ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਪੰਜ ਦਿਨ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਦੀਵਾਲੀ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਜਾਂ "ਛੋਟੀ ਦੀਵਾਲੀ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਨਤੇਰਸ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਰਤਿਕ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੱਖ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਤਿਥੀ 23 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮ 6:40 ਵਜੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ 24 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮ 5:28 ਵਜੇ ਸਮਾਪਤ ਹੋਵੇਗੀ। ਉਦੈ ਤਿਥੀ ਅਨੁਸਾਰ ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ 24 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਮਨਾਈ ਜਾਵੇਗੀ।
ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਦੈਂਤ ਰਾਜਾ ਨਰਕਾਸੁਰ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਭਗਵਾਨ ਹਨੂੰਮਾਨ 14 ਸਾਲ ਦੇ ਬਨਵਾਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਖਬਰ ਲੈ ਕੇ ਅਯੁੱਧਿਆ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੱਖਣੀ ਭਾਗਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸਵੇਰੇ ਜਲਦੀ ਉੱਠ ਕੇ ਸਿੰਦੂਰ ਅਤੇ ਤੇਲ ਨਾਲ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੇਸਟ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਇਸਨੂੰ "ਉਬਟਨ" ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਲਗਾ ਕੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਭਗਵਾਨ ਇੰਦਰ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਅਦਿਤੀ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਦੀਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਖੋਹਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦੈਂਤ ਰਾਜਾ ਨਰਕਾਸੁਰ ਪ੍ਰਾਗਜੋਤਿਸ਼ਪੁਰ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਬਣਿਆ। ਨਰਕਾਸੁਰ ਨੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ੀਆਂ ਦੀਆਂ 16000 ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਅਗਵਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ। ਨਰਕਾ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਦੀ ਪੂਰਵ ਸੰਧਿਆ 'ਤੇ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਨਰਕਾਸੁਰ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ। 16000 ਬੰਧਕਾਂ ਨੂੰ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਅਦਿਤੀ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤੀ ਮੁੰਦਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਨੂੰ ਬੁਰਾਈ ਉੱਤੇ ਚੰਗਿਆਈ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸ਼ਾਮ ਵੇਲੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਤਮਾ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਅਤੇ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਮਾਰਗ ਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸੱਤ ਦੀਵੇ ਚੜ੍ਹਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਰਸਮ ਨੂੰ ‘ਯਮ ਪ੍ਰਦੀਪ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ 'ਯਮ' ਨਾਮਕ ਆਟੇ ਦਾ ਵੱਡਾ ਦੀਵਾ ਜਗਾਉਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਦੀਵਾ ਫੜ ਕੇ ਘਰ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮੋ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਰੱਖੋ। ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਹੀ ਰਸਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਵਰਤ ਰੱਖੋ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ 'ਯਮ' ਦੀਵਾ ਜਗਾਓ। ਇਸ ਦਿਨ ਦੀ ਪੂਜਾ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਭ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੀਵੇ ਨੂੰ ਜਗਾਉਣ ਨਾਲ 'ਯਮਲੋਕ' ਜਾਣ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:ਭਾਈ ਦੂਜ 2022: ਆਪਣੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਦੇਵੋ ਇਹ ਖਾਸ ਤੋਹਫ਼ੇ
