ઉત્તરાખંડ: સામાન્ય રીતે મચ્છર અને અન્ય જીવાતોથી ઘરને સુરક્ષિત રાખવા માટે મચ્છર મારનાર સ્પ્રે અથવા અન્ય જંતુનાશકોનો ઉપયોગ કરે છે. જે ઘરમાં રહેતા લોકોમાં કેટલીકવાર સમસ્યાઓ અથવા એલર્જીનું કારણ બની શકે છે. પરંતુ મચ્છર અને જંતુઓને ભગાડવાની એક એવી રીત પણ છે. જેમાં જંતુનાશકોથી થતા નુકસાનને તો ટાળી શકાય છે. પરંતુ ઘર પણ સુંદર લાગે છે અને સુગંધ પણ આવે છે. ETV ભારત સુખીભવને વધુ માહિતી આપતાં વનસ્પતિશાસ્ત્રી ડૉ.પી.સી. પંતે પણ કેટલાક આવા છોડ (Prevention of mosquito by tree plant) વિશે માહિતી આપી છે. જે પર્યાવરણને જંતુઓથી સુરક્ષિત (Natural ways to prevent mosquitoes) રાખે છે. મોટાભાગના લોકો મચ્છર અને જંતુ વિરોધી સ્પ્રે, કોઇલ અને અન્ય વસ્તુઓનો ઉપયોગ કરે છે. જેમાં ખતરનાક રસાયણોનું પ્રમાણ વધુ હોય છે. આ ઉત્પાદનો મચ્છરોની સંખ્યાને સહેજ ઘટાડી શકે છે. પરંતુ તેઓ માનવ સ્વાસ્થ્ય પર પણ અસર કરી શકે છે.
ડેન્ગ્યુના કેસ: WHO મુજબ વિશ્વભરમાં દર વર્ષે લગભગ 500,000 લોકો ડેન્ગ્યુને કારણે હોસ્પિટલમાં દાખલ થાય છે. માત્ર ભારતની વાત કરીએ તો છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં આ સંક્રમણના પીડિતોની સંખ્યા ઘણી વધારે છે. નેશનલ વેક્ટર બોર્ન ડિસીઝ કંટ્રોલ પ્રોગ્રામ એટલે કે, NVBDCP દ્વારા જારી કરવામાં આવેલા ડેટા અનુસાર, વર્ષ 2019માં એકલા ભારતમાં જ ડેન્ગ્યુના 67,000 થી વધુ કેસ નોંધાયા હતા. રાસાયણિક જંતુનાશકોનો ઉપયોગ કરવાને બદલે ચોક્કસ પ્રકારના છોડને ઘરમાં રાખીને મચ્છરથી રક્ષણ મેળવી શકાય છે. ઉત્તરાખંડના વનસ્પતિશાસ્ત્રી ડૉ. પી.સી. પંત જણાવે છે કે, ઘરના દરવાજા કે બાલ્કનીમાં અમુક ખાસ અને સામાન્ય પ્રજાતિના છોડ લગાવવાથી મચ્છર અને અન્ય જીવજંતુઓને ઘરમાં પ્રવેશતા અટકાવી શકાય છે.
તુલસીઃ ઘરમાં તુલસીનો છોડ રાખવાથી માત્ર વાતાવરણ શુદ્ધ નથી થતું, પરંતુ તેની દુર્ગંધના કારણે મચ્છર પણ ઘરથી દૂર રહે છે. બીજી તરફ મચ્છર કરડવાની સ્થિતિમાં તુલસીનો રસ કરડેલી જગ્યા પર લગાવવાથી આરામ મળે છે.
લીમડો: પ્રાચીન સમયમાં મચ્છરોને ભગાડવા માટે ઘરમાં લીમડાના પાનનો ધુમાડો કરવામાં આવતો હતો. લીમડાના પાંદડાની ધૂણી જ નહીં પરંતુ લીમડાનું ઝાડ મચ્છર અને અન્ય જીવજંતુઓને પણ દૂર રાખવામાં સક્ષમ છે. આ વૃક્ષને ઘરની બહાર લગાવવાથી ઘરમાં મચ્છરોનો ઉપદ્રવ ઓછો કરી શકાય છે. મચ્છર અને જંતુઓને દૂર રાખવામાં લીમડાની ઉપયોગીતાનો અંદાજ એ વાત પરથી લગાવી શકાય છે કે, બજારમાં મળતા ઘણા મચ્છર નિવારણ અને બામમાં લીમડાનો ઉપયોગ થાય છે.
