- 'પ્રેમ નગરી' માં 'જન્નત' ની માટી
- મુગલોની ગ્રીષ્મકાલીન રાજધાની હતી કાશ્મીર
- ચારબાગ શૈલીમાં બનેલો છે અંગૂરી બાગ
આગ્રા: મુગલોની રાજધાની આગ્રા હતી. અહીંથી જ મોગલ સલ્તનત ચલાવતો હતો અને ફરમાન બહાર પાડવામાં આવતા જો કે કાશ્મીર મોગલ બાદશાહોની પસંદગી હતી. સમ્રાટ જહાંગીર કાશ્મીરની સુંદરતા પર જીવતો હતો. કાશ્મીર વિષે, જહાંગિરે પર્શિયનમાં લખ્યું છે કે, 'ગાર ફિરદાસ બાર રુએ ઝામીન એસ્ત, હેમિન એસ્તો, હમીન એસ્તો, હમીન અસ્ત'. આનો અર્થ એ છે કે જો પૃથ્વી પર સ્વર્ગ છે, તો તે અહીં છે, તે અહીં છે અને તે અહીં જ છે. પૃથ્વીની 'જન્નત' એ આગ્રાથી આવેલા કાશ્મીર સાથે લાંબા સમયથી સંબંધ છે. જહાંગીરની પત્ની નૂરજહાં કાશ્મીરથી માટી લાવી હતી અને અંગૂરી બાગમાં દ્રાક્ષ સહિત કાશ્મીરના તમામ છોડ રોપ્યા હતા. આજે પણ કાશ્મીરની ભૂમિથી આગ્રા કિલ્લાની અંગુરી બાગ મહત્વપૂર્ણ છે.
મુગલોની ગ્રીષ્મકાલીન રાજધાની હતી કાશ્મીર
મુગલ બાદશાહ અકબરે સન 1565 થી સન 1573 વચ્ચેઆગ્રા કિલ્લાનો જીર્ણોધ્ધાર કર્યો હતો. અહીં અનેક ભવન પણ બંધાવ્યા હતા. અકબરે સામ્રાજ્યનો વિસ્તાર કરીને સન 1586 માં કાશ્મીરને મુગલ સામ્રાજ્યમાં મળ્યું હતું. અકબરે કાશ્મીરની ત્રણ યાત્રાઓ કરી હતી. જહાંગીરના સમયમાં કાશ્મીરને મુગલ સામ્રાજ્યની ગ્રીષ્મકાલીન રાજધાની બનાવી હતી. જહાંગીરે ત્યાં બાગ અને ભવન બનાવ્યા હતા.
'પ્રેમ નગરી' માં 'જન્નત' ની માટી કાશ્મીરથી હાથી- ઉંટ પર માટી આવી હતી
ઇતિહાસકાર રાજકિશોર 'રાજે' એ કહ્યું હતું કે, મુગલ બાદશાહ જહાંગીરનો કાશ્મીર સાથે વિશેષ લગાવ હતો. જહાંગીરે આગરા કિલ્લામાં કાશ્મીરના છોડ અને પાક ઉગાડવાની યોજના બનાવી હતી. જે હેઠળ કાશ્મીરથી હાથી અને ઉંટો દ્વારા માટી આગ્રા લાવવામાં આવી હતી. જહાંગીરે આગ્રા કિલ્લાને અંગૂરી બાગમાં કાશ્મીરથી માટીથી દ્રાક્ષની વેલ, સફરજન, ચેરી સહિત કાશ્મીરના અન્ય તમામ છોડ અને વૃક્ષો લગાવવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. તેણે આગ્રા કિલ્લામાં કેસરને ઉગાડવાની પણ કોશિશ કરી હતી, પરંતુ કેસર થઇ નહીં, બાકીના છોડવાઓ ઉગી ગયા.
'પ્રેમ નગરી' માં 'જન્નત' ની માટી ચારબાગ શૈલીમાં બનેલો છે અંગૂરી બાગ
વરિષ્ઠ ટૂરિસ્ટ ગાઇડ રાજીવ ઠાકુરનું કહેવું છે કે, આગ્રા કિલ્લામાં સ્થિત અંગૂરી બાગ 'ચારબાગ' શૈલીમાં બનાવવામાં આવ્યો છે. મુગલ કાળની જો વાત કરીએ તો તાજમહેલને છોડીને બાકીના ભવન 'ચારબાગ' શૈલીમાં બનાવવામાં આવ્યા છે. આ અંગૂરી બાગ લગભગ સાડા 400 વર્ષ જૂનો છે. આગ્રાનું તાપમાન દ્રાક્ષ માટે યોગ્ય નથી. જે માટે તેને ઉપર કરીને ક્યારાઓમાં માટી નાખી, ફરીથી દ્રાક્ષની વેલ ઉગાડવામાં આવી હતી. હવે ASI એ તેને એ રીતે બનાવ્યો છે, જેથી લોકો જોઇ શકે કે, મુગલ કાળમાં અહીં અંગૂરી બાગ હતો. ખાસ મહેલની સામે અંગૂરી બાગમાં સિંચાઇનું કામ યમુનાથી આવનારા પાણીથી કરવામાં આવતું હતું.
કેકે મોહમ્મદે 2003 માં કર્યું હતું ખોદકામ
ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ (ASI) વિભાગના આગ્રા સર્કિલના તત્કાલિન અધીક્ષણ પુરાતત્વવિદ પદ્મશ્રી કેકે મોહમ્મદે વર્ષ 2003 માં અંગૂરી બાગનું ખોદકામ કર્યું હતું. ઉદ્યાન શાખાના ખોદકામમાં અંગૂરી બાગની સંરચના મળી હતી. બ્રિટિશ કાળમાં તેની પેટર્નને અપનાવીને અહીં બગીચો લગાવવામાં આવ્યો હતો.
