ਬੱਦਲ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਬੱਦਲ ਫਟਣਾ ਕੀ ਹੈ (ETV Bharat) ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਬੱਦਲ ਫਟਣਾ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਕਿਤੇ 100 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਵਿੱਚ 10 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੀਂਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਬੱਦਲ ਕਿਉਂ ਫਟਦੇ ਹਨ?: ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਕਸਰ ਗਰਜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ ਦੌਰਾਨ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਨਮੀ ਵਾਲੇ ਬੱਦਲ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਬੂੰਦਾਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਰਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੂੰਦਾਂ ਦਾ ਭਾਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਬੱਦਲਾਂ ਦੀ ਘਣਤਾ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਚਾਨਕ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ ਪੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਗਰਮ ਹਵਾ ਦਾ ਕਰੰਟ ਮੀਂਹ ਦੀਆਂ ਬੂੰਦਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਮ ਵਹਾਅ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਇਕੱਠਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੱਦਲ ਫਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਕੀ ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ?: ਬੱਦਲ ਫਟਣਾ ਇੱਕ ਅਣ-ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਮੌਸਮੀ ਘਟਨਾ ਹੈ। ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਨਾਲ ਹੜ੍ਹ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਹਾਅ ਨਾਲ ਵੱਡੀਆਂ ਮਨੁੱਖੀ ਬਸਤੀਆਂ ਨੂੰ ਧੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਹੜ੍ਹ ਦਰੱਖਤਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਟ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੱਥਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਲਬੇ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਹੇਠਾਂ ਜਾਣ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਪਾਣੀ ਗਤੀ ਅਤੇ ਬਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਨਾਲ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਖਿਸਕਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਮੈਦਾਨੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਵਾਲੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਘਾਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਡੋਪਲਰ ਰਡਾਰ ਨਾਲ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਉਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਹਿਮਾਚਲ 'ਚ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਬੱਦਲ ਕਿਉਂ ਫਟਦੇ ਹਨ: ਬੱਦਲ ਫਟਣਾ ਕੋਈ ਅਸਾਧਾਰਨ ਘਟਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਸਥਾਨਕ ਟੌਪੋਲੋਜੀ, ਹਵਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਹੇਠਲੇ ਅਤੇ ਉਪਰਲੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਤਾਪਮਾਨ ਦਾ ਢਾਂਚਾ ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਲਈ ਸੁਵਿਧਾਜਨਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਆਈਐਮਡੀ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ ਮ੍ਰਿਤੁੰਜੇ ਮਹਾਪਾਤਰਾ ਦਾ ਬਿਆਨ: ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਮੌਸਮ ਵਿਭਾਗ (ਆਈਐਮਡੀ) ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ ਮ੍ਰਿਤੁੰਜੇ ਮਹਾਪਾਤਰਾ ਨੇ ਮੀਡੀਆ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬੱਦਲ ਫਟਣ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਜਾਂ ਪੱਛਮੀ ਘਾਟ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਮਾਨਸੂਨ ਦੀਆਂ ਗਰਮ ਹਵਾਵਾਂ ਠੰਡੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹ ਵੱਡੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਬੱਦਲ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਕਾਈਮੇਟ ਵੇਦਰ ਦੇ ਵਾਈਸ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਟ ਮਹੇਸ਼ ਪਲਵਤ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਦਲਾਂ ਨੂੰ ਸੰਘਣੇ ਕਾਲੇ ਬੱਦਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ 13-14 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਬੱਦਲ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਫਸ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਿੰਡਾਉਣ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀ ਹਵਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਰਖਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
