ਦੇਹਰਾਦੂਨ: ਤਿਰੂਪਤੀ ਲੱਡੂ ਵਿਵਾਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਮੰਦਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਦੋ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਚਾਰਧਾਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੇਦਾਰਨਾਥ ਅਤੇ ਬਦਰੀਨਾਥ ਧਾਮ ਨੂੰ ਚਲਾ ਰਹੀ ਬਦਰੀਨਾਥ-ਕੇਦਾਰਨਾਥ ਮੰਦਿਰ ਕਮੇਟੀ (ਬੀਕੇਟੀਸੀ) ਨੇ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਐਸਓਪੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਬਦਰੀਨਾਥ ਅਤੇ ਕੇਦਾਰਨਾਥ ਮੰਦਿਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਾ ਫੂਡ ਸੇਫਟੀ ਆਡਿਟ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।
ਮੰਦਰ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਜੇਂਦਰ ਅਜੈ (ETV BHARAT) ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਮੰਦਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ ਲੱਖਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਤਿਰੂਪਤੀ ਬਾਲਾਜੀ ਮੰਦਿਰ 'ਚ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਵਿਵਾਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੀ ਬਦਰੀ-ਕੇਦਾਰ ਮੰਦਿਰ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਵੱਡਾ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਮੰਦਿਰ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਧੀਨ ਸਾਰੇ ਮੰਦਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਬਦਰੀ ਕੇਦਾਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਐਸਓਪੀ (ETV BHARAT) ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਮੰਦਿਰ 'ਚ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਾ ਫੂਡ ਸੇਫਟੀ ਆਡਿਟ ਹਰ ਸਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ 'ਚ ਮੌਜੂਦ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੀ ਵੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਕੈਮਰਿਆਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਰੱਖੀ ਗਈ ਜਗ੍ਹਾ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
ਬਦਰੀ ਕੇਦਾਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਐਸਓਪੀ (ETV BHARAT) ਮੰਦਿਰ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਜੇਂਦਰ ਅਜੈ ਮੁਤਾਬਿਕ ਬਦਰੀ-ਕੇਦਾਰ 'ਚ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਆਦਿ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਅਤੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਦਾ ਪੂਰਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਚੱਲ ਰਹੇ ਵਿਵਾਦ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਨਵੇਂ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਚੜ੍ਹਾਵੇ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਜਿਵੇਂ ਚਾਵਲ, ਤੇਲ, ਕੇਸਰ ਆਦਿ ਦੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਭਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਮੰਦਿਰ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਮੰਦਰ ਕਮੇਟੀ ਅਧੀਨ ਆਉਂਦੇ ਸਾਰੇ ਮੰਦਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
ਬਦਰੀ ਕੇਦਾਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਐਸਓਪੀ (ETV BHARAT) ਚਾਰਧਾਮ ਵਿੱਚ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ
ਕੇਦਾਰਨਾਥ 'ਚ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਖਾਣੇ, ਇਲਾਇਚੀ ਦਾਣਾ, ਭਭੂਤ ਅਤੇ ਰੁਦਰਾਕਸ਼ ਦੀ ਮਾਲਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਦਰੀਨਾਥ ਧਾਮ ਵਿੱਚ ਛੋਲੇ, ਇਲਾਇਚੀ ਦਾਣਾ, ਤੁਲਸੀ ਦੇ ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਚੰਦਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਚਾਰਧਾਮ ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਭੋਗ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਬਦਰੀਨਾਥ ਧਾਮ ਵਿੱਚ ਸਵੇਰੇ ਬਾਲ ਭੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਚੌਲ ਅਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਦਾਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਥੇ ਹੀ ਜੇਕਰ ਕੇਦਾਰਨਾਥ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਸਿਰਫ ਚਾਵਲ ਅਤੇ ਦਾਲ ਹੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੰਦਿਰ ਕਮੇਟੀ ਮੁਤਾਬਿਕ ਕੇਦਾਰਨਾਥ ਦਾ ਚੜ੍ਹਾਵਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪਹਾੜੀਆਂ 'ਚ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਵੈ-ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਲਈ ਮੰਦਿਰਾਂ 'ਚ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਅਮਰੂਦ ਦੇ ਲੱਡੂ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਵਧ ਗਈ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਦਰੀ ਕੇਦਾਰ ਦਾ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਨਹੀਂ ਹੈ।
SOP ਦੇ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਨੁਕਤੇ-
- ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਅਤੇ ਭੋਗ ਆਦਿ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਰਸੋਈ ਦੇ ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਧੂੰਆਂ ਕੱਢਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸਬੰਧੀ ਸਖ਼ਤ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।
- ਹੱਥ ਧੋਣ ਅਤੇ ਸਫਾਈ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ, ਹੱਥ ਧੋਣ ਲਈ ਠੰਡੇ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਡਰਾਇਰ ਅਤੇ ਤੌਲੀਏ ਆਦਿ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਲਈ ਐਸ.ਓ.ਪੀ. ਵਿੱਚ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।
- ਪ੍ਰਸਾਦ ਲਈ ਕੱਚਾ ਮਾਲ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਅਤੇ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਸਾਮਾਨ ਖਰੀਦਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖਰੀਦ ਸਮੇਂ ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਂਚ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।
- ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਲਈ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਕੱਚਾ ਭੋਜਨ, ਪੱਥਰ, ਵਾਲ, ਕੱਚ, ਕੀੜੇ ਆਦਿ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਪ੍ਰਸਾਦ ਲਈ ਖਰੀਦੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਪੈਕ ਕੀਤੇ ਤੇਲ, ਮਸਾਲੇ, ਘਿਓ, ਕੇਸਰ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
- ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਸਮੇਂ, ਖੁਰਾਕੀ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਪੁੱਗਣ ਦੀ ਮਿਤੀ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ, ਪਤਾ, ਐਗਮਾਰਕ ਅਤੇ ਫੂਡ ਲਾਇਸੈਂਸ ਨੰਬਰ ਜਾਣਨ ਲਈ ਭੋਜਨ ਪੱਧਰ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
- ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਇਕ ਵਾਰ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਤੇਲ ਦੁਬਾਰਾ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।
- ਤੇਲ ਅਤੇ ਘਿਓ ਦੇ ਬਣੇ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਗਰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਇਸਨੂੰ ਸਿਰਫ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਗਰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
- SOP ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਧੋਣ ਦੇ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਟਾਇਲਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦੇ ਭਾਂਡਿਆਂ ਦੀ ਸਫਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੱਥ ਧੋਣੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹਨ।
- ਪ੍ਰਸਾਦ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਸਿਹਤਮੰਦ ਅਤੇ ਰੋਗ ਮੁਕਤ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।
- ਸੁੱਕੇ ਮੇਵੇ ਜਾਂ ਸੁੱਕੇ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨੂੰ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਪੈਕੇਟਾਂ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
- ਪੁਰਾਣੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
- ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦੇ ਭੰਡਾਰਨ ਅਤੇ ਦਾਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਲਈ ਇੱਕ ਕਰਮਚਾਰੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਇਸ ਪੂਰੇ SOP ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਏਗਾ।
- ਇਸ ਪੂਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫੂਡ ਸੇਫਟੀ ਅਤੇ ਫੂਡ ਸੇਫਟੀ ਆਡਿਟ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
