ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਗਲਤ ਆਦਤਾਂ ਅਤੇ ਬਦਲਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਕਾਰਨ ਮੋਟਾਪੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਾਰ ਕਾਰਨ ਸਰੀਰ 'ਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਮੋਟਾਪੇ ਤੋਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਮੋਟਾਪਾ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ ਜੋ ਕਸਰਤ ਜਾਂ ਸਰੀਰਕ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਆਮ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਮੋਟਾਪੇ ਕਾਰਨ ਸਰੀਰ 'ਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚਰਬੀ ਜਮ੍ਹਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਈ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਖਤਰਾ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਬਾਡੀ ਮਾਸ ਇੰਡੈਕਸ (BMI) 30 ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਣ 'ਤੇ ਮੋਟਾਪਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੋਟਾਪਾ ਅਕਸਰ ਜੈਨੇਟਿਕਸ, ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਪਹਿਲਾਂ ਮੋਟਾਪੇ ਦਾ ਪਤਾ ਸਿਰਫ਼ BMI ਯਾਨੀ ਬਾਡੀ ਮਾਸ ਇੰਡੈਕਸ ਦੁਆਰਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਯਾਨੀ ਜਿਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ BMI ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਮੋਟਾਪੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਹੁਣ ਇਸ 'ਚ ਬਦਲਾਅ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੀ ਹਾਂ...15 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਮੋਟਾਪੇ 'ਤੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਅਧਿਐਨ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਮੋਟਾਪਾ ਵੀ ਸਟੇਜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਜਰਨਲ ਦਿ ਲੈਂਸੇਟ ਡਾਇਬੀਟੀਜ਼ ਐਂਡ ਐਂਡੋਕਰੀਨੋਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਆਲ ਇੰਡੀਅਨ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਫਾਰ ਐਡਵਾਂਸਿੰਗ ਰਿਸਰਚ ਇਨ ਓਬੇਸਿਟੀ (ਏਆਈਏਆਰਓ) ਸਮੇਤ 75 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੈਡੀਕਲ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਅਧਿਐਨ 'ਚ ਕੀ ਆਇਆ ਸਾਹਮਣੇ
ਨਵੇਂ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਮੋਟਾਪੇ ਨੂੰ ਦੋ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਪੜਾਵਾਂ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮਾਪਦੰਡ BMI 23 ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਸਟੇਜ ਨੂੰ ਇਨੋਸੈਂਟ ਓਬੇਸਿਟੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਓਬੇਸਿਟੀ ਵਿਦ ਕੰਸੀਕਿਊਂਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਮੋਟਾਪੇ ਦੇ ਨਿਦਾਨ ਲਈ ਦੋ ਨਵੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ "ਸਹੀ ਮਾਪ" ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ:-
- ਕਲੀਨਿਕਲ ਮੋਟਾਪਾ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਟਾਪਾ ਸਰੀਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਕੰਮਕਾਜ 'ਤੇ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।
- ਪ੍ਰੀ-ਕਲੀਨਿਕਲ ਮੋਟਾਪਾ ਉਦੋਂ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਜੋਖਮ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਅਜੇ ਤੱਕ ਕੋਈ ਬਿਮਾਰੀ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆਈ ਹੈ।
ਨਵੇਂ ਅਧਿਐਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਮੋਟਾਪੇ ਦਾ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਿਦਾਨ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੋਟਾਪੇ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ BMI ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੇਟ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੋਈ ਚਰਬੀ ਤੋਂ ਵੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਪਤਾ ਲਗਾ ਕੇ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਮੋਟਾਪੇ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਲਈ ਬਾਡੀ ਮਾਸ ਇੰਡੈਕਸ (BMI) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। BMI ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਭਾਰ ਨੂੰ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਉਚਾਈ ਦੇ ਵਰਗ ਦੁਆਰਾ ਮੀਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸਰੀਰ ਦੀ ਚਰਬੀ ਦਾ ਇੱਕ ਮਾਪ ਹੈ। 