આ મંદિરના નામની વાત કરવામાં આવે તો હાટક શબ્દનો અર્થ સોનુ થાય છે. આમ હાટકેશ્વર એટલે સુવર્ણના આધિપતિ. ખાસ શ્રાવણમાં હાટકેશ્વર દાદાની ચૉપોરની પૂજા અને કમળ પૂજા કરવામાં આવે છે. વડનગરમાં બિરાજમાન હાટકેશ્વર દાદાના ધામમાં ભક્તિનો ઉત્સવ ઉજવાય છે.
અતિ પૌરાણિક હાટકેશ્વર મંદિર સાથે કેટલીક ગાથાઓ જોડાયેલી છે. કહેવાય છે કે, આકાશમાં તારકેશ્વર અને પાતાળમાં હાટકેશ્વર બિરાજમાન છે. સાત પાતાળમાં બીજા નંબરે રહેલા તલ-વિતલ નામના પાતાળમાં હાટકેશ્વર સુવર્ણ રૂપે બિરાજમાન છે. અહીં શિવલિંગની સ્વયંભૂ રીતે સ્થાપેલું છે. જે 2000 વર્ષથી વધુ પ્રાચીન છે. આ મંદિરનો ઉલ્લેખ સ્કંધપુરાણોમાં પણ કરવામાં આવ્યો છે. કહેવાય છે કે, હાટકેશ્વર દાદાના દર્શન કરવાથી 14 જ્યોતિર્લીંગનું દર્શનનું પુણ્ય પ્રાપ્ત થાય છે. આ મંદિરનો સોલંકીકાળમાં જીર્ણોદ્ધાર થયો હતો. ત્યારબાદ અદભૂત કોતરણી કરતા મંદિર ફરતે ભગવાન વિષ્ણુના અનેક અવતાર કંડારાયેલા છે.
આ મંદિરની કોતરણીમાં જીવનચક્ર રૂપી કામ, અર્થ, મોક્ષ, સર્પદોષ યંત્ર, સમુદ્ર મંથન, હાથી ઘોડા, નરસિંહ મહેતાના કુવારબાઈનું મામેરું સહિતની પૌરાણિક વાર્તાઓ દર્શાવાઈ છે. આજે પણ વર્ષો પુરાણું હાટકેશ્વર મંદિર શિવભક્તોની આસ્થા અને શ્રદ્ધાનું વિશેષ મહત્વ ધરાવે છે. અહીં શ્રાવણ માસના દર સોમવારે મેળો ભરાય છે. દર્શનાર્થીઓ શોભાયાત્રા અને ધ્વજાયાત્રા કાઢે છે. ભગવાનને 51 ગજની ધ્વજા ચડાવવામાં આવે છે.
મહત્વનું છે કે, શિવરાત્રી અને ચૈત્રી સુદ ચૌદશે હાટકેશ્વર દાદાનો પ્રાગટ્ય દિવસ ઉજવાય છે. ઐતિહાસિક નગરી વડનગરમાં હાટકેશ્વર દાદાના મંદિરનું પૌરાણિક મહત્વ છે.
