ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਨਵੀਂ ਅਤੇ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਮੰਤਰਾਲੇ (ਐੱਮ.ਐੱਨ.ਆਰ.ਈ.) ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 20 ਅਗਸਤ, ਮਰਹੂਮ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਨੂੰ "ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦਿਵਸ” ਵਜੋਂ ਐਲਾਨਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਯਾਦਗਾਰੀ ਦਿਨ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਐੱਮ.ਐੱਨ.ਆਰ.ਈ. ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦਿਵਸ (ਆਰ.ਜੀ.ਏ.ਯੂ.ਡੀ.) ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜੋ 2004 ਤੋਂ ਹਰ ਸਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਆਗੂ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਟਵੀਟ ਕਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ।
ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਜਨਤਕ ਜਾਗਰੁਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਉਪਕਰਣਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ, ਲਾਭਾਂ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਮੁੱਖ ਟੀਚਾ ਸਮੂਹ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਨ। ਡਬਲਯੂ.ਬੀ.ਆਰ.ਈ.ਡੀ.ਏ., ਐੱਮ ਐੱਨ ਆਰ ਦੀ ਸਟੇਟ ਨੋਡਲ ਏਜੰਸੀ ਹੋਣ ਵਜੋਂ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਹਰ ਸਾਲ ਆਰ.ਜੀ.ਏ.ਯੂ.ਡੀ. ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦਿਵਸ ਵਿੱਚ ਡਬਲਯੂ.ਬੀ.ਆਰ.ਈ.ਡੀ.ਏ. ਸਕੂਲ ਪੱਧਰੀ ਮਾਡਲ, ਕੁਇਜ਼, ਸਿਟ ਐਂਡ ਡਰਾਅ, ਬਹਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਪੋਸਟਰ, ਬੈਨਰ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਲੋਗਨ ਨਾਲ ਇੱਕ ਰੈਲੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਸਥਾਨ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਮਾਰਚ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਾਲ 2012 ਵਿੱਚ ਰਵਾਇਤੀ ਰੈਲੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬੈਟਰੀ ਸੰਚਾਲਿਤ ਦੋ ਪਹੀਆ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਰੈਲੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਅੰਤ ਦੇ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਾ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣਾ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਨਿਰੰਤਰ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਨੀਤੀ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਝਾਅ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਕੀ ਹੈ?
ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤਿਆਂ ਨੇ ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਊਰਜਾ ਜਿਹੜੀ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਥੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ "ਗੈਰ-ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ: ਬਾਲਣ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕੋਲੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਬਿਜਲੀ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਊਰਜਾ ਜੋ ਗੈਰ-ਥੱਕਣਯੋਗ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਉਸ ਨੂੰ “ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ” ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ: ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸ਼ਕਤੀ। ਸੂਰਜ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ, ਪਰ ਕੋਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਦਾ ਅਸਲ ਅਰਥ ਹੈ “ਨਵੀਨੀਕਰਣ” ਜਾਂ “ਦੁਬਾਰਾ ਭਰਨਾ”।
ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦੇ ਸਰੋਤ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਹੱਦ ਕੀ ਹੈ?
ਧੁੱਪ, ਹਵਾ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਝਰਨੇ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਹਨ। ਦੂਸਰੇ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਲਹਿਰਾਂ, ਤਰੰਗਾਂ ਅਤੇ ਭੂ-ਥਰਮਲ ਗਰਮੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਨਵੀਨੀਕਰਣ 2014 ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਸਾਲ 2012 ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਅੰਤਮ ਊਰਜਾ ਦੀ ਖਪਤ ਵਿੱਚ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਲਗਭਗ 19% ਸੀ। ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦੀ ਖਪਤ ਦੀ ਵੰਡ ਇਹ ਸੀ: ਰਵਾਇਤੀ ਬਾਇਓਮਾਸ (9%), ਨਾਨ-ਬਾਇਓਮਾਸ ਗਰਮੀ ਊਰਜਾ (4.2%), ਪਣ ਬਿਜਲੀ (3.8%) ਅਤੇ ਹਵਾ, ਸੂਰਜੀ, ਜਿਓਥਰਮਲ ਆਦਿ (2%) ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਬਿਜਲੀ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 30.03.2014 ਨੂੰ ਗਰਿੱਡ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਪਾਵਰ ਦੀ ਕੁੱਲ ਸਥਾਪਿਤ ਸਮਰੱਥਾ 31,692.18 ਮੈਗਾਵਾਟ ਸੀ। ਉਸ ਵਿੱਚੋਂ ਸਮਾਲ ਹਾਈਡ੍ਰੋ ਪਾਵਰ ਨੇ 3803.7 ਮੈਗਾਵਾਟ, ਸੌਰ ਊਰਜਾ: 2631.96 ਮੈਗਾਵਾਟ, ਵਿੰਡ ਪਾਵਰ: 21136.40 ਮੈਗਾਵਾਟ, ਬਾਇਓਮਾਸ ਪਾਵਰ: 4013.55 ਅਤੇ ਕੂੜੇ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਪਾਵਰ ਨੇ 106.58 ਮੈਗਾਵਾਟ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।
ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਜਾ ਇੰਨੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਿਉਂ ਹੈ?
ਊਰਜਾ ਦੇ ਨਵੀਨੀਕਰਣ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਸੱਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲਾਭ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਨਵੀਨੀਕਰਣਯੋਗ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਹਾਨੀ ਦੇ ਡਰ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਨਵੀਨੀਕਰਣਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਵਧਣ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕੋਲਾ ਅਤੇ ਤੇਲ ਵਰਗੇ ਨਿਕਾਸਯੋਗ ਸਰੋਤਾਂ' ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਘਟਣਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਬਲਕਿ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਟਕਰਾਅ ਅਤੇ ਲੜਾਈਆਂ ਵੀ ਘਟਣਗੀਆਂ, ਜੋ ਨਿਕਾਸੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਬਣਨ ਲਈ ਲੜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫਾਇਦਾ ਹੈ ਹਵਾ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਘੱਟ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਪਲਬਧ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਸਰਬੋਤਮ ਵਰਤੋਂ। ਕੋਲਾ-ਅਧਾਰਤ ਜਾਂ ਗੈਸ-ਅਧਾਰਤ ਥਰਮਲ ਪਾਵਰ ਪਲਾਂਟ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹਨ।
ਕੋਲਾ, ਗੈਸ, ਆਦਿ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਘਟਾ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੀਨਹਾਉਸ ਗੈਸਾਂ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਅਤੇ ਮੌਸਮੀ ਤਬਦੀਲੀ ਨਾਲ ਲੜਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰੇਗਾ। ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਰਮਾਣੂ ਆਫ਼ਤਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਜਾਨ-ਮਾਲ ਨੂੰ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦੇਵੇਗੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜਪਾਨ ਦੇ ਫੁਕੁਸ਼ੀਮਾ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪਾਵਰ ਪਲਾਂਟ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜੇ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਬਿਜਲੀ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਲਾਗਤ ਹੋਰ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਵਧੇਰੇ ਵਿਆਪਕ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਊਰਜਾ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਸਥਿਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਇੱਕ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਨਵੀਨੀਕਰਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਪਲਾਂਟ ਵਿੱਚ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ, ਥਰਮਲ ਜਾਂ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਊਰਜਾ ਪਲਾਂਟ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬਹੁਤ ਅਸਾਨ ਹਨ। ਸਾਈਟ 'ਤੇ ਨੌਕਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਜੋਖਮ ਵੀ ਘੱਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਨਾਲ ਹੀ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਧੇਰੇ ਲਚਕਦਾਰ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਊਰਜਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ (ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਉਹ ਸਾਲ ਭਰ ਇੱਕੋ ਡਿਗਰੀ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹਨ), ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਿਤ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਊਰਜਾ ਨਿਰਭਰਤਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਕੋਲੇ ਵਰਗੇ ਨਿਕਾਸੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਰਗੇ ਗੈਰ-ਨਿਕਾਸਯੋਗ ਅਤੇ ਗੈਰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਸਰੋਤਾਂ ਵੱਲ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਏ।
ਇਤਿਹਾਸ/ਪਿਛੋਕੜ
ਨਵੀਂ ਅਤੇ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਮੰਤਰਾਲੇ (ਐਮਐਨਆਰਈ) ਨਵੀਂ ਅਤੇ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਾਰੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਲਈ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਨੋਡਲ ਮੰਤਰਾਲਾ ਹੈ। ਮੰਤਰਾਲੇ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਉਦੇਸ਼ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਊਰਜਾ ਲੋੜਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਨਵੀਂ ਅਤੇ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਅਤੇ ਤੈਨਾਤ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਸਿਰਜਣਾ ਕੇਸ ਅਤੇ ਮੰਤਰਾਲੇ:
1. 1981 ਵਿੱਚ ਊਰਜਾ ਦੇ ਵਾਧੂ ਸਰੋਤਾਂ ਲਈ ਕਮਿਸ਼ਨ (ਸੀ. ਐੱਸ. ਈ.).
2. 1982 ਵਿੱਚ ਗੈਰ ਰਵਾਇਤੀ ਊਰਜਾ ਸਰੋਤ ਵਿਭਾਗ (ਡੀ ਐਨ ਈ ਈ)
3. 1992 ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਰਵਾਇਤੀ ਊਰਜਾ ਦੇ ਸਰੋਤ ਮੰਤਰਾਲੇ (ਐਮ ਐਨ ਈ ਐਸ)
4. ਗੈਰ ਰਵਾਇਤੀ ਊਰਜਾ ਸਰੋਤ ਮੰਤਰਾਲੇ (ਐਮ.ਐੱਨ.ਈ.ਐੱਸ.) ਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ 2006 ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਅਤੇ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਮੰਤਰਾਲੇ (ਐਮਐਨਆਰਈ) ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।
ਨਵੀਂ ਅਤੇ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਊਰਜਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਵੱਧ ਰਹੀ ਚਿੰਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਰਹੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਮੰਨ ਰਹੀ ਹੈ। ਊਰਜਾ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਦੀ ਪਛਾਣ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਤੇਲ ਦੇ ਦੋ ਝਟਕੇ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਅਤੇ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਡਰਾਈਵਰ ਵਜੋਂ ਹੋਈ। ਤੇਲ ਦੀ ਕੀਮਤ ਵਿੱਚ ਅਚਾਨਕ ਵਾਧਾ, ਇਸ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਅਨਿਸ਼ਚਤਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਦੇ ਸੰਤੁਲਨ 'ਤੇ ਪੈ ਰਹੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮਾਰਚ 1981 ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਊਰਜਾ ਦੇ ਵਾਧੂ ਸਰੋਤਾਂ ਲਈ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ।
ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਨੀਤੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਆਰ ਐਂਡ ਡੀ ਦੇ ਤਾਲਮੇਲ ਅਤੇ ਤੀਬਰਤਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਨਵੀਂ ਅਤੇ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। 1982 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਵਿਭਾਗ, ਭਾਵ ਕਿ ਗ਼ੈਰ-ਰਵਾਇਤੀ ਊਰਜਾ ਸਰੋਤ ਵਿਭਾਗ (ਡੀ ਐੱਨ ਈ ਐਸ) ਜਿਸ ਨੇ ਸੀ ਐੱਸ ਈ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਊਰਜਾ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 1992 ਵਿੱਚ ਡੀ ਐਨ ਈ ਐਸ ਗੈਰ-ਰਵਾਇਤੀ ਊਰਜਾ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਮੰਤਰਾਲਾ ਬਣਿਆ। ਅਕਤੂਬਰ 2006 ਵਿੱਚ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਅਤੇ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦਾ ਦੁਬਾਰਾ ਨਾਮਕਰਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
