ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਘਰ ਨੂੰ ਮੱਛਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੀੜਿਆਂ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਮੱਛਰ ਮਾਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਸਪਰੇਆਂ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਈ ਵਾਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਜਾਂ ਐਲਰਜੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਮੱਛਰਾਂ ਅਤੇ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਨੂੰ ਭਜਾਉਣ ਦਾ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਤਰੀਕਾ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਘਰ ਵੀ ਸੁੰਦਰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਬੂ ਵੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। (mosquito preventing tree plant)
ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਸੁਖੀਭਵਾ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਬਨਸਪਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ.ਪੀ.ਸੀ.ਪੰਤ ਨੇ ਵੀ ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਪੌਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜੋ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਕੀੜਿਆਂ (ਮੱਛਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ) ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਐਂਟੀ-ਮੱਛਰ ਅਤੇ ਕੀਟ-ਵਿਰੋਧੀ ਸਪਰੇਅ, ਕੋਇਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਖਤਰਨਾਕ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਤਪਾਦ ਮੱਛਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਘੱਟ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਵੀ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
WHO ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਰ ਸਾਲ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਡੇਂਗੂ ਕਾਰਨ ਲਗਭਗ 500,000 ਲੋਕ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਲਾਗ ਦੇ ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਨੈਸ਼ਨਲ ਵੈਕਟਰ ਬੋਰਨ ਡਿਜ਼ੀਜ਼ ਕੰਟਰੋਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਯਾਨੀ NVBDCP ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਲ 2019 ਵਿੱਚ ਇਕੱਲੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਡੇਂਗੂ ਦੇ 67,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਮਲੇ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।
ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਰਸਾਇਣਕ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਤੁਸੀਂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪੌਦੇ ਰੱਖ ਕੇ ਵੀ ਮੱਛਰ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹੋ? ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਬਨਸਪਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ.ਪੀ.ਸੀ.ਪੰਤ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਘਰ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ਿਆਂ ਜਾਂ ਬਾਲਕੋਨੀ 'ਚ ਕੁਝ ਖਾਸ ਅਤੇ ਆਮ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਪੌਦੇ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਮੱਛਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਨੂੰ ਘਰ 'ਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੈ।
- ਤੁਲਸੀ : ਤੁਲਸੀ ਦਾ ਪੌਦਾ ਘਰ 'ਚ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸ਼ੁੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਇਸ ਦੀ ਬਦਬੂ ਕਾਰਨ ਮੱਛਰ ਵੀ ਘਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ 'ਤੇ ਤੁਲਸੀ ਦੇ ਰਸ ਨੂੰ ਕੱਟਣ ਵਾਲੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਆਰਾਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।ਡੇਂਗੂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ
- ਨਿੰਮ : ਪੁਰਾਣੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ ਮੱਛਰਾਂ ਨੂੰ ਭਜਾਉਣ ਲਈ ਘਰ ਵਿਚ ਨਿੰਮ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਨਿੰਮ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਧੂੰਆਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਨਿੰਮ ਦਾ ਰੁੱਖ ਮੱਛਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੀੜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦੂਰ ਰੱਖਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਇਸ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਲਗਾ ਕੇ ਘਰ 'ਚ ਮੱਛਰਾਂ ਦੀ ਆਮਦ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੱਛਰਾਂ ਅਤੇ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਨਿੰਮ ਦੀ ਉਪਯੋਗਤਾ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਉਪਲਬਧ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੱਛਰ ਭਜਾਉਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਬਾਮ ਵਿਚ ਨਿੰਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
- ਕੈਟਨਿਪ: ਕੈਟਨਿਪ ਇੱਕ ਪੁਦੀਨੇ ਵਰਗਾ ਪੌਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਇੱਕ ਸਦੀਵੀ ਪੌਦਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਛਾਂ ਦੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚਿੱਟੇ ਅਤੇ ਲਵੈਂਡਰ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਝੱਲਦਾ ਹੈ। ਮੱਛਰਾਂ 'ਤੇ ਇਸ ਪੌਦੇ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ 'ਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਡੀਈਈਟੀ (ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ) ਨਾਲੋਂ 10 ਗੁਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ।