30 ਤੋਂ ਵੱਧ BMI ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੋਟਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਸਰੀਰ ਦੀ ਵਾਧੂ ਚਰਬੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ BMI ਹਮੇਸ਼ਾ 30 ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਦੇ ਜੋਖਮਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਆਬਾਦੀ ਦੁਆਰਾ ਦਰਪੇਸ਼ ਵਿਲੱਖਣ ਸਿਹਤ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀਆਂ ਲਈ ਮੋਟਾਪੇ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਨੈਸ਼ਨਲ ਡਾਇਬੀਟੀਜ਼ ਮੋਟਾਪਾ ਅਤੇ ਕੋਲੇਸਟ੍ਰੋਲ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ (ਐਨ-ਡੀਓਸੀ), ਫੋਰਟਿਸ ਹਸਪਤਾਲ (ਸੀ-ਡੀਓਸੀ) ਅਤੇ ਏਮਜ਼ ਦਿੱਲੀ ਨੇ ਮੋਟਾਪੇ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੋਟਾਪੇ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਿਹਤ ਸੰਬੰਧੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਬਿਹਤਰ ਸਮਝ, ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਉਚਿਤ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲੇਗੀ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਅਕਤੂਬਰ 2022 ਤੋਂ ਜੂਨ 2023 ਦਰਮਿਆਨ ਨੌਜਵਾਨਾਂ, ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ 'ਤੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਮੋਟਾਪੇ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹੋਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ੂਗਰ, ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਏਮਜ਼ ਦੇ ਮੈਡੀਸਨ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਨਵਲ ਵਿਕਰਮ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਨਵਾਂ ਅਧਿਐਨ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਮੋਟਾਪੇ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ, ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਪਹੁੰਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਰੀਰ ਦੀ ਵਾਧੂ ਚਰਬੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮੋਟਾਪੇ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਬਜਾਏ ਹੋਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਲਈ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਅਜੇ ਵੀ ਬਹਿਸ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, BMI (ਬਾਡੀ ਮਾਸ ਇੰਡੈਕਸ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਜੋ ਕਿ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮੋਟਾਪੇ ਦਾ ਮਿਆਰੀ ਮਾਪ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਵੀ ਖਾਮੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸਰੀਰ ਦੀ ਚਰਬੀ ਨੂੰ ਜਾਂ ਤਾਂ ਵੱਧ ਜਾਂ ਘੱਟ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਖਰਾਬ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।- ਏਮਜ਼ ਦੇ ਮੈਡੀਸਨ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਨਵਲ ਵਿਕਰਮ
ਮੋਟਾਪੇ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ
ਮੋਟਾਪੇ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚਰਬੀ, ਜੋ ਤੁਹਾਡੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮੋਟਾਪੇ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਦੀ ਚਰਬੀ ਦੁਆਰਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮਾਪਣ ਲਈ ਅਕਸਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਇਓਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕਲ ਇਮਪੀਡੈਂਸ ਜਾਂ DEXA ਸਕੈਨ, ਜੋ ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਲੀਨਿਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੋਟੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਚਰਬੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਚਰਬੀ ਕਿੱਥੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਇਹ ਬਹੁਤ ਮਾਇਨੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਖੋਜ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਵਾਧੂ ਚਰਬੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਪੇਟ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਕੀਤੀ ਚਰਬੀ ਨਾਲੋਂ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਜੋਖਮ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀਆਂ ਲਈ ਨਵੇਂ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਉਂ ਸੀ?
ਭਾਰਤੀ ਡਾਕਟਰਾਂ ਅਤੇ ਖੋਜਕਾਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਮੋਟਾਪੇ ਲਈ ਨਵੀਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ। 2009 ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ ਮੋਟਾਪੇ ਦਾ ਨਿਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ BMI 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਹੁਣ ਖੋਜ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ BMI ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:-
