সেউজ শক্তিৰ দিশে ভাৰতৰ পদক্ষেপ-জৈৱ ইন্ধন উৎপাদনৰ এক নতুন অধ্যায়
জৈৱ ইন্ধন উৎপাদনৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতে প্ৰথম বিশ্বৰ দেশসমূহৰ সৈতে ফেৰ মাৰিবলৈ লৈছে । ইতিমধ্যে জেট্ৰ’ফা গছৰ পৰা জৈৱ ইন্ধন প্ৰস্তুত কৰা ভাৰতে ৰন্ধন কাৰ্যত ব্যৱহৃত তেলক ডিজেললৈ ৰূপান্তৰিত কৰাৰ কামত লাগি আছে। জৈৱ ইন্ধনৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতবৰ্ষৰ প্ৰচেষ্টা সন্দৰ্ভত ইয়াত সম্পূৰ্ণ আলোচনা কৰা হ’লঃ
জেট্ৰ’ফা গছৰ পৰা সফলভাৱে ইন্ধন উৎপাদন কৰা আই আই পি অৰ্থাৎইণ্ডিয়ান পেট্ৰ’লিয়াম ৰিচাৰ্চ ইনষ্টিটিউটে ৰন্ধন কাৰ্যত ব্যৱহৃত তেলক ডিজেললৈ পৰিৱৰ্তন কৰা প্ৰক্ৰিয়াৰ সৈতে জড়িত হৈ আছে। যোৱা মাহত কলকাতাত অনুষ্ঠিত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বিজ্ঞান উৎসৱত আই আই পিৰ বিজ্ঞানীসকলে এই বিষয়টো প্ৰদৰ্শন কৰে। সতেজ খাব পৰা তেলক মিথানল আৰু কিছু ৰাসায়নিক দ্ৰব্যৰ লগত মিহলাই ডিজেললৈ ৰূপান্তৰিত কৰিব পাৰি। ইয়াৰ ফলত ডিজেল অতি কম খৰচী হৈ পৰিব। বহু বছৰ ধৰি আই আই পিয়ে জেট্ৰ’ফা গছৰ পৰা জৈৱ ইন্ধন প্ৰস্তুত কৰি আহিছে। কেইবাখনো ৰাজ্যৰ কৃষকসকলে ব্যৱসায়িক শস্য হিচাপে জেট্ৰ’ফাৰ খেতি আৰম্ভ কৰিছে । জেট্ৰ’ফা গছ সোনকালে ডাঙৰ কৰিবলৈ ইজৰাইলে আৰম্ভ কৰা প্ৰযুক্তিৰ সৈতে ভাৰতীয় কৃষকসকল অভ্যস্ত হ’বলৈ চেষ্ট কৰিছে । আনহাতে, সমগ্ৰ দেশতে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ উৎসাহত ইথানলক ইন্ধন হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰি অহা হৈছে। খোৱা তেলৰ পৰা জৈৱ ইন্ধন প্ৰস্তুত কৰাৰ বাবে প্ৰচেষ্টা অব্যাহত আছে । আই আই পিয়ে জেট্ৰ’ফাৰ পৰা উৎপাদন কৰা জৈৱ ইন্ধন কেইবা বছৰ পূৰ্বে সফলভাৱে দুটা ‘টু-ষ্ট্ৰোক ইঞ্জিন’ত ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল । মহাৰাষ্ট্ৰৰ কিছুমান ট্ৰেভেল কোম্পানীৰ বাহনো এই ইন্ধনেৰে চলিছিল। কিন্তু এই প্ৰচেষ্টা স্বত্বেও ব্যৱসায়িক ভিত্তিত জৈৱ ইন্ধনৰ উৎপাদন এতিয়াও আৰম্ভ হোৱা নাই । সতেজ খোৱা তেলৰ পৰা জৈৱ ইন্ধনৰ ধাৰণাটোৱে ক্ৰমশঃ প্ৰধান্য লাভ কৰিছে। জেট্ৰ’ফাৰ পৰা উৎপাদিত ৩৩০ কেজি ডিজেলেৰে এখন বিমানো সফলভাৱে উৰুওৱা হৈছিল। ২০১৮ চনত স্পাইচজেটৰ বিমানখনে দিল্লীৰ পৰা ডেৰাডুনলৈ ৪৫ মিনিটৰ বাবে যাত্ৰা কৰে। ২০১৯ চনৰ গণৰাজ্য দিৱসৰ পেৰেডত ভাৰতীয় বায়ুসেনাৰ এ এছ-৩২ বিমানখন বায়’-ডিজেলেৰে চলোৱা হৈছিল। জেট্ৰ’ফা গছত ৪০ শতাংশ তেল থাকে । এই বিমানখন উৰুৱাবলৈ লগতে এ টি এফ অৰ্থাৎ‘Aviation Turbine Fuel’ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল । ছত্তীশগড়ৰ মাওবাদী অধ্যুষিত অঞ্চলৰ প্ৰায় পাঁচশ কৃষকে জেট্ৰ’ফাৰ খেতি কৰে। জৈৱ ইন্ধন উৎপাদনৰ বাবে বীজৰ চাৰিশ প্ৰজাতি ব্যৱহাৰ কৰা হয়। কেৰাচিন নিৰ্ভৰশীল এ টি এফৰ দ্বাৰা বিমান এখন চলিলে পৰিৱেশৰ ওপৰত নেতিবাচক প্ৰভাৱ পৰে । প্ৰায় ৪.৯ শতাংশ জলবায়ু পৰিৱৰ্তন আকাশী পথৰ যাতায়তৰ বাবে হয় ।
লগতে চাওকঃকেন্দ্ৰীয় গৃহমন্ত্ৰী অমিত শ্বাহৰ বিশেষ সাক্ষাৎকাৰ
জৈৱ ইন্ধনৰ ব্যৱহাৰৰ ফলত কাৰ্বন নিৰ্গমণৰ হাৰ বহু পৰিমাণে হ্ৰাস পায় বুলি আই আই পিৰ জ্যেষ্ঠ বিজ্ঞানী ডঃ ৰঞ্জন ৰায়ে জানিবলৈ দিয়ে । ভাৰতত চলাচল কৰা জেট বিমানসমূহৰ বাবে এবছৰত ৬০-৭০ লাখ টন এ টি এফৰ প্ৰয়োজন হয় । ইয়াৰে আধা অংশৰ প্ৰয়োজনীয়তা বায়-ডিজেলেৰে পূৰণ কৰিব পাৰি। এই আধা অংশৰ এক তৃতীয়াংশ যদি খোৱা তেল ব্যৱহাৰ কৰা হয়, তেন্তে এ টি এফৰ খৰচে হ্ৰাস পোৱাই নহয়,কাৰ্বন নিৰ্গমণৰ হাৰো হ্ৰাস পাব । এক লিটাৰ খোৱা তেলৰ পৰা ৮৫০-৯৫০ মিলিলিটাৰ বায়’-ডিজেল প্ৰস্তুত কৰাৰ বাবে ডিজেলো ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি ।‘Indian Food Safety and Standards Agency’চমুকৈ ‘FSSA’এ হোটেল বা আন ব্যৱসায়ীক প্ৰতিষ্ঠানসমূহত ব্যৱহৃত খোৱা তেলসমূহৰ পুনৰ ব্যৱহাৰৰ ক্ষেত্ৰত কিছুমান নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰি থৈছে । খোৱা তেলৰ পৰা জৈৱ ডিজেল ব্যৱহাৰ কৰাৰ ফলত পৰিৱেশত কাৰ্বন সৃষ্টি নকৰাকৈ জেট বিমান আৰু যান-বাহনসমূহ চলিব পাৰে। যাৰ বাবে বিভিন্ন ধৰণে বায়’-ডিজেল প্ৰস্তুত কৰাৰ চেষ্টা অব্যাহত আছে । ইতিমধ্যে ন খন ৰাজ্য আৰু চাৰিখন কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলত বেতৰ পৰা ইথানল উলিয়াই ইন্ধন হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে । ভাৰতে ২০০৫ চনত ১৬০ বিলিয়ন লিটাৰ ইথানল উৎপাদন কৰি বিশ্বৰ সৰ্ববৃহৎ ইথানল উৎপাদনকাৰী দেশ হিচাপে স্বীকৃতি লাভ কৰিছে ।