ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮਾਜ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਾਡਾ ਸਮਾਜ ਅਜੇ ਵੀ ਹਨੇਰੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਅੱਜ ਕੋਈ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਇੱਕ ਕੋਨੇ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਕੋਨੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਵ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਦਿਵਸ ਹਰ ਸਾਲ 17 ਮਈ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਪਹਿਲੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਫ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਦਿਨ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਟੈਲੀਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਕੋਵਿਡ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਨੇ ਪਿੰਡਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਡਿਜੀਟਲ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਮੰਤਵ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਖੇਤਰ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਰਹੀ ਨਵੀਂ ਤਕਨੀਕ ਅਤੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ। ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ਵ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਦਿਵਸ 1969 ਤੋਂ ਹਰ ਸਾਲ 17 ਮਈ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਫ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ 1865 ਵਿੱਚ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1973 ਵਿੱਚ ਮਲਾਗਾ-ਟੋਰੇਮੋਲਿਨੋਸ ਵਿੱਚ ਪਲੇਨੀਪੋਟੈਂਸ਼ੀਰੀ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੁਆਰਾ ਮਤਾ 46 ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਵਿਸ਼ਵ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦਿਵਸ ਨੇ 17 ਮਈ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਰੇਡੀਓ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ, ਮੋਬਾਈਲ, ਇੰਟਰਨੈੱਟ, ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਵਰਗੇ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਮਾਧਿਅਮਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਬੜੀ ਦਿਲਚਸਪ ਰਹੀ ਹੈ। ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਫ ਦੀ ਕਾਢ ਨਾਲ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ। 1844 ਵਿੱਚ ਸੈਮੂਅਲ ਮੋਰਸ ਨੇ ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਫ ਦੁਆਰਾ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਅਤੇ ਬਾਲਟੀਮੋਰ ਵਿਚਕਾਰ ਖ਼ਬਰਾਂ ਭੇਜਣ ਦਾ ਇੱਕ ਜਨਤਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਤਰੰਗਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸੰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭੇਜਣ ਦੇ ਯਤਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਅਤੇ 1864 ਵਿੱਚ ਸਕਾਟਿਸ਼ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਜੇਮਜ਼ ਕਲਰਕ ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮਾਈਕ੍ਰੋਵੇਵ ਟ੍ਰਾਂਸਕ੍ਰਿਪਟ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ।
ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਕਾਢ ਜਰਮਨ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਹੇਨਰਿਕ ਹਰਟਜ਼ ਦੁਆਰਾ 1888 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਤਰੰਗਾਂ ਯਾਨੀ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਤਰੰਗਾਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਤਰੰਗਾਂ 'ਤੇ ਰੇਡੀਓ, ਟੀਵੀ ਅਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਦੀ ਕਾਢ ਕੱਢੀ ਗਈ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਾਧਿਅਮਾਂ ਨੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ।
ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ 'ਤੇ 1893 ਵਿਚ ਗੁਗਲਿਓ ਮਾਰਕੋਨੀ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਤਿੰਨ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਤਰੰਗਾਂ ਭੇਜ ਕੇ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਇਕ ਨਵੇਂ ਯੁੱਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਬਿਨਾਂ ਤਾਰ ਦੇ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਅੱਜ ਭਾਰਤ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਕੋਲ 4ਜੀ ਅਤੇ 5ਜੀ ਤਕਨੀਕ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਤੱਕ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਕਿਸਾਨ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਪੂਰਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਵੀ ਮੋਬਾਈਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਰਾਹੀਂ ਖੇਤੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੌਸਮ ਦੀ ਹਰ ਅਪਡੇਟ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਰਹੀ ਹੈ।
ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਤਕਨੀਕ ਕਾਰਨ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਘਰ ਬੈਠੇ ਵੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਮਿਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਆਨਲਾਈਨ ਕਲਾਸਾਂ ਤੋਂ ਫਾਰਮ ਭਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਈ-ਗਵਰਨੈਂਸ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਡਿਜੀਟਲ ਇੰਡੀਆ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਮਾਧਿਅਮਾਂ ਕਾਰਨ ਸਫਲ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਸਸ਼ਕਤ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:ਜਾਣੋ ਕਿਉਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦਿਵਸ ਅਤੇ ਕੀ ਹੈ ਇਸਦਾ ਮਹੱਤਵ
