હૈદરાબાદ: તાજેતરમાં અભિનેત્રી સમંથા રૂથ પ્રભુએ (Samantha Ruth Prabhu) એક ઇન્સ્ટાગ્રામ પોસ્ટ દ્વારા છેલ્લા કેટલાક મહિનાઓથી માયોસિટિસ નામની સ્થિતિથી પીડિત હોવા અંગે ખુલાસો કર્યો હતો. માયોસિટિસ એ એક રોગ (Myositis disease) અથવા સ્થિતિ છે. જેમાં આપણા શરીરના મોટાભાગના સ્નાયુઓ પ્રભાવિત થાય છે. તે સ્વયંપ્રતિરક્ષા રોગ હોવાનું માનવામાં આવે છે. જે ત્વચા સહિત શરીરના ઘણા અંગો અને સિસ્ટમોને અસર કરી શકે છે. કેટલીકવાર આ રોગને કારણે, દર્દીને ચાલવું, ઉઠવું અને બેસવું વગેરેમાં સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડી શકે છે.
સ્નાયુઓ અને સાંધામાં દુખાવો: જેમ જેમ લોકો વૃદ્ધ થાય છે, તેમ તેમ તેઓ બેસતી વખતે, ચાલતી વખતે અથવા કોઈપણ શારીરિક પ્રવૃત્તિ કરતી વખતે પીડા અનુભવે છે. જે તેમના સાંધા અથવા સ્નાયુઓ પર ભાર મૂકે છે. સામાન્ય રીતે, લોકો વૃદ્ધત્વ પ્રક્રિયાને કારણે તેને સાંધા અને સ્નાયુઓમાં નબળાઇ અથવા સમસ્યા માને છે. પરંતુ જો લોકોને પ્રમાણમાં નાની ઉંમરે પણ સ્નાયુઓ અથવા સાંધામાં કોઈ પણ પ્રકારની સમસ્યાઓ થાય છે, તો તેઓ તેની અવગણના કરતા રહે છે, જે સારી પ્રથા નથી. કારણ કે, માયોસિટિસ પણ સ્નાયુઓ અને સાંધામાં દુખાવો અને સમસ્યાઓ માટે જવાબદાર હોઈ શકે છે.
શરીરના અંગો અને સિસ્ટમોને અસર: માયોસિટિસ વાસ્તવમાં એક જટિલ સ્વયંપ્રતિરક્ષા રોગ છે. જેમાં આપણા સ્નાયુઓને સૌથી વધુ અસર થાય છે. પરંતુ તેની અસર માત્ર સ્નાયુઓ સુધી મર્યાદિત નથી. માયોસિટિસ આપણી ત્વચા તેમજ સાંધાઓ અને શરીરના અન્ય અંગો અને સિસ્ટમોને અસર કરી શકે છે. જેમ જેમ સમસ્યા વધતી જાય તેમ તેમ વ્યક્તિએ ચાલવા, બેસવામાં, ઉભા થવામાં, ગરદન સીધી રાખવા અને હલકી વસ્તુઓ ઉપાડવામાં પીડા અને સમસ્યાનો સામનો કરવો પડી શકે છે.
ડૉ. વિશ્વાસ કુલકર્ણી: એક ઓર્થોપેડિક ડૉક્ટર અને દિલ્હીના સલાહકાર ડૉ. વિશ્વાસ કુલકર્ણી સમજાવે છે કે, ''આમાં શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ યોગ્ય રીતે કામ કરતી નથી. જે ક્યારેક સ્વયંપ્રતિરક્ષા રોગોનું કારણ બની જાય છે. સંધિવા રોગો શરીરના કોઈપણ ભાગ અથવા સિસ્ટમને અસર કરી શકે છે.
સ્વાસ્થ્ય પર ગંભીર અસર: માયોસિટિસ પણ સ્વયંપ્રતિરક્ષા રોગ છે. વાસ્તવમાં તે કોઈ એક રોગ નથી, પરંતુ રોગોનું એક જૂથ છે. જે શરીરના સ્નાયુઓથી લઈને ત્વચા સુધીના ઘણા અવયવો અને સિસ્ટમોમાં સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે. તે તાવ, ચામડી પર ફોલ્લીઓ અથવા સ્નાયુઓ અને સાંધાના દુખાવા તરીકે શરૂ થઈ શકે છે. પરંતુ તે લાંબા ગાળે સ્વાસ્થ્ય પર ગંભીર અસર પણ કરી શકે છે. જે ક્યારેક એક કરતાં વધુ સમસ્યાઓ અને અપંગતાનું કારણ પણ બની શકે છે.
સ્નાયુુઓ પર અસર: ડૉ. કુલકર્ણી સમજાવે છે કે, માયોસિટિસના પ્રકારો અને કારણો અલગ અલગ હોવાથી, રોગના લક્ષણો અને ચિહ્નોને જોઈને તેની સારવાર પણ કરવામાં આવે છે. મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, કાયમી ઇલાજ મુશ્કેલ છે. પરંતુ યોગ્ય સારવાર, દવાઓ અને ઉપચારની મદદથી, તેને ઘણી હદ સુધી નિયંત્રિત કરી શકાય છે. તે સમજાવે છે કે, માયોસિટિસની સૌથી મોટી અસર સ્નાયુઓ પર થાય છે. તેઓ નબળા પડી જાય છે અને તેમને સોજો, બળતરા અને દુખાવો જેવી સમસ્યાઓ થવા લાગે છે. તેના ચિહ્નો ત્વચા પર ફોલ્લીઓ, ભીંગડાંવાળું કે જેવું ત્વચા અને શુષ્ક પેચોના સ્વરૂપમાં પણ જોઈ શકાય છે. તે સ્વયંપ્રતિરક્ષા રોગ હોવાથી, તે સામાન્ય રીતે શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ છે. જે સ્નાયુઓને નુકસાન પહોંચાડવાનું શરૂ કરે છે. આના માટે ઘણા કારણો જવાબદાર હોઈ શકે છે, જેમ કે, વાઈરસથી થતા ચેપ (જેમ કે એચઆઈવી, શરદી અને તાવ વગેરે), સંધિવાની, દવાની આડ અસરો, લ્યુપસ (ગંભીર બળતરા ઓટોઇમ્યુન રોગ), સ્ક્લેરોડર્મા વગેરે.
માયોસિટિસના પ્રકાર:
ડર્મેટો માયોસિટિસ: આ સ્થિતિમાં, (Dermato myositis) પીડિતના સ્નાયુઓમાં દુખાવો અને સોજાની સાથે, તેમની ત્વચા પર ફોલ્લીઓ, અને ભીંગડાંવાળું કે, ખરબચડું જેવા લક્ષણો જોવા મળે છે. જે મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં છાતી, ગરદન સહિત ચહેરા પર દેખાય છે. પીઠ, ઘૂંટણ, પગના સાંધા અને આંગળીઓ અને ક્યારેક પોપચા પર પણ. આ ઉપરાંત આ સમસ્યાને કારણે, દર્દીને તાવ, થાક, અનિયમિત ધબકારા, ગેસ્ટ્રોઇન્ટેસ્ટાઇનલ સમસ્યાઓ, અવાજમાં ફેરફાર અને ખોરાક ગળવામાં સમસ્યા જેવી સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડી શકે છે.
પોલિમાયોસિટિસ: પોલિમાયોસિટિસમાં (Polymyositis) પણ, સ્નાયુઓ અને પેશીઓને નુકસાન થવાને કારણે, નબળાઇ, દુખાવો, બળતરા અને સોજોની સમસ્યાઓ જોવા મળે છે. આ ઉપરાંત, પોલિમાયોસિટિસમાં, પીડિતને તાવ, થાક, સૂકી ઉધરસ, કંઈપણ ગળવામાં મુશ્કેલી, વજન ઘટાડવું અને અવાજમાં ફેરફાર સહિતની ઘણી સમસ્યાઓ હોઈ શકે છે. આ સમસ્યા સ્ત્રીઓમાં પ્રમાણમાં વધુ જોવા મળે છે.
સમાવેશ શરીર માયોસિટિસ: આ સમસ્યા પુરુષોને (Inclusion body myositis) વધુ અસર કરે છે. આમાં, કાંડા, આંગળીઓ અને જાંઘના સ્નાયુઓમાં નબળાઇના લક્ષણો સૌથી પહેલા જોવા મળે છે. જેમ જેમ સમસ્યા વધતી જાય છે તેમ તેમ માંસપેશીઓમાં દુખાવો કે, નબળાઈ એટલી હદે વધી જાય છે કે પીડિતને શરીરનું સંતુલન જાળવવામાં, ચાલવામાં, જમીન પરથી નમીને કંઈપણ ઉપાડવામાં અને વસ્તુઓ પકડવામાં પણ તકલીફ થવા લાગે છે. આ કારણે ઘણી વખત તેઓ પડતા પણ રહે છે.
સારવાર: ડૉ. કુલકર્ણી સમજાવે છે કે ''ક્યારેક માયોસિટિસની સમસ્યા કોઈપણ દવા કે, સારવારની આડઅસરને કારણે પણ થઈ શકે છે. જેને ટોક્સિક માયોસિટિસ કહેવાય છે. તેના લક્ષણો પણ અન્ય પ્રકારના માયોસિટિસ જેવા જ હોઈ શકે છે. બીજી તરફ, જો આ સમસ્યા 18 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના લોકોમાં જોવા મળે છે, તો તેને જુવેનાઇલ માયોસિટિસ કહેવામાં આવે છે. મોટા ભાગના કિસ્સાઓમાં માયોસિટિસનો સંપૂર્ણ ઈલાજ શક્ય નથી. પરંતુ તેની અસરોને યોગ્ય સારવાર, દવાઓ, નિયમિત સંભાળ અને સાવચેતી અપનાવીને ઘણી હદ સુધી નિયંત્રિત કરી શકાય છે.''
