ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੇਡੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਨੂੰ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਿੱਥੋਂ ਹੋਈ ਹੋਵੇਗੀ? ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਦਿਮਾਗ 'ਚ ਸੁਨੀਲ ਗਾਵਸਕਰ, ਸਚਿਨ ਤੇਂਦੁਲਕਰ, ਕਪਿਲ ਦੇਵ, ਵਿਰਾਟ ਕੋਹਲੀ ਵਰਗੇ ਮਹਾਨ ਹਸਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਯਾਦ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਮਿਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਇਹ ਖੇਡ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਹਰ ਕੋਈ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ ਪਰ 'ਫਾਦਰ ਆਫ ਇੰਡੀਅਨ ਕ੍ਰਿਕਟ' ਕੌਣ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਖੇਡਣ ਦੇ ਅਨੋਖੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਤੋਂ ਗੋਰੇ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ। ਉਹ ਖਿਡਾਰੀ ਜਿਸ ਨੇ ਗੋਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਕਲੰਕ ਨੂੰ ਤੋੜ ਕੇ ਇਸ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖੇਡਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕੁਮਾਰ ਸੀ, ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ ਦਾ ਨਾਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਕੌਣ ਹੈ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕੁਮਾਰ
ਜੇਕਰ ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਹ ਖੇਡ ਮਹਾਰਾਜਿਆਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰਾਂ ਅਤੇ ਨਵਾਬਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਅਜਿਹਾ ਸੀ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕ੍ਰਿਕਟਰ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ 10 ਸਤੰਬਰ 1872 ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਪਿਤਾ ਦੇ ਘਰ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਨਵਾਂਨਗਰ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਸ਼ਾਸਕ ਵਿਭਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ। ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਵਿਰਾਸਤ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜਿਸ ਦੇ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰੀ 1878 ਵਿੱਚ ਬਣ ਗਏ ਸੀ। ਉਹ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਰਾਜਾ ਵੀ ਬਣ ਗਏ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਇੱਕ ਕ੍ਰਿਕਟਰ ਸੀ ਜਿਸ ਦੀ ਕਲਾ, ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਇੱਕ ਰਾਜੇ ਦੇ ਅਕਸ ਨੂੰ ਢੱਕ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਕ੍ਰਿਕਟ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਫੜੀ। 1888 ਵਿੱਚ 16 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਮੋੜ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਸਥਾਨਕ ਕ੍ਰਿਕਟ ਮੈਚ ਦੇਖਦੇ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੈਚਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਕਟ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਹੀ ਉਤਸ਼ਾਹ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਰੰਗਭੇਦ ਦਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ ਸਾਹਮਣਾ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਸਫ਼ਰ ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਟੀਮ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਸੇਕਸ ਅਤੇ ਲੰਡਨ ਕਾਉਂਟੀ ਨਾਲ ਖੇਡਦਿਆਂ ਬਿਤਾਇਆ ਅਤੇ ਫਿਰ 1896 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆਈ ਟੀਮ ਏਸ਼ੇਜ਼ ਟੈਸਟ ਮੈਚ ਖੇਡਣ ਇੰਗਲੈਂਡ ਆਈ ਸੀ। ਪਰ ਇਹ ਸਫ਼ਰ ਇੰਨਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਕ੍ਰਿਕਟ 'ਤੇ ਗੋਰਿਆਂ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰੰਗ ਕਾਰਨ ਕਈ ਵਾਰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਐਂਥਨੀ ਬੇਟਮੈਨ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਕ੍ਰਿਕਟ, ਲਿਟਰੇਚਰ ਐਂਡ ਕਲਚਰ: ਸਿੰਬੋਲਾਈਜ਼ਿੰਗ ਦਿ ਨੇਸ਼ਨ, ਡਿਸਟੈਬਲਾਈਜ਼ਿੰਗ ਐਂਪਾਇਰ' ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਚੁਣੇ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਰੰਗਭੇਦ ਕਾਰਨ ਪਹਿਲਾ ਟੈਸਟ ਮੈਚ ਖੇਡਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ।
ਉਸ ਸਮੇਂ ਕਿਸੇ ਕਾਲੇ ਖਿਡਾਰੀ ਲਈ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਖੇਡਣਾ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਔਖਾ ਸੀ, ਲੱਗਭਗ ਅਸੰਭਵ ਸੀ। ਪਰ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਜਿਹਾ ਖਿਡਾਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਨਾ ਆਸਾਨ ਹੋਵੇ। ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਆਪਣਾ ਸੁਹਜ ਫੈਲ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਾਉਂਟੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪਾਰੀਆਂ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ। ਓਲਡ ਟ੍ਰੈਫੋਰਡ 'ਚ ਖੇਡੇ ਗਏ ਦੂਜੇ ਟੈਸਟ ਮੈਚ 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਖਰਕਾਰ ਜਗ੍ਹਾ ਮਿਲੀ। ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਬੱਲੇਬਾਜ਼ੀ ਕਰਨ ਆਏ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਪਾਰੀ 'ਚ ਅਰਧ ਸੈਂਕੜਾ ਅਤੇ ਦੂਜੀ 'ਚ ਸੈਂਕੜਾ ਲਗਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਛਾਪ ਛੱਡੀ। ਉਹ ਇੰਗਲੈਂਡ ਲਈ ਟੈਸਟ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖੇਡਣ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਕਾਲੇ ਖਿਡਾਰੀ ਬਣ ਗਏ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਗੋਰੇ ਦੀ ਖੇਡ ਖੇਡੀ ਸਗੋਂ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਵੀ ਪਾਇਆ।
ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕੈਰੀਅਰ ਕਿਵੇਂ ਰਿਹਾ
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਨਾਮ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਲੋਕ ਮੈਦਾਨ 'ਚ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਫਿਰ ਕ੍ਰਿਕਟ ਆਫ ਸਾਈਡ ਦੀ ਖੇਡ ਹੈ। ਬੱਲੇਬਾਜ਼ਾਂ ਨੇ ਆਫ ਸਾਈਡ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਨਾਜ਼ੁਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਖੇਡਿਆ। ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲੱਤ ਦੇ ਸ਼ਾਟ ਨਾਲ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਮਨ ਮੋਹ ਲਿਆ। ਇਹ ਸ਼ਾਟ ‘ਲੈਗ ਗਲੇਂਸ’ ਬਣ ਗਿਆ। 1897 ਵਿੱਚ ‘ਵਿਜ਼ਡਨ ਕ੍ਰਿਕਟਰ ਆਫ ਦਿ ਈਅਰ’ ਐਵਾਰਡ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ 1902 ਤੱਕ ਇੰਗਲੈਂਡ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ ਲਈ ਖੇਡਿਆ। ਆਪਣੇ 15 ਟੈਸਟ ਮੈਚਾਂ ਦੇ ਕਰੀਅਰ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 44.95 ਦੀ ਔਸਤ ਨਾਲ 989 ਦੌੜਾਂ ਬਣਾਈਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਰਜਾ ਕੈਰੀਅਰ ਵੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 307 ਮੈਚ ਖੇਡੇ ਅਤੇ 56.37 ਦੀ ਔਸਤ ਨਾਲ 24,692 ਦੌੜਾਂ ਬਣਾਈਆਂ। ਇਸ ਵਿੱਚ 72 ਸੈਂਕੜੇ ਅਤੇ 109 ਅਰਧ ਸੈਂਕੜੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਮਿਹਰ ਬੋਸ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਏ ਹਿਸਟਰੀ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਅਨ ਕ੍ਰਿਕਟ' ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀਮਤ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਕ੍ਰਿਕਟ ਨਹੀਂ ਖੇਡੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਸਵਾਲ ਇਹ ਵੀ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਭਾਰਤ ਲਈ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਖੇਡਿਆ? ਦਰਅਸਲ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਕੋਲ ਕੋਈ ਟੈਸਟ ਟੀਮ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਪਣਾ ਟੈਸਟ ਸਾਲ 1932 ਵਿੱਚ ਖੇਡਿਆ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਭਾਰਤ ਦੀ ਤਰਜੀਹ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਫਿਰ ਵੀ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਕ੍ਰਿਕਟਰ ਵਜੋਂ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੇ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ 'ਤੇ ਜ਼ਰੂਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ।
ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ ਦਾ ਨਾਂ ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ ਕਿਵੇਂ ਪਿਆ
ਉਹ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦੇ 'ਬਲੈਕ ਪ੍ਰਿੰਸ' ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਨੂੰ ਰਸਤਾ ਦਿਖਾਇਆ। ਸੁਪਨਾ ਦਿਖਾਇਆ ਕਿ ਜੇ ਇਹ ਬੰਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਾਲ 1933 ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਏ। ਅਗਲੇ ਹੀ ਸਾਲ, ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਕੰਟਰੋਲ ਬੋਰਡ (ਬੀ.ਸੀ.ਸੀ.ਆਈ.) ਨੇ 'ਕ੍ਰਿਕਟ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਆਫ ਇੰਡੀਆ' ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਇਕ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਜਿਸ ਨੂੰ 1935 ਵਿਚ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ ਵਿਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ ਆਯੋਜਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਘਰੇਲੂ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਫਾਰਮੈਟ ਵਿੱਚ ਖੇਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਸ਼ਰਮਨਾਕ: ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਚ ਕ੍ਰਿਕਟ ਮੈਚ ਰੋਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਮਾਰੇ ਗਏ ਕੋੜੇ, ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਦਾ ਨਾਂ ਸੁਣ ਕੰਬ ਜਾਵੋਗੇ ਤੁਸੀਂ - Pakistan Cricket
- IPL 'ਚ ਕੀਤੀ ਧਮਾਲ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ 'ਚ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ ਕਮਾਲ, ਜਾਣੋ ਮਨੀਸ਼ ਪਾਂਡੇ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਅਹਿਮ ਗੱਲਾਂ ਤੇ ਰਿਕਾਰਡ - Manish Pandey birthday
- ਟੀਮ ਇੰਡੀਆ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜਾਵੇਗੀ ਇਹ ਅਜੇ ਤੈਅ ਨਹੀਂ ! ਪਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਇਹ ਖਿਡਾਰੀ ਪਹੁੰਚੇ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਭਾਰਤ - Pakistan players arrived in India