સુઘંધિત છોડ: ખુશબોદાર છોડ એક ફુદીના જેવો છોડ છે. જેને બારમાસી છોડ ગણવામાં આવે છે. તે સૂર્ય અને છાયા બંનેમાં ઉગે છે. આ ઉપરાંત સફેદ અને લવંડર ફૂલો ધરાવે છે. મચ્છરો પર આ પ્લાન્ટની અસર પર હાથ ધરાયેલા અભ્યાસના પરિણામોમાં જાણવા મળ્યું છે કે, તે DEET (જંતુનાશક) કરતાં 10 ગણું વધુ અસરકારક છે.
રોઝમેરી: રોઝમેરી ફૂલોની તીવ્ર ગંધ પણ મચ્છરોને દૂર કરવામાં અસરકારક છે. માત્ર રોઝમેરીનો છોડ લગાવવાથી જ નહીં, પરંતુ રોઝમેરીના ફૂલને પાણીમાં પલાળી અને તે પાણી ઘરમાં છાંટવાથી પણ મચ્છરોથી રાહત મળી શકે છે.
સિટ્રોનેલાઃ સિટ્રોનેલા મચ્છરોથી બચાવવા માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક સાબિત થાય છે. તેનો ઉપયોગ ઘણા પ્રકારના મચ્છર ભગાડનારા અને ક્રીમમાં પણ થાય છે. એવું માનવામાં આવે છે કે, ડેન્ગ્યુ ફેલાવતા મચ્છર પણ તેની સુગંધથી ભાગી જાય છે.
Ageratum: તે એક ઉત્તમ મચ્છર અને જંતુ ભગાડનાર છોડ માનવામાં આવે છે. તેના પર ઉગતા આછા વાદળી અને સફેદ ફૂલોમાંથી નીકળતી ગંધને કૌમરિન કહે છે. તેનો ઉપયોગ ઘણા મચ્છર ભગાડવા માટે પણ થાય છે.
લેમન મલમઃ આ ઇન્ડોર પ્લાન્ટના પાંદડામાં સિટ્રોનેલા જોવા મળે છે, જે મચ્છરોને દૂર રાખવામાં ખૂબ જ ફાયદાકારક છે.
હોર્સમિન્ટ: આ બારમાસી છોડમાં તીવ્ર ગંધ હોય છે, જે મચ્છરોને દૂર રાખે છે. આ સિવાય તેના તેલમાં થાઇમોલ જોવા મળે છે, જેમાં એન્ટી ફંગલ અને એન્ટીવાયરસ ગુણ પણ હોય છે.
લવંડરઃ ઘરમાં લવંડરનો છોડ લગાવવાથી પણ મચ્છરો દૂર રહે છે.
મેરીગોલ્ડ: મેરીગોલ્ડની તીવ્ર ગંધ પણ મચ્છરોને ઘરથી દૂર રાખવામાં અસરકારક છે.
શું કહે છે ડોકટરોઃ દિલ્હીના જનરલ ફિઝિશિયન ડો. ઉમર શેખ જણાવે છે કે, ખાસ કરીને જ્યારે મચ્છર સામે રક્ષણ માટે ઉપયોગમાં લેવાતા કોઇલના ધુમાડા કે, કોઇપણ પ્રકારના સ્પ્રેના સીધા સંપર્કમાં આવે ત્યારે ઘણા લોકોને આંખમાં બળતરા, નેત્રસ્તર દાહ, સાયનાઇટિસ, શ્વાસની તકલીફ, આંખમાં પાણી આવવું જેવી અન્ય સમસ્યાઓ પણ થઇ શકે છે.
ડેન્ગ્યુના લક્ષણો: ઉલટી, ઉચ્ચ તાવ, નબળાઈ અનુભવવી, પેટમાં અસ્વસ્થતા અથવા પેટની સમસ્યાઓ, માથાનો દુખાવો, સ્નાયુમાં દુખાવો, હાડકા અથવા સાંધાનો દુખાવો, આંખમાં દુખાવો, ત્વચા પર લાલ ફોલ્લીઓ વગેરે ડેન્ગ્યુના લક્ષણો છે.
આરોગ્ય નિષ્ણાતોના મત: ડેન્ગ્યુના પ્રારંભિક લક્ષણો ફ્લૂ જેવા હોય છે અને તેના કારણે લોકો ડેન્ગ્યુના લક્ષણોને ઓળખતા નથી. ઘણા દિવસો પછી લક્ષણો દેખાવા લાગે છે. સામાન્ય રીતે ચેપગ્રસ્ત મચ્છર વ્યક્તિને કરડ્યાના 4 થી10 દિવસ પછી તેમાં ડેન્ગ્યુના લક્ષણો દેખાવા લાગે છે. આ પછી ઉંચા તાવની સાથે, ડેન્ગ્યુના અન્ય લક્ષણો પણ દેખાવા લાગે છે અને તે પણ ઝડપથી વધવા લાગે છે.
