ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਮਿਆਂਮਾਰ 'ਚ ਜੰਟਾ ਫੌਜ ਅਤੇ ਬਾਗੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਮੂਹ ਵਿਚਾਲੇ ਟਕਰਾਅ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਲਾਦਾਨ ਮਲਟੀਮੋਡਲ ਟਰਾਂਜ਼ਿਟ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ (ਕੇ.ਐੱਮ.ਟੀ.ਟੀ.ਪੀ.) 'ਤੇ ਕੰਮ ਰੁਕ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਭਾਰਤ ਆਪਣੇ ਪੂਰਬੀ ਗੁਆਂਢੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਮਾਪਦੰਡ ਕਦਮ ਚੁੱਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। KMTTP ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਹਲਦੀਆ ਬੰਦਰਗਾਹ ਨੂੰ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਸਿਟਵੇ ਬੰਦਰਗਾਹ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਫੰਡਿੰਗ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਕਾਰੀਡੋਰ ਕਾਲਦਾਨ ਨਦੀ ਕਿਸ਼ਤੀ ਰੂਟ ਰਾਹੀਂ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਚਿਨ ਰਾਜ ਦੇ ਪਲੇਤਵਾ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਸਿਟਵੇ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਪਾਲਤਵਾ ਸੜਕ ਰਾਹੀਂ ਮਿਜ਼ੋਰਮ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਿਟਵੇ ਬੰਦਰਗਾਹ ਸਮੇਤ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸੇ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਸਿਵਾਏ ਜੋਰਿਨਪੁਈ-ਪਲੇਤਵਾ ਰੋਡ, ਜੋ ਕਿ ਉਸਾਰੀ ਅਧੀਨ ਹੈ।
ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ, ਜਹਾਜ਼ਰਾਨੀ ਅਤੇ ਜਲ ਮਾਰਗਾਂ ਬਾਰੇ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਸਰਬਾਨੰਦ ਸੋਨੋਵਾਲ ਅਤੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ ਮੰਤਰੀ ਐਡਮਿਰਲ ਟੀਨ ਆਂਗ ਸਾਨ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਮਈ ਵਿੱਚ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਰਖਾਈਨ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਿਟਵੇ ਬੰਦਰਗਾਹ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਸਿਟਵੇ ਬੰਦਰਗਾਹ ਹੁਣ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀ ਫੌਜ ਦੇ ਕੰਟਰੋਲ 'ਚ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪਾਲੇਤਵਾ ਸ਼ਹਿਰ ਬਾਗੀ ਸਮੂਹ ਰਾਖੀਨ ਅਰਾਕਾਨ ਆਰਮੀ ਦੇ ਕੰਟਰੋਲ 'ਚ ਹੈ। ਅਰਾਕਾਨ ਆਰਮੀ ਥ੍ਰੀ ਬ੍ਰਦਰਹੁੱਡ ਅਲਾਇੰਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਅਕਤੂਬਰ 'ਚ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀ ਫੌਜ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਆਪਰੇਸ਼ਨ 1027 ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਮਿਆਂਮਾਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਅਲਾਇੰਸ ਆਰਮੀ (MNDAA) ਅਤੇ ਤਿਆਂਗ ਨੈਸ਼ਨਲ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਮੀ (TNLA) ਥ੍ਰੀ ਬ੍ਰਦਰਹੁੱਡ ਅਲਾਇੰਸ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਦੋ ਬਾਗੀ ਸਮੂਹ ਹਨ।
ਮਿਜ਼ੋਰਮ-ਮਿਆਂਮਾਰ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਇਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਕਾਰਕੁਨ ਕਿਮ ਨੇ ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ 'ਤੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਲਾਦਾਨ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ 'ਤੇ ਕੰਮ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੁਕ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਾਲਤਵਾ ਸ਼ਹਿਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਅਰਾਕਾਨ ਆਰਮੀ ਦੇ ਕੰਟਰੋਲ 'ਚ ਹੈ ਜੋ ਹੁਣ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ 'ਚ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਮਿਜ਼ੋਰਮ ਅਤੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਚਿਨ ਸੂਬੇ ਦਰਮਿਆਨ ਸਰਹੱਦੀ ਵਪਾਰ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਿਮ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵਿਵਾਦਗ੍ਰਸਤ ਚਿਨ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਅਰਾਕਨੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਸਤਾਂ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਖੰਡ, ਸਰ੍ਹੋਂ ਦਾ ਤੇਲ, ਮੂੰਗਫਲੀ ਦਾ ਤੇਲ, ਬਿਸਕੁਟ, ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਪੈਟਰੋਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਅਰਾਕਾਨ ਆਰਮੀ ਨੇ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਦਰਅਸਲ, ਇਸ ਸਾਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਮਿਜ਼ੋਰਮ ਤੋਂ ਰਾਜ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ ਕੇ. ਵਨਲਾਲਵੇਨਾ (ਕੇ. ਵਨਲਾਲਵੇਨਾ) ਨੇ ਕਲਾਦਾਨ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦਾ ਜਾਇਜ਼ਾ ਲੈਣ ਲਈ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਅਰਾਕਨ ਆਰਮੀ ਦੇ ਬਾਗੀਆਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਹ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜ ਵਿੱਚ ਲੱਗੀ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਕੰਪਨੀ IRCON ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਿਲੇ। ਮਿਜ਼ੋਰਮ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰੈਸ ਰਿਲੀਜ਼ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ IRCON ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਦੋ ਸਹਿਯੋਗੀ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੌਰਾਨ, ਵਨਲਾਲਵੇਨਾ ਨੇ ਕਲਾਦਾਨ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ 'ਤੇ ਕੰਮ ਦੀ ਹੌਲੀ ਪ੍ਰਗਤੀ 'ਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ IRCON ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਕਿਮ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਜੰਟਾ ਨੇਤਾ ਮਿਨ ਆਂਗ ਹਲੈਂਗ ਨਾਲ ਵੀ ਚੰਗੇ ਸਬੰਧ ਹਨ। ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਦੂਤ ਵਿਨੇ ਕੁਮਾਰ ਨੇ 29 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਹਲੈਂਗ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਦੋਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦਰਮਿਆਨ ਸਹਿਯੋਗ 'ਤੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ। ਨਿਊਜ਼ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਮਿਜ਼ੀਮਾ ਨੇ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ ਕਿ ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਵੇਂ ਰਾਜਦੂਤ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਿਆਂਮਾਰ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਵਿਨੈ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਨੇਪੀਤਾਵ ਵਿੱਚ 1,000 ਬਿਸਤਰਿਆਂ ਵਾਲੇ ਮਿਲਟਰੀ ਹਸਪਤਾਲ ਲਈ ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਮੈਡੀਕਲ ਸਪਲਾਈ ਵੀ ਦਾਨ ਕੀਤੀ।
ਸ਼ਿਲਾਂਗ ਸਥਿਤ ਥਿੰਕ ਟੈਂਕ ਏਸ਼ੀਅਨ ਕੰਫਲੂਏਂਸ ਦੇ ਖੋਜਕਰਤਾ ਕੇ ਯੋਮ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਰਣਨੀਤਕ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਯੋਹੋਮ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੋਹਰੀ ਰਣਨੀਤੀ ਅਪਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਕਿਸੇ ਅਣਚਾਹੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪੱਖਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਹ ਵੀ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਏਗਾ ਕਿ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰ ਜਾਰੀ ਰਹੇ, ਇੱਕ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਜੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ।
ਫੌਜੀ ਤਖ਼ਤਾ ਪਲਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਚੁਣੌਤੀਆਂ: ਮਿਆਂਮਾਰ ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸਿਆਸੀ ਸਥਿਤੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਅਣਇੱਛਤ ਨਤੀਜਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਭਿੰਨ ਸਬੰਧਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਯੋਹੋਮ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਲਾਦਾਨ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਈ, ਇਸ ਨੂੰ 2021 ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਤਖਤਾਪਲਟ ਦੇ ਕਾਰਨ ਗੰਭੀਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਜੰਟਾ ਫੋਰਸਾਂ ਨੇ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਆਂਗ ਸਾਨ ਸੂ-ਚੀ ਦੀ ਚੁਣੀ ਹੋਈ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰਖਾਇਨ ਵਿਚ ਜੰਟਾ ਅਤੇ ਅਰਾਕਾਨ ਆਰਮੀ ਵਿਚਾਲੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਹੀ ਕਲਾਦਾਨ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਹਨ।
ਅਰਾਕਾਨ ਆਰਮੀ 10 ਅਪ੍ਰੈਲ 2009 ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਲੀਗ ਆਫ ਅਰਾਕਾਨ (ਯੂ.ਐਲ.ਏ.) ਦਾ ਫੌਜੀ ਵਿੰਗ ਹੈ। ਰਾਖੀਨ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇਸ ਨਸਲੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਮੂਹ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਕਮਾਂਡਰ-ਇਨ-ਚੀਫ ਤਵਾਨ ਮਰਤ ਨਇੰਗ ਅਤੇ ਡਿਪਟੀ ਡਿਪਟੀ ਕਮਾਂਡਰ-ਇਨ-ਚੀਫ ਨਯੋ ਤਵਾਨ ਆਂਗ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਰਾਕਾਨ ਆਰਮੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਅਰਾਕਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਮਿਆਂਮਾਰ 'ਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ 'ਤੇ ਚੀਨ ਦੀ ਨਜ਼ਰ : ਅਰਾਕਾਨ ਆਰਮੀ ਨੂੰ ਕਾਚਿਨ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਕਾਚਿਨ ਬਾਗੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਕਾਚਿਨ ਦੇ ਚੀਨ ਨਾਲ ਵੀ ਸਬੰਧ ਹਨ। ਚੀਨ ਆਪਣੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂ-ਰਣਨੀਤਕ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਚੀਨ ਦੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਸਬੰਧ ਹਨ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਫਾਇਦੇ ਲਈ ਨਸਲੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਮੂਹਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਚੀਨੀ ਸਰਕਾਰ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਵਿਦਰੋਹੀ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣ ਵਾਲੀਆਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਪਾਈਪਲਾਈਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਯੋਹੋਮ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕਲਾਦਾਨ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਜਿਸ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਅਰਾਕਾਨ ਆਰਮੀ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਅਰਾਕਾਨ ਆਰਮੀ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾ ਕੇ ਅੱਗੇ ਵਧਣਾ ਹੋਵੇਗਾ।
