डेहराडून (उत्तराखंड): Chardham Yatra: देवभूमी उत्तराखंडमधील जगप्रसिद्ध चारधामचे दरवाजे पुढील सहा महिन्यांसाठी म्हणजेच हिवाळ्यात बंद करण्यात आले आहेत. तथापि, या यात्रेच्या हंगामात, चारधाम आणि हेमकुंड साहिबवर देवभूमीला भेट देणाऱ्या यात्रेकरूंच्या संख्येने मागील सर्व विक्रम मोडले आहेत आणि एकूण 46,81,131 यात्रेकरूंनी एक नवीन विक्रम केला Number of Uttarakhand Chardham devotees आहे. तर 2019 मध्ये 32,40,882 भाविकांनी चारधामला भेट दिली. 46 lakh devotees visited Chardham Yatra
चार धाम यात्रा अत्यंत पवित्र मानली जाते आणि हिंदूंसाठी चारही धामांना भेट देणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. असे मानले जाते की या चारधामांच्या दर्शनाने भक्तांची सर्व पापे धुऊन जातात आणि आत्म्याला जीवन-मरणाच्या बंधनातून मुक्ती मिळते. जीवनदायी गंगा नदीचे उगमस्थान गंगोत्री आणि यमुना नदीचे उगमस्थान असलेल्या यमुनोत्री या राज्याच्या उत्तरकाशी जिल्ह्यात आहेत आणि या दोन्ही धामांचे दरवाजे अक्षय्य तृतीयेच्या दिवशी 3 मे रोजी उघडण्यात आले. दरवाजे उघडल्यानंतर उत्तराखंड चारधाम यात्रेलाही सुरुवात झाली. केदारनाथ, भोले बाबांचे पवित्र निवासस्थान, उत्तराखंडच्या रुद्रप्रयाग जिल्ह्यात स्थित आहे, ज्यांचे दरवाजे 6 मे रोजी उघडण्यात आले. यासोबतच उत्तराखंडच्या चमोली जिल्ह्यात भगवान बद्री विशाल यांचे पवित्र मंदिर आहे, ज्याचे दरवाजे ८ मे रोजी उघडण्यात आले.
यमुनोत्री धाम- उत्तराखंडच्या उत्तरकाशी जिल्ह्यात असलेल्या पवित्र यमुनोत्री धामचे दरवाजे ३ मे रोजी अक्षय्य तृतीयेच्या दिवशी आणि ६ महिन्यांनंतर २७ ऑक्टोबरला भाऊबीजेच्या दिवशी उघडण्यात आले. हिवाळ्यासाठी यमुनोत्री मंदिर बंद होते. पौराणिकदृष्ट्या, माँ यमुना जीच्या देवडोलीचा हिवाळी मुक्काम खरसाळी गावात होतो. पौराणिक कथेनुसार, यमुनोत्री मंदिर 19व्या शतकात यमुना नदीच्या उगमस्थानाजवळ बांधले गेले होते, जिथे यमुना देवीची पूजा केली जाते. मात्र, या यात्रेच्या हंगामात यमुनोत्री धामला भेट देणाऱ्या भाविकांच्या संख्येने मागील सर्व विक्रम मोडीत काढले असून यावेळी एकूण 4,85,688 भाविकांनी यमुनोत्री धामला भेट दिली.
गंगोत्री धाम- उत्तराखंडच्या उत्तरकाशी जिल्ह्यात असलेल्या गंगोत्री धामचे दरवाजे 3 मे रोजी अक्षय्य तृतीयेला उघडण्यात आले आणि 6 महिन्यांनंतर 26 ऑक्टोबर रोजी अन्नकूटच्या पवित्र सणाच्या दिवशी हिवाळ्यासाठी गंगोत्री मंदिराचे दरवाजे बंद करण्यात आले. पौराणिक मान्यतेनुसार पतित पावनी माँ गंगा की डोली हिवाळ्यासाठी मुखबा गावात स्थलांतरित होईल, ज्याला गंगोत्रीची दासी म्हणतात. मात्र, या यात्रा हंगामात गंगोत्री धामला भेट देणाऱ्या भाविकांच्या संख्येने मागील सर्व विक्रम मोडीत काढले असून यावेळी एकूण 6,24,516 भाविकांनी गंगोत्री धामला भेट दिली.
केदारनाथ धाम- उत्तराखंडच्या रुद्रप्रयाग जिल्ह्यात असलेले बाबा केदारनाथचे दरवाजे ६ मे रोजी उघडण्यात आले आणि ६ महिन्यांनंतर २७ ऑक्टोबर रोजी भाऊबीजेच्या दिवशी भगवान केदारनाथचे दरवाजे हिवाळ्यात पारंपारिकपणे बंद करण्यात आले. पौराणिक मान्यतेनुसार, जगप्रसिद्ध देव महादेवाची देवडोली हिवाळ्यात उखीमठ येथील ओंकारेश्वर मंदिरात स्थलांतरित होईल. मात्र, या यात्रेच्या हंगामात केदारनाथ धाममध्ये येणाऱ्या भाविकांच्या संख्येने मागील सर्व विक्रम मोडीत काढले असून यावेळी एकूण 15,63,278 भाविक बाबा केदारनाथच्या दर्शनासाठी आले होते.
