ਮਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵਰਦਾਨ ਹੈ, ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰਕ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜੇ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਕਰ ਕੇ ਮਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਦੁੱਧ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਇਹ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਛਾਤੀ ਦਾ ਦੁੱਧ ਪਿਲਾਉਣ ਵਾਲੀ ਮਾਂ ਦਾ ਭੋਜਨ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੋਵੇ। ਏਐਮਡੀ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ, ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਡਾ. ਰਾਜਲਕਸ਼ਮੀ ਮਾਧਵਮ ਨੇ ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਸੁਖੀਭਾਵਾ ਟੀਮ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਮਾਂ ਦਾ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਤੱਕ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਚੰਗੀ ਹੋਵੇ। ਉਹ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖੋ ਜਿਸਦੇ ਲਈ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜੋ ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਵਿਟਾਮਿਨਾਂ ਅਤੇ ਖਣਿਜਾਂ ਵਰਗੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
- ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੋਵੇ ਮਾਂ ਦਾ ਭੋਜਨ
ਡਾ. ਰਾਜਲਕਸ਼ਮੀ ਮਾਧਵਮ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਯੂਰਵੇਦ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਗਰਭਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਮਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ, ਘੀ ਜਾਂ ਮੱਖਣ ਸਮੇਤ ਅਜਿਹੇ ਖਾਦ ਪ੍ਰਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਰਸ ਧਾਤੂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਰਸ ਧਾਤੂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਮਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਦੁੱਧ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਹੀ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਸੰਤੁਲਿਤ ਤੇ ਪੋਸ਼ਟਿਕ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਦੁੱਧ ਪਿਲਾਉਣ ਵਾਲੀ ਮਾਂ ਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਆਹਾਰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ:-
- ਮੇਥੀ ਦਾਣਾ
ਮੇਥੀ ਦਾਣਾ ਓਮੇਗਾ-3 ਫੈਟੀ ਐਸਿਡ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਬੱਚੇ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਚੱਲਦੇ ਭਾਰਤੀ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਵੀਂ ਬਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਮੇਥੀ ਦੇ ਲੱਡੂ ਬਣਾ ਕੇ ਖਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
- ਫਲ
ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਾਉਣ ਵਾਲੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਦੇਸੀ ਫਲ ਖਾਸ ਕਰ ਕੇ ਅਨਾਰ ਖਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਅਨਾਰ ਖ਼ੂਨ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਆਇਰਨ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਠੰਡੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਾਂ ਦੇ ਜੂਸ ਦਾ ਸੇਵਨ ਨਾ ਕਰੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਠੰਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਤੁਹਾਡੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਠੰਡ ਲੱਗ ਸਕਦੀ ਹੈ।
- ਪਾਣੀ
ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਿਨ ਭਰ ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਪੀਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਦੁੱਧ ਬਣਨ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ, ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਅੱਠ ਤੋਂ ਦਸ ਗਲਾਸ ਪਾਣੀ ਪੀਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਕੱਠੇ ਪੀਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਜੇ ਪਾਣੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਵਿੱਚ ਪੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਹੋਏਗਾ।
- ਸੌਂਫ਼
ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਫੈਨਿਲ ਚਾਹ ਜਾਂ ਸੌਂਫ਼ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪੀ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਉਬਾਲੋ ਤੇ ਫਿਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੌਂਫ਼ ਦੇ ਕੁਝ ਦਾਣੇ ਪਾਓ, ਤਾਂ ਕਿ ਸੌਂਫ਼ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਵੀ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਆਵੇ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਕੌੜਾ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਦਾਲ ਦੇ ਪਾਊਡਰ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਦੇ ਨਾਲ ਲੈਣਾ ਵੀ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪੀਣ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਹਾਰਮੋਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਦੁੱਧ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪੀਣ ਨਾਲ ਦੁੱਧ ਗਾੜ੍ਹਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਸੁੱਕੇ ਮੇਵੇ
ਮਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਬੱਚੇ ਲਈ ਪੂਰਨ ਆਹਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਦੁੱਧ ਪਿਆਉਂਦੀ ਮਾਂ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਵਾਧੂ ਪੋਸ਼ਣ ਦੇਣ ਲਈ ਕਾਜੂ, ਬਦਾਮ, ਕਿਸ਼ਮਿਸ਼ ਆਦਿ ਸੁੱਕੇ ਮੇਵੇ ਖਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਰਾਤ ਨੂੰ 10 ਤੋਂ 15 ਬਦਾਮਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਭਿਓ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਵੇਰੇ ਪੀਸ ਕੇ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਓ। ਵਿਟਾਮਿਨ ਏ, ਡੀ ਤੇ ਈ ਬਦਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਰੀਰ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨਗੇ ਤੇ ਊਰਜਾ ਜਾਂ ਤਾਕਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੀ ਮਦਦ ਕਰਨਗੇ।
- ਨਾਰੀਅਲ ਦਾ ਪਾਣੀ
ਨਾਰੀਅਲ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਾਉਣ ਵਾਲੀ ਮਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪੀਣ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਵਧਦਾ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਮਾਂ ਤੇ ਬੱਚੇ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਇਮਿਊਨਟੀ ਵੀ ਵਧਦੀ ਹੈ। ਨਾਰੀਅਲ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ, ਸੋਡੀਅਮ, ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀ, ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਵਰਗੇ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤ ਮਾਂ ਤੇ ਬੱਚੇ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਨਾਰੀਅਲ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਰੀਅਲ ਦਾ ਦੁੱਧ ਵੀ ਫ਼ਾਇਦੇਮੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
- ਅਦਰਕ ਤੇ ਲਸਣ
ਸਾਡੀ ਰਸੋਈ ਵਿੱਚ ਪਾਈਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਰੀਰ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਬਲਕਿ ਪਾਚਣ ਨੂੰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਵੀ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ।
- ਮਸਾਲੇ
ਮਸਾਲੇ ਜਿਵੇਂ ਕਾਲੀ ਮਿਰਚ, ਜੀਰਾ, ਸਾਗ, ਹਲਦੀ, ਦਾਲਚੀਨੀ ਤੇ ਜਾਮਨੀ ਸਾਡੀ ਰਸੋਈ ਵਿੱਚ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਜੋ ਸਰੀਰ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕਈ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦੇ ਹਨ।
- ਤਿਲ
ਤਿਲ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਾਂ ਤੇ ਬੱਚੇ ਦੋਵਾਂ ਦੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।
