ਜੈਪੁਰ: ਦੁਨੀਆ ਭਰ 'ਚ ਅੱਜ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਨਸ਼ਾ ਰੋਕੂ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਅਤੇ ਤਸਕਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਹੁਣ ਇਹ ਨਸ਼ਾ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਕਾਲਜ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਅਸਰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਏ ਦਿਨ ਪੁਲਿਸ ਡਰੱਗ ਮਾਫੀਆ ਨੂੰ ਫੜ ਰਹੀ ਹੈ, ਫਿਰ ਵੀ ਰਾਜ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਨਸ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ।
26 ਜੂਨ ਰੱਖੀ ਗਈ ਤਾਰੀਖ
ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਾ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਖੁਦ ਬਦਲ ਗਈ ਹੈ। ਹਾਲਾਤ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਹੋ ਗਏ ਕਿ ਬੱਚੇ ਵੀ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵੱਲ ਖਿੱਚਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ। ਇਹ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ 'ਤੇ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ 1987 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਤਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਨਸ਼ਾ ਮੁਕਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਸਰਬਸੰਮਤੀ ਨਾਲ ਪਾਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ 26 ਜੂਨ 1987 ਨੂੰ ਨਸ਼ਾ ਛੁਡਾਉਣ ਦਾ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਦਿਵਸ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਦਿਨ ਹਰ ਸਾਲ 26 ਜੂਨ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ।
ਸੀਨੀਅਰ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ
ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਨੇ ਇੰਟਰਨੇਸ਼ਨਲ ਡੇਅ ਅਗੇਂਸਟ ਡਰਗ ਅਬਿਊਜ਼ ਐਂਡ ਇਲਿਕਟ ਟ੍ਰੈਫਿਕਿੰਗ ਦੇ ਮੌਕੇ ਸੀਨੀਅਰ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਡਾਕਟਰ ਅਨੀਤਾ ਗੌਤਮ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ।
ਡਾ.ਅਨੀਤਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਜੋਕੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਾ ਦੀ ਲੱਤ ਸਿਰਫ ਆਦਮੀ, ਔਰਤ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। 2019 ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਮੰਤਰਾਲੇ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵੱਲੋਂ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਇੱਕ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਨਸ਼ਾ ਕਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਨਾਬਾਲਗ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਰਹੇ ਹਨ।
ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ੇ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ...
ਡਾ. ਅਨੀਤਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਫੈਕਟਰੀ ਜਾਂ ਦਿਹਾੜੀ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨਾਬਾਲਗ ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਆਦੀ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਨਸ਼ਾ ਕਰਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹੈ ਜਾਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦਾ। ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਾ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ...
ਨਸ਼ਾ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਰਨ
- ਪੀਅਰ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ-ਲਗਭਗ 40 ਫੀਸਦੀ ਬੱਚੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।
- ਨਾਬਾਲਗ ਦਾ ਉਤਸੁਕ ਸੁਭਾਅ- ਹਰ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ।
- ਪਰਿਵਾਰਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਵਾਤਾਵਰਣ।
- ਵਤੀਰੇ ਸੰਬੰਧੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ।
- ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰਕ, ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਜਾਂ ਜਿਨਸੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ।
- ਉਹ ਬੱਚੇ ਜੋ ਡਰੱਗ ਮਾਫੀਆ ਵੱਲੋਂ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਗੈਰਕਾਨੂੰਨੀ ਸਪਲਾਈ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਡਾ. ਅਨੀਤਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਕੱਲ ਕੋਲਡ ਡਰਿੰਕ ਇੰਨੇ ਆਮ ਹਨ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਡਰਿੰਕ ਉਪਲਬਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪੀਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪੀਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪੈ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਉਥੇ ਹੀ ਡੇਟਾ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰੀਏ...
