দৰং, 25 জানুৱাৰীঃ বুৰঞ্জীয়ে ঢুকি পোৱাৰে পৰা যিসমূহ মানৱ সভ্যতা ধ্বংসকাৰী যুদ্ধ-মহাযুদ্ধ সংঘটিত হৈছে, সেইসমূহৰ একমাত্ৰ কাৰণ সুখ-ভোগৰ লালসা ৷ এই লালসা পূৰণৰ বাবে ক্ষমতাশালী মানুহে শান্তিপ্রিয় ক্ষমতাহীন শ্রেণীৰ ওপৰত শোষণ আৰম্ভ কৰে ৷ যেতিয়াই শোষিত শ্রেণী অতিষ্ঠ হৈ ইয়াৰ প্রতিবাদ কৰিবলৈ লয় তেতিয়াই সৃষ্টি হয় সংঘাতৰ ৷ কোনো কোনো সময়ত এনে সংঘাতেই ৰূপ লয় মহাসমৰৰ .. আৰু কেতিয়াবা এইসংঘর্ষই এটা জাতিৰগৌৰৱোজ্জ্বল ইতিহাস ৰচে ৷
"পথৰুঘাটৰ ৰণ" তেনে এক ইতিহাস ৷ কৃষকৰ শোনিতেৰে ৰঞ্জিত ঐতিহাসিক ৰণথলী হৈছে দৰং জিলাৰ পথৰুঘাট ৷ ১৮৯৪ চনৰ ২৮ জানুৱাৰী...দূৰ-দূৰণিৰ গাঁৱলীয়া কৃষক ৰাইজে খাজনা বৃদ্ধিৰ প্রতিবাদত দৰং জিলাৰ ছিপাঝাৰ অঞ্চলৰ পথৰুঘাট নামৰ ঠাইখনত মিলিত হয় ৷ পৰৱৰ্তী সময়ত হিন্দু-মুছলমান কৃষকসকলে একলগ হৈ ৰাইজমেল পাতি খেতিয়কৰ নাঙলে প্রতি লগোৱা অন্যায়ৰ খাজনা ব্রিটিছক কেতিয়াও নিদিয়ে বুলি সিদ্ধান্ত লয় ৷ ইয়াৰোপৰি ৰাইজে জিলাধিপতি এণ্ডাৰশ্যন আৰু মহকুমাধিপতি বেৰিংটনৰ ওচৰত খাজনা বৃদ্ধিৰ প্রতিবাদ জনাই ৷ বেৰিংটনৰ নির্দেশত পুলিচ বাহিনীয়ে জনতাক ছত্রভংগ দিয়াবলৈ লাঠীচালনা কৰে ৷ ৰাইজৰ মাজত উত্তেজনা বৃদ্ধি পোৱাত ব্রিটিছৰ অনুচৰ পুলিচ বাহিনীয়ে জনতাৰ ওপৰত গুলীবর্ষণ কৰে ৷ ৰাইজেও উত্তেজনাৰ বশৱর্তী হৈ বন্দুকৰ গুলীৰ প্রত্যুত্তৰ দিয়ে পথাৰৰ দলিচপৰা, কুঁহিয়াৰ, খৰি আদিৰে ৷ কিন্তু পুলিচৰ গুলীত ১৪০ জন কৃষকে প্রাণ দিয়াৰ লগতে চিৰদিনলৈ পংগু হয় বহুজন ৷