बद्रीनाथ धाम- उत्तराखंडच्या चमोली जिल्ह्यात स्थित, भगवान बद्री विशाल (बद्रीनाथ धाम) यांचे पवित्र निवासस्थान आहे, ज्यांचे दरवाजे ८ मे रोजी उघडण्यात आले होते. त्यानंतर 6 महिन्यांनंतर 19 नोव्हेंबर रोजी विजयादशमीच्या शुभ मुहूर्तावर भगवान बद्री विशालचे दरवाजे हिवाळ्यासाठी बंद करण्यात आले. पौराणिक मान्यतेनुसार, श्री हरी विष्णूजींची देवडोली, ज्याला भू-बैकुंठ म्हणतात, हिवाळ्यात पांडुकेश्वर येथील योग ध्यान बद्री मंदिरात स्थलांतरित होईल. मात्र, या यात्रेच्या हंगामात बद्रीनाथ धाममध्ये येणाऱ्या भाविकांच्या संख्येने मागील सर्व विक्रम मोडले असून यावेळी एकूण १७,६०,४४९ भाविक भगवान बद्री विशालच्या दर्शनासाठी आले होते.
प्रकृती अस्वास्थ्यामुळे २८१ भाविकांचा मृत्यू : उत्तराखंडची चारधाम यात्रा चांगल्या पद्धतीने पार पडली, मात्र चारधाममध्ये येणाऱ्या भाविकांसाठी आरोग्य व्यवस्थेचा अभाव निश्चितच दिसून आला, कारण या यात्रेच्या हंगामात हृदयविकाराच्या झटक्याने तब्बल २८१ भाविकांचा मृत्यू झाला. इतर अनेक कारणांमुळे झाले आहे. या यात्रा हंगामात 15.5 लाखांहून अधिक भाविक बाबा केदारनाथच्या दर्शनासाठी आले होते, त्यापैकी 150 भाविकांचा मृत्यू झाला. दुसरीकडे यमुनोत्री धामच्या दर्शनासाठी आलेल्या 48 यात्रेकरू, गंगोत्री धामच्या दर्शनासाठी आलेल्या 17 यात्रेकरू आणि बद्रीनाथच्या दर्शनासाठी आलेल्या 66 यात्रेकरूंचा मृत्यू झाला आहे. तर 2019 मध्ये चार धाम यात्रेदरम्यान 91 जणांचा मृत्यू झाला होता.
हिवाळी चारधाम यात्रेवर लक्ष केंद्रित करा: उत्तराखंडच्या जगप्रसिद्ध चारधाम यात्रेने यावर्षी नवा विक्रम केला आहे. 46 लाखांहून अधिक यात्रेकरूंनी चार धामांना भेट देऊन पुण्य मिळवले. १९ नोव्हेंबरला म्हणजेच शनिवारी बद्रीनाथ धामचे दरवाजे बंद झाल्याने चार धामांच्या हिवाळी स्थलांतराची पूजा करण्यात आली. अशा स्थितीत उत्तराखंड सरकारचे लक्ष आता हिवाळी चारधाम यात्रेवर आहे. गंगोत्री धामचे दरवाजे बंद झाल्यानंतर मुखबा, यमुनोत्रीचे खरसाळी, केदारनाथचे उखीमठ आणि बद्रीनाथ धामचे जोशीमठ आणि पांडुकेश्वर येथे पूजा केली जाणार आहे. चारधामच्या हिवाळी यात्रेत यात्रेकरू आणि भाविकांसाठी सर्व सोयीसुविधांवर सरकारचा भर आहे.
पहिल्यांदाच झाली यात्रेकरूंची नोंदणी : कोरोनाच्या दोन कठीण वर्षानंतर यावेळी निर्बंध न घेता पार पडलेल्या चारधाम यात्रेसाठी यात्रेकरूंची नोंदणी अनिवार्य करण्यात आली. यासाठी पर्यटन विभागातर्फे ऑनलाइन आणि ऑफलाइनसह मोबाईल अॅपची व्यवस्था करण्यात आली होती. नोंदणीच्या पडताळणीसाठी हेमकुंड साहिबसह चारधाम येथे कर्मचारी तैनात करण्यात आले होते. चारधाम यात्रेतील यात्रेकरूंच्या संख्येचे आकलन करण्यासाठी ही यंत्रणा कार्यान्वित करण्यात आली होती, जेणेकरून अचानक मोठ्या संख्येने यात्रेकरू एकाच वेळी कोणत्याही धामावर पोहोचू शकत नाहीत आणि त्यांना कोणत्याही प्रकारच्या त्रासापासून वाचवता येईल.
