ETV Bharat / sukhibhava

ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਜੋਖ਼ਮ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਦੇ ਨੇ ਸਾਬਤ ਅਨਾਜ - Millets BENIFITS

ਮੀਲਲੇਟਸ (Millets) ਯਾਨਿ ਕਿ ਸਾਬਤ ਅਨਾਜ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਜਰਾ, ਜੌਂ, ਜਵਾਰ, ਰਾਗੀ, ਆਦਿ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲੈਸਟ੍ਰੋਲ, ਟ੍ਰਾਈਗਲਾਈਸਰਾਇਡਸ ਅਤੇ ਬੀਐਮਆਈ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਾਬਤ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸ ਤੱਥ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਇੱਕ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 19 ਅਧਿਐਨਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਅਤੇ 900 ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਡਾਟਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਜੋਖ਼ਮ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਦੇ ਨੇ ਸਾਬਤ ਅਨਾਜ
ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਜੋਖ਼ਮ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਦੇ ਨੇ ਸਾਬਤ ਅਨਾਜ
author img

By

Published : Sep 16, 2021, 10:06 AM IST

ਇਹ ਖੋਜ ਪੰਜ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ , ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਸਲ ਅਰਧ-ਸੁੱਕੇ ਖੰਡੀ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਨ (ICRISAT) ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।ਫਰੰਟੀਅਰਸ ਇਨ ਨਿਊਟ੍ਰੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਹੁਣ ਇਹ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਬਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਾਬਤ ਅਨਾਜ (Millets) ਸਿਹਤ ਲਈ ਇੱਕ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਹਨ, ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨਿਯਮਤ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਬੱਚਿਆਂ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਵੱਡਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੋਟਾਪੇ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੀਲਲੇਟਸ (Millets) ਕਾਰਗਰ ਸਾਬਿਤ ਹੋਏ ਹਨ।

ਖੋਜ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਬਾਜਰੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਨਾਲ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕੋਲੈਸਟਰੌਲ ਦਾ ਪੱਧਰ ਉੱਚ ਤੋਂ ਸਧਾਰਣ ਪੱਧਰ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 8%ਦੀ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ। ਉਹ ਲਿਪੋਪ੍ਰੋਟੀਨ ਕੋਲੇਸਟ੍ਰੋਲ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਚਰਬੀ ਜਾਂ ਕੋਲੇਸਟ੍ਰੋਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਖੂਨ ਵਿੱਚ 10% ਤੱਕ ਘੱਟ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਬਾਜਰੇ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਵਿੱਚ ਡਾਇਸਟੋਲਿਕ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ (ਬੀਪੀ ਰੀਡਿੰਗ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸੰਖਿਆ) ਦੇ ਨਾਲ 5 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੀ ਕਮੀ ਸੀ।

ਸੀਨੀਅਰ ਪੋਸ਼ਣ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਸਲ ਅਰਧ-ਸੁੱਕੇ ਖੰਡੀ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਨ (ICRISAT) ਦੇ ਮੁੱਖ ਖੋਜਕਰਤਾ, ਐਸ. ਅਨੀਤਾ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, "ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਹੈਰਾਨ ਹੋਏ ਕਿ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਰਕਾਂ 'ਤੇ ਬਾਜਰੇ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਾਰੇ ਮਨੁੱਖਾਂ 'ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਿੰਨੇ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਅਧਿਐਨਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਪਰਖਣ ਲਈ ਸਾਡੇ ਡੇਟਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਮੈਟਾ-ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਜੋਖਮ ਦੇ ਕਾਰਕਾਂ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆਢੰਗ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ। "

ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਜੋਖ਼ਮ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਦੇ ਨੇ ਸਾਬਤ ਅਨਾਜ
ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਜੋਖ਼ਮ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਦੇ ਨੇ ਸਾਬਤ ਅਨਾਜ

ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਲੋਕ ਮੋਟਾਪੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬਾਡੀ ਮਾਸ ਇੰਡੈਕਸ (BMI) 8% ਤੱਕ ਘਟਾ ਹੈ (28.5 (+/- 2.4) ਤੋਂ 26.7 (+/- 1.8) ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ/ਮੀ 2) ਦੀ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ, ਇਹ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ ਹੈ ਇਹ ਗੱਲ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ (BMI) ਮੀਲਲੇਟਸ ਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸੇਵਨ ਦੇ ਨਾਲ ਸਧਾਰਣ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਨਤੀਜੇ 21 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ 4 ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਹਰ ਰੋਜ਼ 50-200 ਗ੍ਰਾਮ ਮੀਲਲੇਟਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੇ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਵੀ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮੀਲਲੇਟਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਐਨਸੈਚੁਰੇਟਿਡ ਫੈਟੀ ਐਸਿਡ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਪੂਰੇ ਅਨਾਜ, ਕਣਕ ਅਤੇ ਪਾਲਿਸ਼ ਕੀਤੇ ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 2 ਤੋਂ 10 ਗੁਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਖੁਰਾਕ-ਅਧਾਰਤ ਹੱਲ ਨਾਜ਼ੁਕ ਹੈ। ਬਾਜਰੇ ਦੇ ਸਿਹਤ ਲਾਭਾਂ ਬਾਰੇ ਇਹ ਨਵੀਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨਾਜ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