- ਰੋਜ਼ਮੇਰੀ: ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਗੰਧ ਮੱਛਰਾਂ ਨੂੰ ਭਜਾਉਣ ਵਿਚ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ। ਗੁਲਾਬ ਦਾ ਬੂਟਾ ਲਗਾ ਕੇ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ 'ਚ ਭਿਓ ਕੇ ਉਸ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਘਰ 'ਚ ਛਿੜਕਣ ਨਾਲ ਵੀ ਮੱਛਰਾਂ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।ਡੇਂਗੂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ
- ਸਿਟਰੋਨੇਲਾ : ਸਿਟਰੋਨੇਲਾ ਮੱਛਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੱਛਰ ਭਜਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਕਰੀਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਡੇਂਗੂ ਫੈਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮੱਛਰ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਭੱਜਦੇ ਹਨ।
- ਐਗਰੇਟਮ: ਇਸ ਨੂੰ ਮੱਛਰ ਅਤੇ ਕੀਟ ਭਜਾਉਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਉੱਤਮ ਪੌਦਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ 'ਤੇ ਉੱਗਦੇ ਹਲਕੇ ਨੀਲੇ ਅਤੇ ਚਿੱਟੇ ਫੁੱਲਾਂ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੀ ਮਹਿਕ ਨੂੰ ਕੁਮਰਿਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੱਛਰ ਭਜਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
- ਲੈਮਨ ਬਾਮ: ਇਸ ਇਨਡੋਰ ਪਲਾਂਟ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿਟਰੋਨੇਲਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਮੱਛਰਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਡੇਂਗੂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ
- ਹਾਰਸਮਿੰਟ: ਇਸ ਸਦੀਵੀ ਪੌਦੇ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਗੰਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਮੱਛਰਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਦੇ ਤੇਲ 'ਚ ਥਾਈਮੋਲ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਚ ਐਂਟੀ ਫੰਗਲ ਅਤੇ ਐਂਟੀਵਾਇਰਸ ਗੁਣ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।ਡੇਂਗੂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ
- ਲੈਵੇਂਡਰ : ਘਰ 'ਚ ਲੈਵੇਂਡਰ ਦਾ ਪੌਦਾ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਵੀ ਮੱਛਰ ਦੂਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
- ਮੈਰੀਗੋਲਡ: ਮੈਰੀਗੋਲਡ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਮਹਿਕ ਮੱਛਰਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਾਰਗਰ ਹੈ।
ਡਾ. ਉਮਰ ਸ਼ੇਖ, ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਜਨਰਲ ਫਿਜ਼ੀਸ਼ੀਅਨ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਧੂੰਏਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਪਰੇਅ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੱਛਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਕੋਇਲਾਂ ਤੋਂ, ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਜਲਣ, ਪਾਣੀ ਆਉਣਾ ਆਦਿ ਵਰਗੀਆਂ ਕਈ ਹੋਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੰਨਜਕਟਿਵਾਇਟਿਸ, ਸਾਇਨਾਇਟਿਸ, ਸਾਹ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਅਤੇ ਨੱਕ ਦੀ ਭੀੜ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਦਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਐਕਸਪੋਜਰ ਨਰਵਸ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਨਾ ਕਰੋ।
ਮਤਲੀ-ਉਲਟੀਆਂ, ਤੇਜ਼ ਬੁਖਾਰ, ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣਾ, ਪੇਟ ਖਰਾਬ ਜਾਂ ਪੇਟ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਸਿਰ ਦਰਦ, ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਰਦ, ਹੱਡੀਆਂ ਜਾਂ ਜੋੜਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਦ, ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦਰਦ, ਚਮੜੀ 'ਤੇ ਲਾਲ ਧੱਫੜ ਜਾਂ ਲਾਲ ਧੱਫੜ, ਸਿਹਤ ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਡੇਂਗੂ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਲੱਛਣ ਫਲੂ ਵਰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਲੋਕ ਡੇਂਗੂ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਛਾਣਦੇ।
ਇੰਨੇ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ਲੱਛਣ : ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਸੰਕਰਮਿਤ ਮੱਛਰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕੱਟਦਾ ਹੈ ਤਾਂ 4-10 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਵਿੱਚ ਡੇਂਗੂ ਦੇ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੇਜ਼ ਬੁਖਾਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਡੇਂਗੂ ਦੇ ਹੋਰ ਲੱਛਣ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।
ਡੇਂਗੂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਰੱਖੋ ਧਿਆਨ: ਪੂਰੀ ਬਾਹਾਂ ਵਾਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਓ, ਮੱਛਰ ਭਜਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ, ਘਰ ਜਾਂ ਰਸੋਈ ਦਾ ਕੂੜਾ-ਕਰਕਟ ਜ਼ਿਆਦਾ ਇਕੱਠਾ ਨਾ ਹੋਣ ਦਿਓ, ਸੌਂਦੇ ਸਮੇਂ ਮੱਛਰਦਾਨੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ, ਘਰ ਦੀ ਛੱਤ, ਕੂਲਰਾਂ, ਗਮਲਿਆਂ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰੋ। ਟਾਇਰਾਂ ਜਾਂ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਪਾਣੀ ਇਕੱਠਾ ਹੋਣ ਦਿਓ। ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਕਿ ਡੇਂਗੂ ਦਾ ਮੱਛਰ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:Lung Cancer Awareness Month: ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਕਾਰਨ ਹਰ ਸਾਲ ਇਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਮੌਤ
