2020માં બાળકોનું આરોગ્ય
બાળકનો જન્મ થાય, ત્યારથી તે સ્વયંની કાળજી રાખવા માટે સક્ષમ થાય, ત્યાં સુધી તેની ખૂબ સંભાળ રાખવી જરૂરી છે. ખાસ કરીને આ વર્ષે, કોરોનાની મહામારીએ સમગ્ર વિશ્વને તેના ભરડામાં લઇ લીધું છે, ત્યારે માતા-પિતાને તેમનાં બાળકોને આ જીવલેણ વાઇરસથી દૂર રાખવા માટે તેમની વિશેષ કાળજી લેવાની તાકીદ કરવામાં આવી હતી. વાઇરસને કારણે જેની કદી કલ્પના પણ નહોતી કરવામાં આવી, તેવી સ્થિતિ ઉદ્ભવી, જેમ કે, આખું શૈક્ષણિક વર્ષ ઓનલાઇન વર્ગો લઇને પૂરું કરવામાં આવ્યું. આ સમય બાળકો માટે, શિક્ષકો માટે તેમજ માતા-પિતા માટે ભારે પડકારરૂપ હતો. બાળકોનો મોટાભાગનો સમય સ્ક્રીન સામે તાકતાં રહીને પસાર થયો, જેને કારણે તેમનું માનસિક અને શારીરિક આરોગ્ય ઘણું પ્રભાવિત થયું. આ વર્ષે કોરોનાવાઇરસે સર્જેલી તબાહીની સાથે સમગ્ર વર્ષ દરમિયાન જે કેટલાક પ્રવાહો અને બાળકોના આરોગ્યલક્ષી પ્રશ્નો અંગે ચર્ચા કરવામાં આવી, તેના પર આપણે નજર નાંખીશું.
કોવિડ-19 મહામારી
શરૂઆતમાં જ્યારે આપણે આ બિમારી વિશે ઘણી ઓછી જાણકારી ધરાવતા હતા, ત્યારે બાળકો પર સૌથી વધુ જોખમ હોવાનું ચર્ચાતું હતું. પણ જેમ-જેમ આપણે આ વાઇરસ વિશે વધુને વધુ સમજૂતી મેળવતા ગયા, તેમ-તેમ આપણને ખબર પડી કે, પુખ્તોની તુલનામાં બાળકો વાઇરસથી ઓછા પ્રભાવિત થયા હતા. વળી, આ બિમારીનો ભોગ બનેલાં બાળકોમાં તેનાં લક્ષણો ઘણાં હળવાં જોવા મળ્યાં હતાં, જેના કારણે માતા-પિતાને અમુક અંશે રાહત થઇ.
જોકે, બિમારી સિવાય, કોરોનાએ બાળકોના માનસિક આરોગ્ય પર વિપરિત અસર ઉપજાવી હતી. મહામારીને કારણે બાળકો ઘરોમાંથી બહાર નિકળી શકતાં ન હતાં, શાળાઓ બંધ હતી અને આઉટડોર પ્રવૃત્તિઓ પણ બંધ કરી દેવાઇ હતી. આ તમામ સંજોગોને કારણે બાળકો કંટાળી ગયાં, અસ્વસ્થ થયાં, સ્વભાવમાં ચીડિયાપણું આવ્યું, તેઓ હતાશાનો ભોગ બન્યા અને આળસુ બની ગયાં. વળી, તેમને તેમનાં મિત્રોથી વિખૂટા પડી ગયા હોવાની પણ લાગણી થઇ. આ તમામ પરિબળોની તેમની માનસિક સ્થિતિ પર નકારાત્મક અસર પડી.
મેદસ્વીપણું
બાળકોના આરોગ્ય સંબંધિત વધુ એક ચર્ચાસ્પદ બનેલી સમસ્યા મેદસ્વીતા હતી. મહામારીના કારણે બાળકો ઘરોમાં કેદ થઇ ગયાં હોવાથી મોબાઇલ, લેપટોપ કે ટીવીની સ્ક્રીન જોવામાં તેમનો સમય વધી ગયો હતો અને તેની સાથે જ, આહારનું પ્રમાણ પણ વધી ગયું હતું. શારીરિક પ્રવૃત્તિના અભાવ, રૂટિનમાં શિસ્તબદ્ધતાની ગેરહાજરી અને આહાર લેવાની બિન-આરોગ્યપ્રદ પ્રણાલિના કારણે તેમનું વજન વધી ગયું હતું. નિષ્ણાતોએ એમ પણ જણાવ્યું હતું કે બાળકોનું વજન વધી જવાને કારણે તેમને થાક લાગવો, ઊંઘ ઊડી જવી, તણાવમાં વધારો થવો, વગેરે જેવી સમસ્યાનો સામનો કરવો પડી શકે છે અને કેટલાંક બાળકોને શ્વાસ લેવામાં તકલીફ પણ પડી શકે છે. જો સમસ્યા વધી જાય, તો ડાયાબિટીસ, હૃદયની બિમારી, હાઇપર ટેન્શન અને અનિદ્રા જેવી ગંભીર બિમારીઓ પણ લાગુ પડવાની શક્યતા રહે છે. આમ, કોરોનાવાઇરસ સાથે બાળકો મેદસ્વી થઇ જવાના ભયે માતા-પિતાને ચિંતામાં નાંખી દીધાં હતાં.
શિશુનું આરોગ્ય
નવજાત શિશુ સાથે ઘણા પડકારો જોડાયેલા હોય છે, કારણ કે તે વયે તેમની વૃદ્ધિ અને શરીરના વિકાસ આડે અવરોધ ઊભો કરે, તેવાં ઘણાં પરિબળો મોજૂદ હોય છે. આ વર્ષે, શિશુ તંદુરસ્ત અને નિરોગી કેવી રીતે રહી શકે, તે અંગે અમે ચર્ચા કરી હતી, જેના અંશો અહીં પ્રસ્તુત છેઃ
માલિશ:
શિશુનો થાક દૂર થાય, તેના શરીરમાં રક્ત પરિભ્રમણમાં સુધારો થાય, પાચન શક્તિ વધે, ત્વચાની કાંતિ વધે અને વાળને પોષણ મળી રહે, તે માટે શિશુને સ્નાન કરાવતાં પહેલાં રોજ માલિશ કરવી જોઇએ. માલિશ કરવાથી તેનાં હાડકાં, સાંધા અને સ્નાયુઓ પણ મજબૂત થાય છે. જન્મના એક સપ્તાહ બાદ હળવી માલિશ સાથે શરૂઆત કરી શકાય, પણ આ વયે શિશુ અત્યંત નાજુક હોવાથી તેની ખાસ કાળજી લેવી જરૂરી બની રહે છે. આ ઉપરાંત, જો સૂર્ય પ્રકાશમાં સવારના દસ વાગ્યાથી બપોરે બાર વાગ્યાની વચ્ચે માલિશ કરવામાં આવે, અથવા તો માલિશ કર્યા બાદ શિશુને થોડી વાર માટે સૂર્યપ્રકાશ મળી રહે તે રીતે રાખવામાં આવે, તો બાળકને પૂરતા પ્રમાણમાં વિટામિન ડી પણ મળી રહે છે.