ਮੁਜ਼ੱਫਰਪੁਰ (ਬਿਹਾਰ): ਤਿਰਹੂਤ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਅਮਰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਜਵਾਨਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਿੱਤੀ, ਨੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ ਦਾ ਰਾਹ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। ਅਜਿਹੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਵਿੱਚ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦ ਖੁਦੀਰਾਮ ਬੋਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 19 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜਦਿਆਂ, ਮਹਾਨ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਹਾਕਮ ਮੁਜ਼ੱਫਰਪੁਰ ਦੇ ਇਸ ਬਹਾਦਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਖੁਦੀਰਾਮ ਬੋਸ ਦੀ ਨਿਡਰਤਾ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਤੋਂ ਇੰਨੇ ਡਰੇ ਹੋਏ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ 19 ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਇਸ ਮਹਾਨ ਨਾਇਕ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਮੁਜ਼ੱਫਰਪੁਰ ਦੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਇਹ ਯਾਦਾਂ ਖਤਮ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਖੁਦੀਰਾਮ ਬੋਸ ਦਾ ਜਨਮ 3 ਦਸੰਬਰ 1889 ਨੂੰ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਮਿਦਨਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਚੁੰਗਲ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੇ ਸੀ। ਉਹ ਮੁਜ਼ੱਫਰਪੁਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਸਰਵਉੱਚ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ ਕੇ ਅਮਰ ਹੋ ਗਏ। ਖੁਦੀਰਾਮ ਬੋਸ, ਜੋ ਸਿਰਫ 9 ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਕੁੱਦ ਪਏ ਸੀ, ਨੇ 1905 ਵਿੱਚ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਵੰਡ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਖੁਦੀਰਾਮ ਦੀ ਨਿਡਰਤਾ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਜਨੂੰਨ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ, ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 28 ਫਰਵਰੀ 1906 ਨੂੰ ਸਿਰਫ 17 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਚਕਮਾ ਦੇ ਕੇ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਬਚ ਗਏ।
ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਨੂੰ ਸਖਤ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਜੱਜ ਕਿੰਗਸਫੋਰਡ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ, ਖੁਦੀਰਾਮ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਪ੍ਰਫੁੱਲ ਚਾਕੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ 30 ਅਪ੍ਰੈਲ 1908 ਨੂੰ ਮੁਜ਼ੱਫਰਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸੈਸ਼ਨ ਜੱਜ ਦੀ ਕਾਰ ਉੱਤੇ ਬੰਬ ਸੁੱਟਿਆ ਪਰੰਤੂ ਸੈਸ਼ਨ ਜੱਜ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਦੋ ਯੂਰਪੀਅਨ ਔਰਤਾਂ, ਕੈਨੇਡੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਧੀ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਇਸ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਖੁਦੀਰਾਮ ਬੋਸ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣ ਗਏ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨੇੜਿਓਂ ਪਿੱਛਾ ਕੀਤਾ। ਖੁਦੀਰਾਮ ਨੂੰ ਸਮਸਤੀਪੁਰ ਦੇ ਪੂਸਾ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਪ੍ਰਫੁੱਲ ਚਾਕੀ, ਉਸਦੇ ਸਾਥੀ ਮੋਕਾਮਾ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ।
ਖੁਦੀਰਾਮ ਬੋਸ ਨੂੰ ਸਿਰਫ 19 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ 11 ਅਗਸਤ 1908 ਨੂੰ ਮੁਜ਼ੱਫਰਪੁਰ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਹ ਕੋਠੜੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਮਹਾਨ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਅੱਜ ਵੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ। ਅੱਜ ਮੁਜ਼ੱਫਰਪੁਰ ਕੇਂਦਰੀ ਜੇਲ੍ਹ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਖੁਦੀਰਾਮ ਬੋਸ ਕੇਂਦਰੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਹਰ ਸਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਰਸੀ 'ਤੇ ਜੇਲ੍ਹ ਅਧਿਕਾਰੀ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਖੁਦੀਰਾਮ ਬੋਸ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ, ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਾਖਲੇ ਦੀ ਅਜੇ ਵੀ ਮਨਾਹੀ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮੁਜ਼ੱਫਰਪੁਰ ਦੇ ਜਿਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਖੁਦੀਰਾਮ ਬੋਸ ਨੇ ਜੱਜ ਕਿੰਗਸਫੋਰਡ 'ਤੇ ਬੰਬ ਸੁੱਟਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਅੰਤਿਮ ਸਸਕਾਰ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੇਸਾਂ ਦੀ ਸੁਣਵਾਈ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਾਰੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਤੇ ਨਿਆਂਇਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੇ ਇੱਕ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ। ਕੁਝ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਜੇ ਵੀ ਮੁਜ਼ੱਫਰਪੁਰ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਪੀ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਖੁਦੀਰਾਮ ਬੋਸ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੰਨਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਜੁਲਾਹਿਆਂ ਨੇ ਖੁਦੀਰਾਮ ਦਾ ਨਾਮ ਉਕਰਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਿਸਮ ਦੀ ਧੋਤੀ ਬੁਣਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਖੁਦੀਰਾਮ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਸੋਗ ਮਨਾਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਕੂਲ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਬੰਦ ਸਨ। ਮੁਜ਼ੱਫਰਪੁਰ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਗਰਮ ਦਲ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੇਂਦਰ ਵੀ ਸੀ
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਕਰਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਵਿਦੁਰਾਸ਼ਵਥ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਅਤੇ ਝੰਡੇ ਦੇ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਕਹਾਣੀ
