ਜੋਧਪੁਰ: ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਪ੍ਰੋ. ਜਗਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ, ਉਹ ਤਪੋਵਨ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣ ਸਕੇ। ਪ੍ਰੋ. ਜਗਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਜੋਧਪੁਰ ਦੇ ਮਾਚੀਆ ਬਾਇਓਲਾਜੀਕਲ ਪਾਰਕ ਸਥਿਤ ਮਾਚੀਆ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਦਿਆਂ ਇਹ ਗੱਲ ਕਹੀ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨ ਵਜੋਂ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇੱਥੇ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਤਪੱਸਿਆ ਨੂੰ ਲੋਕ ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਲਈ ਮਾਛੀਆ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਵਾਰ ਆਉਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ: ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਖੇਤਰ ਵਾਤਾਵਰਨ ਸੰਸਥਾ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਾਮਜੀ ਵਿਆਸ ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਯਾਦਗਾਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹਨ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਿਲ੍ਹਾ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੈ। 15 ਅਗਸਤ ਅਤੇ 26 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਉਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ 32 ਵਿੱਚੋਂ 30 ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਆਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਹਨ। ਹੁਣ ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵੀ ਮਾਛੀਆ ਕਿਲ੍ਹਾ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਜੇਡੀਏ ਨੇ ਕੰਮ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਨਿਯਮ ਉਸ ਵਿੱਚ ਅੜਿੱਕਾ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਕਿਉਂਕਿ ਬਾਇਓਲਾਜੀਕਲ ਪਾਰਕ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇੱਥੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਆਵਾਜਾਈ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ।
32 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਤਸੀਹੇ: 1942 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਭਾਰਤ ਛੱਡੋ ਅੰਦੋਲਨ ਦੌਰਾਨ ਮਾਰਵਾੜ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਸਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰ ਰਹੇ 32 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਛੀਆ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਕਰੀਬ ਇੱਕ ਸਾਲ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਖ਼ਰਾਬ ਭੋਜਨ ਦੇਣ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਲੜਾਕਿਆਂ ਨੇ 7 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਵੀ ਕੀਤੀ।
1943 ਵਿਚ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ ਕਾਰਨ ਮਾਛੀਆ ਕਿਲ੍ਹਾ ਦੀ ਕੰਧ ਢਹਿ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇੱਥੇ ਬੰਦ ਸਾਰੇ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਬਿਜੋਲਾਈ ਮਹਿਲ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਰਾਮਜੀ ਵਿਆਸ, ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਖੇਤਰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਸਥਾਨ ਸੰਮਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੈਨਾਨੀ ਜੋਰਵਰਮਲ ਬੋਡਾ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ ਇੱਥੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਇੱਥੇ 32 ਵਿੱਚੋਂ 30 ਲੜਾਕਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਸਮਾਰਕ ਵਜੋਂ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਜੋਧਪੁਰ ਸੜਕ ਹਾਦਸੇ 'ਚ ਇੱਕੋ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ 6 ਜੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ, 3 ਜ਼ਖਮੀ
