હૈદરાબાદ : સ્ટ્રોકના કારણે મૃત્યુ અને અપંગતા વૈશ્વિક સ્તરે સતત વધી રહી છે. સ્ટ્રોક પાછળ ઘણા કારણો છે. તેની ભયાનકતાને જોતા, જાગૃતિ લાવવા માટે દર વર્ષે 29 ઓક્ટોબરને વિશ્વ સ્ટ્રોક દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. તેનો ઉદ્દેશ્ય લોકોને સારા સ્વાસ્થ્ય વ્યવસ્થાપન માટે પ્રોત્સાહિત કરવાનો છે અને લોકોને સ્ટ્રોક વિશે માહિતી આપીને મૃત્યુની સંખ્યામાં ઘટાડો કરવાનો છે.
વિશ્વ સ્ટ્રોક દિવસ ઇતિહાસ અને થીમ : વર્લ્ડ સ્ટ્રોક ડે ઉજવવાનો નિર્ણય 29 ઓક્ટોબર 2004ના રોજ કેનેડાના વાનકુવરમાં વર્લ્ડ સ્ટ્રોક કોંગ્રેસ દરમિયાન લેવામાં આવ્યો હતો. આ નિર્ણયના આધારે વર્લ્ડ સ્ટ્રોક ઓર્ગેનાઈઝેશન દ્વારા 2006માં પ્રથમ વખત વર્લ્ડ સ્ટ્રોક ડેની ઉજવણી કરવામાં આવી હતી. વિશ્વ સ્ટ્રોક દિવસ 2023 ની થીમ 'ટુગેધર વી આર ગ્રેટર ધેન સ્ટ્રોક' છે. થીમનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય લોકોને સ્ટ્રોક વિશે જાગૃત કરીને સ્ટ્રોકના કેસને કારણે થતા મૃત્યુની સંખ્યામાં ઘટાડો કરવાનો છે.
દર 40 સેકન્ડે એક વ્યક્તિ સ્ટ્રોકનો શિકાર બને છે : બ્રેઈન સ્ટ્રોકના કારણે મૃત્યુના મામલામાં ભારત બીજા ક્રમે છે. AIIMSના ન્યુરોલોજી વિભાગના પ્રોફેસર ડૉ. એમ.વી. પદ્મ શ્રીવાસ્તવના જણાવ્યા અનુસાર, ભારતમાં દર 40 સેકન્ડે એક વ્યક્તિ સ્ટ્રોકનો ભોગ બને છે અને દર 4 મિનિટે એક વ્યક્તિ સ્ટ્રોકને કારણે મૃત્યુ પામે છે. નિષ્ણાતોના મતે ભારતમાં લોકો સ્વાસ્થ્યને લઈને ગંભીર નથી. ઉપરાંત, સ્ટ્રોકના કેસો વધવા માટે સારી આરોગ્ય સુવિધાઓનો અભાવ એક મોટી સમસ્યા છે.
- આંકડાઓમાં સ્ટ્રોકના કેસની સમજૂતી :
- સ્ટ્રોક માટે મુખ્યત્વે બે પરિબળો જવાબદાર માનવામાં આવે છે.
- પ્રથમ હાઈ બ્લડ પ્રેશર અને તમાકુનું સેવન.
- સ્ટ્રોકથી મૃત્યુ પામેલા 10 માંથી 4 લોકો જો તેમનું બ્લડ પ્રેશર નિયંત્રણમાં હોય તો તેમને સાવચેત રહેવાથી બચાવી શકાય છે.
- 65 વર્ષથી વધુ વય જૂથમાં દર 5માંથી 2 મૃત્યુ માટે ધૂમ્રપાન જવાબદાર હોવાનું જાણવા મળ્યું છે.
- લોહીની ધમનીઓનું અયોગ્ય કાર્ય, હાર્ટ એટેક, હાર્ટ ફેલ્યોર અને બીજા ઘણા કારણો પણ સ્ટ્રોક માટે જવાબદાર છે.
- બ્લડ પ્રેશરના વધુ સારા સંચાલનને કારણે, ઘણા વિકસિત દેશોમાં સ્ટ્રોકના કેસ ઘટી રહ્યા છે.
- વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન મુજબ, દર વર્ષે વિશ્વમાં 150 લાખ (15 મિલિયન) થી વધુ લોકો સ્ટ્રોકનો શિકાર બને છે.
- તેમાંથી 50 લાખ (50 લાખ) થી વધુ લોકો મૃત્યુ પામે છે, જે તેમના પરિવારોને ઘણી સમસ્યાઓનો સામનો કરવા મજબૂર કરે છે.
- 50 લાખ (5 મિલિયન) થી વધુ લોકો કાયમી અપંગતાનો શિકાર બને છે. પીડિતો ઘણી રીતે પરિવાર અને સમુદાય પર બોજ બની જાય છે.
- ડોક્ટરોના મતે સામાન્ય રીતે 40 વર્ષથી વધુ ઉંમરના લોકો સ્ટ્રોકનો શિકાર બને છે. તેનાથી નાની ઉંમરે સ્ટ્રોક અસામાન્ય છે, જો આવું થાય તો તેનું મુખ્ય કારણ હાઈ બ્લડ પ્રેશર છે.
- સિકલ સેલ રોગથી પીડિત લગભગ 8 ટકા બાળકો પણ સ્ટ્રોકનું જોખમ ધરાવે છે. સિકલ સેલ રોગ શોધી શકાય તેવું હિમોગ્લોબિન વારસાગત છે.
જો સ્ટ્રોક થાય છે, તો સમયસર ઓળખ અને સારવાર જરૂરી છે. આ માટે સ્ટ્રોકની ચેતવણીના સંકેતોને સમજવું જરૂરી છે. જો કોઈપણ એંગલથી એવું લાગે કે કોઈ વ્યક્તિ સ્ટ્રોકનો શિકાર બન્યો છે, તો તરત જ સંબંધિત વ્યક્તિને ડૉક્ટર પાસે લઈ જાઓ.
- ચહેરામાં બદલાવ કે વાળવું એ સ્ટ્રોકના સામાન્ય લક્ષણો છે. જો તમારા ચહેરાનો એક ભાગ વાંકો થઈ જાય, સુન્ન થઈ જાય, તમારું સ્મિત એકતરફી અથવા અસમાન થઈ જાય, તો સંભવ છે કે વ્યક્તિ સ્ટ્રોકનો શિકાર હોય.
- બોલવામાં અચાનક મુશ્કેલી, અસ્પષ્ટ વાણી અથવા સમજવામાં મુશ્કેલી.
- જો શરીરનો કોઈ ભાગ નબળો પડી ગયો હોય અથવા સુન્ન થઈ ગયો હોય, તો સંભવ છે કે તમે સ્ટ્રોકનો શિકાર બન્યા હોવ.
- અચાનક બેભાન થઈ જવું કે ચક્કર આવવાથી પડી જવું એ પણ સ્ટ્રોકના લક્ષણ હોઈ શકે છે.
