नवी दिल्ली : दिल्ली एनसीआरसह उत्तर भारतात मंगळवारी रात्री 7.7 रिश्टर स्केल तीव्रतेच्या भूकंपाचे धक्के जाणवले. त्यामुळे नागरिकांमध्ये भीतीचे वातावरण निर्माण झाले होते. यामुळे जीवित व वित्तहानी झाल्याचे वृत्त नसले तरी नागरिकांमध्ये मात्र चिंतेचे वातावरण आहे. दिल्ली एनसीआर क्षेत्राबद्दल बोलायचे तर ते भूकंप क्षेत्र 4 मध्ये येते, जे अतिशय धोकादायक मानले जाते. सिस्मिक झोनचा अर्थ भूकंपाचा झोन असा आहे, जिथे भूकंप होण्याची सर्वाधिक शक्यता असते.
भूकंपाचा झोन : भूकंपाच्या संवेदनशीलतेनुसार झोनची विभागणी केली जाते. भारताची 2 ते 5 झोनमध्ये विभागणी करण्यात आली आहे. क्षेत्राच्या रचनेनुसार, भूकंपाच्या संदर्भात क्षेत्र कमी धोकादायक ते जास्त धोकादायक झोनमध्ये विभागले गेले आहे. यामध्ये, जिथे झोन 2 सर्वात कमी धोकादायक मानला जातो, तिथे झोन 5 सर्वात धोकादायक मानला जातो. 2 झोन सर्वात कमी धोकादायक क्षेत्र मानला जाते, जेथे 4.9 तीव्रतेपर्यंतचे भूकंप होऊ शकतात. यामध्ये गोरखपूर, मुरादाबाद, चंदीगड ही शहरे येतात.
सिस्मिक झोन : झोन 3 मध्ये येणाऱ्या भूकंपाची तीव्रता 7 किंवा त्याहून कमी आहे. उत्तर प्रदेश, मध्य प्रदेश, महाराष्ट्र, आंध्र प्रदेश, तामिळनाडू, पंजाब, राजस्थान, बिहार, झारखंड ही राज्ये या झोन अंतर्गत येतात. भूकंपाचा झोन 4 मध्ये भूकंपाची तीव्रता 7.9 ते 8 असू शकते, ज्यामुळे ते खूप धोकादायक मानले जाते. सिक्कीम, हिमाचल प्रदेश, लडाख, दिल्ली-एनसीआर, यूपी-बिहार आणि पश्चिम बंगालचा उत्तरेकडील भाग, गुजरातचा काही भाग, राजस्थानचा भाग आणि पश्चिम किनारपट्टीला लागून असलेला महाराष्ट्र, उत्तराखंड, हिमाचल प्रदेशाच्या काही भागाचा समावेश होतो. सिस्मिक झोन 5 हा सर्वात धोकादायक झोन मानला जातो. या अंतर्गत उत्तर बिहार, उत्तराखंडचा काही भाग, ईशान्य प्रदेश, कच्छ, हिमाचल आणि काश्मीरचा काही भाग आणि अंदमान निकोबार बेटांचा समावेश होतो.
भूकंपाचे कारण : पृथ्वी मुख्यतः एकूण चार थरांनी बनलेली आहे. त्याला आतील गाभा, बाह्य गाभा, आवरण आणि कवच म्हणतात. कवच आणि आवरण लिथोस्फियर म्हणून ओळखले जाते. हा 50 किलोमीटर जाडीचा थर अनेक विभागांमध्ये विभागलेला आहे, ज्याला टेक्टोनिक प्लेट्स म्हणतात. जरी या प्लेट्स हलत राहतात, परंतु जेव्हा या प्लेट्स खूप हलतात तेव्हा भूकंपाचे धक्के जाणवतात, त्या दरम्यान एक प्लेट दुसऱ्याच्या खाली येते. ते मोजण्यासाठी रिश्टर स्केलचा वापर केला जातो, ते भूकंपाची तीव्रता दर्शवते.
भूकंप झाल्यास 'या' उपाययोजना कराव्या : तुम्ही एखाद्या इमारतीत असाल तर लगेच तिथून बाहेर पडून मोकळ्या जागेत या. कोणत्याही इमारतीजवळ उभे राहू नका.इमारतीवरून खाली येण्यासाठी आणि जिने उतरण्यासाठी लिफ्टचा वापर करू नका. खिडक्या आणि दरवाजे उघडे ठेवा. सर्व विद्युत स्विचेस बंद करा. इमारतीतून खाली उतरणे शक्य नसल्यास टेबल, पलंगाखाली लपून राहा.
हेही वाचा : Delhi Earthquake : दिल्ली आणि लगतच्या भागात जाणवले भूकंपाचे धक्के; का होतात भूकंप?