प्रथमच आरोग्य तपासणी सुरू : यात्रा मार्गांवर ३० हून अधिक ठिकाणी कॅमेरेही लावण्यात आले होते. यात्रेकरूंच्या सोयीसाठी पर्यटन विभागाने १३६४ हा टोल फ्री क्रमांकही जारी केला होता. या क्रमांकावर बोलून यात्रेकरूंनी धाममधील बुकिंग स्थितीशी संबंधित त्यांच्या तक्रारी सहज सोडवल्या. चारधाममध्ये यात्रेकरूंना चांगल्या आरोग्य सुविधा मिळाव्यात, यासाठी आरोग्य विभागाने प्रथमच यात्रा मार्गांवर नऊ ठिकाणी आरोग्य तपासणी सुरू केली. 30 डॉक्टरांना थंडीमुळे आरोग्यावर होणारे दुष्परिणाम आणि उंचावरील भागात ऑक्सिजनच्या कमतरतेच्या उपचारांसाठी विशेष प्रशिक्षण देण्यात आले. याशिवाय 12 डॉक्टरांना हृदयरोगाचे प्रशिक्षण देऊन त्यांच्यासाठी तैनात करण्यात आले होते.
हिवाळी चारधाम यात्रेवर सरकारचा भर : पर्यटन मंत्री सतपाल महाराज म्हणाले की, चारधाम यात्रेने नवा विक्रम केला आहे, आता सरकारचे लक्ष हिवाळी चारधाम यात्रेवर आहे. यामध्ये यात्रेकरूंच्या सुरक्षेची आणि सुविधांची विशेष काळजी घेतली जाणार आहे. धार्मिक पर्यटनासोबतच साहसी पर्यटनही उत्तराखंडमधील लोकांची पहिली पसंती ठरत आहे. त्यामुळे राज्यातील तरुणांना रोजगाराच्या संधीही निर्माण होत आहेत. ते म्हणाले, हिवाळी पर्यटनाला चालना देण्यासाठी हिवाळी चारधाम यात्रा महत्त्वपूर्ण ठरणार आहे. हिवाळी चारधामच्या प्रचारासोबतच यात्रेकरूंच्या सुविधांवर आमचे लक्ष आहे.
मुख्यमंत्र्यांनी केले भाविकांचे अभिनंदन : मुख्यमंत्री पुष्करसिंग धामी यांनी चारधामचे दरवाजे बंद केल्याबद्दल यात्रेकरूंचे अभिनंदन करताना सांगितले की, यावेळी चारधामला भेट देणाऱ्या यात्रेकरूंची विक्रमी संख्या हे देखील प्रतिबिंबित करते की राज्य सरकारने केलेल्या उत्तम व्यवस्थेमुळे हे शक्य झाले आहे. ते म्हणाले की, देशाचे प्रख्यात पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या मार्गदर्शनाखाली सध्या केदारनाथ धाम आणि बद्रीनाथ धाममध्ये मास्टर प्लॅनचे काम वेगाने सुरू आहे, त्यामुळे यात्रेकरू आणि सर्वसामान्यांना पुरेशा सुविधा उपलब्ध करून दिल्या जातील.
पंतप्रधानांनी केदारनाथ धाम आणि हेमकुंड धामसाठी रोपवेची पायाभरणी केली: मुख्यमंत्र्यांनी सांगितले की त्यांच्या नुकत्याच भेटीदरम्यान पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी केदारनाथ धाम आणि हेमकुंड धामसाठी रोपवेची पायाभरणी केली आहे, ज्यामुळे केवळ या मार्गांची सोय होणार नाही. येत्या काही दिवसात दोन प्रवास सुरक्षित राहा. चारधाम यात्रेच्या व्यवस्थेत सहभागी असलेल्या सर्व विभागांच्या कर्मचाऱ्यांचेही मुख्यमंत्र्यांनी आभार मानले आहेत. सरकारी विभागांमधील उत्तम समन्वय आणि स्थानिक लोकांच्या सहभागानेच सक्षम प्रवास शक्य होईल, असे ते म्हणाले.
उत्तराखंड चारधाम यात्रेला भाविकांची संख्या पोहोचली
1760449 भाविक बद्रीनाथ धामला पोहोचले.
1563278 भाविक केदारनाथ धाममध्ये पोहोचले.
यमुनोत्री धाममध्ये 485688 भाविक पोहोचले.
624516 भाविक गंगोत्री धाममध्ये पोहोचले.
एकूण 44,34,131 भाविक उत्तराखंड चारधाममध्ये पोहोचले.
2,47,000 यात्रेकरू हेमकुंड साहिबला पोहोचले.
4681131 यात्रेकरू चारधाम यात्रा आणि हेमकुंड साहिब येथे पोहोचले.