ਆਈਸੀਆਰਆਈਐਸਏਟੀ (ICRISAT) ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ, ਡਾ. ਜੈਕਲੀਨ ਹ੍ਹਯੂਜੇਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ " ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਪਾਰ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਦੇ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਲਈ ਬੇਹਤਰ ਮੀਲਲੇਟਸ ਦੀਆਂ ਕਿਸਾਮਾਂ ਨੂੰ ਉਗਾਉਣਾ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ ਵਿਕਲਪ ਵਜੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ।"

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਅਸਾਨ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਬਣਾਓ ਪੇੜਾ ਮੋਦਕ, ਰੈਸਿਪੀ ਕਰੋ ਟ੍ਰਾਈ

ਇਹ ਖੋਜ ਪੰਜ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ , ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਸਲ ਅਰਧ-ਸੁੱਕੇ ਖੰਡੀ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਨ (ICRISAT) ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।ਫਰੰਟੀਅਰਸ ਇਨ ਨਿਊਟ੍ਰੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਹੁਣ ਇਹ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਬਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਾਬਤ ਅਨਾਜ (Millets) ਸਿਹਤ ਲਈ ਇੱਕ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਹਨ, ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨਿਯਮਤ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਬੱਚਿਆਂ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਵੱਡਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੋਟਾਪੇ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੀਲਲੇਟਸ (Millets) ਕਾਰਗਰ ਸਾਬਿਤ ਹੋਏ ਹਨ।

ਖੋਜ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਬਾਜਰੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਨਾਲ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕੋਲੈਸਟਰੌਲ ਦਾ ਪੱਧਰ ਉੱਚ ਤੋਂ ਸਧਾਰਣ ਪੱਧਰ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 8%ਦੀ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ। ਉਹ ਲਿਪੋਪ੍ਰੋਟੀਨ ਕੋਲੇਸਟ੍ਰੋਲ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਚਰਬੀ ਜਾਂ ਕੋਲੇਸਟ੍ਰੋਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਖੂਨ ਵਿੱਚ 10% ਤੱਕ ਘੱਟ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਬਾਜਰੇ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਵਿੱਚ ਡਾਇਸਟੋਲਿਕ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ (ਬੀਪੀ ਰੀਡਿੰਗ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸੰਖਿਆ) ਦੇ ਨਾਲ 5 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੀ ਕਮੀ ਸੀ।

ਸੀਨੀਅਰ ਪੋਸ਼ਣ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਸਲ ਅਰਧ-ਸੁੱਕੇ ਖੰਡੀ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਨ (ICRISAT) ਦੇ ਮੁੱਖ ਖੋਜਕਰਤਾ, ਐਸ. ਅਨੀਤਾ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, "ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਹੈਰਾਨ ਹੋਏ ਕਿ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਰਕਾਂ 'ਤੇ ਬਾਜਰੇ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਾਰੇ ਮਨੁੱਖਾਂ 'ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਿੰਨੇ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਅਧਿਐਨਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਪਰਖਣ ਲਈ ਸਾਡੇ ਡੇਟਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਮੈਟਾ-ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਜੋਖਮ ਦੇ ਕਾਰਕਾਂ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆਢੰਗ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ। "

ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਜੋਖ਼ਮ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਦੇ ਨੇ ਸਾਬਤ ਅਨਾਜ
ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਜੋਖ਼ਮ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਦੇ ਨੇ ਸਾਬਤ ਅਨਾਜ

ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਲੋਕ ਮੋਟਾਪੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬਾਡੀ ਮਾਸ ਇੰਡੈਕਸ (BMI) 8% ਤੱਕ ਘਟਾ ਹੈ (28.5 (+/- 2.4) ਤੋਂ 26.7 (+/- 1.8) ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ/ਮੀ 2) ਦੀ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ, ਇਹ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ ਹੈ ਇਹ ਗੱਲ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ (BMI) ਮੀਲਲੇਟਸ ਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸੇਵਨ ਦੇ ਨਾਲ ਸਧਾਰਣ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਨਤੀਜੇ 21 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ 4 ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਹਰ ਰੋਜ਼ 50-200 ਗ੍ਰਾਮ ਮੀਲਲੇਟਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੇ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਵੀ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮੀਲਲੇਟਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਐਨਸੈਚੁਰੇਟਿਡ ਫੈਟੀ ਐਸਿਡ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਪੂਰੇ ਅਨਾਜ, ਕਣਕ ਅਤੇ ਪਾਲਿਸ਼ ਕੀਤੇ ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 2 ਤੋਂ 10 ਗੁਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਖੁਰਾਕ-ਅਧਾਰਤ ਹੱਲ ਨਾਜ਼ੁਕ ਹੈ। ਬਾਜਰੇ ਦੇ ਸਿਹਤ ਲਾਭਾਂ ਬਾਰੇ ਇਹ ਨਵੀਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨਾਜ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

ਆਈਸੀਆਰਆਈਐਸਏਟੀ (ICRISAT) ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ, ਡਾ. ਜੈਕਲੀਨ ਹ੍ਹਯੂਜੇਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ " ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਪਾਰ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਦੇ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਲਈ ਬੇਹਤਰ ਮੀਲਲੇਟਸ ਦੀਆਂ ਕਿਸਾਮਾਂ ਨੂੰ ਉਗਾਉਣਾ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ ਵਿਕਲਪ ਵਜੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ।"

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਅਸਾਨ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਬਣਾਓ ਪੇੜਾ ਮੋਦਕ, ਰੈਸਿਪੀ ਕਰੋ ਟ੍ਰਾਈ

ETV Bharat Logo

Copyright © 2025 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.