- 27.3% ਆਦਮੀ, 1.6% ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ 1.3% ਬੱਚੇ (10 ਤੋਂ 17 ਸਾਲ) ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ 'ਚ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਂਦੇ ਹਨ।
- 5% ਪੁਰਸ਼, 0.6% ਔਰਤਾਂ, 0.9% ਬੱਚੇ ਅਤੇ ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੈਨਾਬਿਸ ( ਚਰਸ-ਭੰਗ-ਗਾਂਜੇ ਦਾ ਗੈਰ ਕਾਨੂੰਨੀ) ਸੇਵਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।
- 4% ਆਦਮੀ, 0.2% ਔਰਤਾਂ, 1.8% ਕਿਸ਼ੋਰ ਅਫੀਮਿਡ (ਸਮੈਕ, ਡੋਡਾ, ਫੂਕੀ, ਭੁੱਕੀ, ਹੈਰੋਇਨ) ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।
- ਇਨਹਲਾਟ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਲੱਤ ਬੱਚਿਆਂ ਤੇ ਨਾਬਾਲਗ ਵਰਗ (1.17%) ਤੇ ਬਾਲਗਾਂ (0.58%) ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ।
ਨਸ਼ਾ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
- ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਡੋਪਾਮਾਈਨ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਬਦਲਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਸ਼ਰਾਬੀ ਦਾ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ, ਭਾਵਾਤਮਕ, ਸੋਚਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ 'ਤੇ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
- ਇਕਾਗਰਤਾ, ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ, ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰ ਵਿੱਚ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ।
- ਅਕਾਦਮਿਕ ਗਿਰਾਵਟ
- ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਨਤੀਜੇ (ਵਾਹਨ ਦੁਰਘਟਨਾ ਜਾਂ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਜਿਨਸੀ ਵਿਵਹਾਰ)।
- ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਵਹਾਰ ਜਿਵੇਂ ਚੋਰੀ ਕਰਨਾ, ਅਪਰਾਧਿਕ ਰੁਝਾਨ ਵਧਿਆ ਹੈ।
ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਸੰਕੇਤ
- ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਿਉਇੰਗਮ, ਪੇਪਰਮਿੰਟ ਜਾਂ ਕੋਈ ਅਜਿਹੀ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਜੋ ਅਲਕੋਹਲ ਦੀ ਬਦਬੂ ਨੂੰ ਲੁਕਾਉਂਦੀ ਹੋਵੇ।
- ਅਲਗ ਰਹਿਣਾ
- ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਘੱਟ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣਾ।
- ਦੋਸਤਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ।
- ਬਾਰ ਬਾਰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਜਾਂ ਸਟੇਸ਼ਨਰੀ, ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਜਾਂ ਜੇਬ ਮਨੀ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਪੈਸੇ ਮੰਗਣੇ
- ਸਕੂਲ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ (ਵਿਵਹਾਰ ਸੰਬੰਧੀ ਸਮੱਸਿਆ, ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਇਕਾਗਰਤਾ ਵਿੱਚ ਕਮੀ, ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਧੱਕਾ) ਵਿਦਿਅਕ ਯੋਗਤਾ ਵਿੱਚ ਕਮੀ।
ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
- ਪਰਿਵਾਰਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ।
- ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਵੱਡੇ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਲੱਤ ਛੱਡ ਖ਼ੁਦ ਮਿਸਾਲ ਬਣੇ।
- ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋਸਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਚੇਤ ਰਹੋ।
- ਮਾਹਰ ਦੀ ਮਦਦ ਲੈਣ ਤੋਂ ਸੰਕੋਚ ਨਾ ਕਰੋ।
ਡਾ. ਅਨੀਤਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਚੰਗਾ ਸੰਚਾਰ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਤੋਂ ਨਸ਼ੇ ਨਾ ਲੈਣ ਦੀ ਚੰਗੀ ਮਿਸਾਲ ਕਾਇਮ ਕਰਨਾ ਸਾਡੀ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਨਾਲ ਲੜਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਮਾਪੇ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ੇ ਬਾਰੇ ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਡਾ. ਅਨੀਤਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਚੰਗਾ ਸੰਚਾਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਲਿਆਏਗਾ, ਤਾਂ ਜੋ ਬੱਚੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਰਾਹ ਛੱਡ ਸਕਣਗੇ।
