ਲਖਨਊ: ਮਾਂ ਦੀ ਮਮਤਾ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਚ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸ਼ਾਇਰ ਮੁਨੱਵਰ ਰਾਣਾ ਦਾ ਐਤਵਾਰ ਰਾਤ ਦਿਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੀਤੀ ਰਾਤ ਕਰੀਬ 11 ਵਜੇ ਲਖਨਊ ਦੇ ਪੀਜੀਆਈ ਵਿੱਚ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਲਿਆ। ਉਹ 9 ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ ਇੱਥੇ ਦਾਖਲ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਦੋ ਦਿਨ ਲਖਨਊ ਦੇ ਮੇਦਾਂਤਾ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਾਖਲ ਸਨ। ਉਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਕਿਡਨੀ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੀ ਸੁਮੱਈਆ ਰਾਣਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਡਾਇਲਸਿਸ: ਮੁਨੱਵਰ ਰਾਣਾ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਡਾਇਲਸਿਸ ਕਰਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਕਿਡਨੀ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸਨ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਉਹ ਡਾਇਲਸਿਸ ਲਈ ਹਸਪਤਾਲ ਗਏ ਸਨ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਚੈਕਅੱਪ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਫੇਫੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਸੀ ਅਤੇ ਨਿਮੋਨੀਆ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਦਿੱਕਤ ਆ ਰਹੀ ਸੀ।
ਮੁਨੱਵਰ ਰਾਣਾ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਮਤੀ ਰਤਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਵੀ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਕਾਫੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਰਕਾਰ ਵਿਰੋਧੀ ਬਿਆਨਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਸੁਰਖੀਆਂ 'ਚ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਿੰਦੀ, ਅਵਧੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਦੇ ਸ਼ਾਇਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਰ ਮੁਨੱਵਰ ਰਾਣਾ ਦੀਆਂ ਕਈ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਵੀ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸਨੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਬੋਲਦਾ ਸੀ।
ਰਾਏਬਰੇਲੀ ਵਿੱਚ ਜਨਮਿਆ, ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਇਆ: ਮੁਨੱਵਰ ਰਾਣਾ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੁਨੱਵਰ ਰਾਣਾ ਦਾ ਜਨਮ 1952 ਵਿੱਚ ਰਾਏਬਰੇਲੀ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜੀਵਨ ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਲਖਨਊ ਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਹੁਸੈਨਗੰਜ ਲਾਲਕੁਆਂ ਦੇ ਕੋਲ ਇੱਕ ਫਲੈਟ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲੱਗਾ। ਉਹਨਾਂ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅਵਧੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਫਾਰਸੀ ਅਤੇ ਅਰਬੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਭਾਰਤੀ ਸਰੋਤਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਬਣ ਗਈ। ਗੈਰ-ਉਰਦੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕਵੀ ਸੰਮੇਲਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਬਹੁਤ ਸੀ। ਮੁਨੱਵਰ ਰਾਣਾ ਨੇ ਕਈ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਿਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਵੱਖਰੀ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਬਹੁਤੇ ਦੋਹੇ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਉਰਦੂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਤਪਨ ਕੁਮਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਇਹ ਐਵਾਰਡ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ ਹਨ
- 1993 ਵਿੱਚ ਰਈਸ ਅਮਰੋਹਵੀ ਅਵਾਰਡ, ਰਾਏਬਰੇਲੀ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
- 1995 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿਲਕੁਸ਼ ਐਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
- 1997 ਵਿੱਚ ਸਲੀਮ ਜਾਫਰੀ ਐਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
- 2004 ਵਿੱਚ ਸਰਸਵਤੀ ਸਮਾਜ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
- 2005 ਵਿੱਚ ਗਾਲਿਬ ਉਦੈਪੁਰ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
- 2006 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਕਵਿਤਾ, ਇੰਦੌਰ ਲਈ ਕਬੀਰ ਸਨਮਾਨ ਖਿਤਾਬ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
- 2011 ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਉਰਦੂ ਅਕਾਦਮੀ ਦੁਆਰਾ ਮੌਲਾਨਾ ਅਬਦੁਲ ਰਜ਼ਾਕ ਮਲੀਹਾਬਾਦੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
- 2014 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਆਪਣੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਉਸਨੇ 18 ਅਕਤੂਬਰ 2015 ਨੂੰ ਇੱਕ ਲਾਈਵ ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਨੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਸਰਕਾਰੀ ਐਵਾਰਡ ਨਾ ਲੈਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।
