ઉત્તરાખંડ : શિયાળા માટે સોમવારે સાંજે 7 વાગ્યે ભગવાન રુદ્રનાથના દરવાજા બંધ કરી દેવામાં (Chaturth Kedar Lord Rudranath doors closed) આવ્યા હતા. વૈદિક મંત્રોચ્ચાર સાથે દરવાજા બંધ કરવાના સમયે અનેક ભક્તો હાજર રહ્યા હતા. આજે ભગવાન રૂદ્રનાથની ડોળી રાત્રી વિશ્રામ માટે દુમક ગામે પહોંચશે. ત્યારબાદ કુંજો ગામમાં સ્થિત ગંજેશ્વર શિવ મંદિરમાં બુધવારે ભંડારાનું આયોજન કરવામાં આવશે. ગુરુવારે, ભગવાન રુદ્રનાથ જીની ડોળી તેના શિયાળુ બેઠક સ્થાન ગોપીનાથ મંદિરમાં પહોંચશે. આ પછી શિયાળા દરમિયાન ગોપેશ્વર સ્થિત ગોપીનાથ મંદિરમાં ભગવાન રૂદ્રનાથની પૂજા 6 મહિના સુધી પૂર્ણ થશે.
ભગવાન રુદ્રનાથના દરવાજા કરાયા બંધ : ભગવાન રુદ્રનાથના (Lord Rudranath) મુખ્ય પૂજારી હરીશ ભટ્ટે જણાવ્યું કે, સોમવારે સાંજે 7 વાગ્યે વૈદિક મંત્રોચ્ચાર સાથે શિયાળાની ઋતુ માટે ભગવાન રુદ્રનાથના દરવાજા વિધિવત બંધ કરવામાં આવ્યા છે. શિયાળા દરમિયાન ભગવાન રુદ્રનાથની પૂજા શિયાળુ બેઠક સ્થાન ગોપીનાથ મંદિરમાં કરવામાં આવશે.
રુદ્રનાથ મંદિર ચમોલીમાં છે : રુદ્રનાથ મંદિર (Rudranath Temple) ભારતના ઉત્તરાખંડ રાજ્યના ચમોલી જિલ્લામાં સ્થિત ભગવાન શિવનું મંદિર છે, જે પંચ કેદારમાંનું એક છે. સમુદ્ર સપાટીથી 2290 મીટરની ઉંચાઈ પર આવેલું રુદ્રનાથ મંદિર ભવ્ય કુદરતી છાંયોથી ભરેલું છે. રુદ્રનાથ મંદિરમાં ભગવાન શંકરના મુખની પૂજા થાય છે, જ્યારે નેપાળની રાજધાની કાઠમંડુના પશુપતિનાથ મંદિરમાં આખા શરીરની પૂજા થાય છે. રુદ્રનાથ મંદિરની સામેથી દેખાતા નંદા દેવી અને ત્રિશુલના હિમાચ્છાદિત શિખરો અહીંનું આકર્ષણ વધારે છે.
રુદ્રનાથ મંદિર કેવી રીતે પહોંચવું : રુદ્રનાથ મંદિરની (Rudranath Temple) મુલાકાત લેવા માટે, તમારે પહેલા ગોપેશ્વર પહોંચવું પડશે, જે ચમોલી જિલ્લાનું મુખ્ય મથક છે. ગોપેશ્વર ઐતિહાસિક ગોપીનાથ મંદિર સાથેનું એક આકર્ષક હિલ સ્ટેશન છે. આ મંદિરનું ઐતિહાસિક લોખંડનું ત્રિશૂળ પણ આકર્ષણનું કેન્દ્ર છે. ગોપેશ્વર પહોંચતા યાત્રીઓ ગોપીનાથ મંદિર અને આયર્ન ત્રિશુલની મુલાકાત લેવાનું ભૂલતા નથી. ગોપેશ્વરથી સાગર ગામ લગભગ પાંચ કિલોમીટર દૂર છે. 'હોટેલ રુદ્ર એન્ડ રેસ્ટોરન્ટ' છે. કુલીઓ, માર્ગદર્શકો અને ઘોડાઓ માટે રહેવા અને ભોજન અને વ્યવસ્થા છે. બસ દ્વારા રૂદ્રનાથ યાત્રાનું આ છેલ્લું સ્ટોપ છે. આ પછી, પ્રવાસીઓ અને પ્રવાસીઓ જે મુશ્કેલ ચઢાણનો સામનો કરે છે તે એક અલગ અનુભવ છે.
સાગર ગામ પછી પુંગ બુગ્યાલ આવે છે : સાગર ગામથી લગભગ 4 કિલોમીટર ચડ્યા પછી પુંગ બુગ્યાલ આવે છે. તે એક લાંબો અને પહોળો ઘાસનો મેદાન છે, જેની સામે પર્વતોના ઊંચા શિખરો જોઈને માથા પરની ટોપી પડી જાય છે. ઉનાળામાં આજુબાજુના ગામડાના લોકો તેમના પશુધન સાથે અહીં કેમ્પ કરે છે, જેને પાલસી કહેવામાં આવે છે. યાત્રીઓ તેમનો થાક દૂર કરવા માટે અહીં થોડો સમય આરામ કરે છે. આ પાલસી થાકેલાપ્રવાસીઓને ચા વગેરે પૂરી પાડે છે.
ચક્રઘાની ચઢાણ પરીક્ષા લે છે : આગળના મુશ્કેલ ચઢાણમાં, ચાની આ ચુસ્કી, જે દરેક જગ્યાએ જોવા મળે છે. તે અમૃતનું કામ કરે છે. પુંગ બુગ્યાલમાં થોડો સમય આરામ કર્યા પછી, વાસ્તવિક કસોટી કલાચત બુગ્યાલની આઠ કિલોમીટરની ઊભી ચઢાણ અને પછી ચક્રઘાની છે. નામ પ્રમાણે ચક્રઘનીએ ચક્રની જેમ ગોળાકાર છે.દુર્લભ વૃક્ષોની ગીચ છાયા પ્રવાસીઓને રાહત આપે છે : આ કપરું ચઢાણ ચઢીને પ્રવાસીઓને હિમાલયમાં પ્રવાસી કરવાનો સાચો અનુભવ મળે છે. ચઢાવના માર્ગમાં બાંજ, બુરાંશ, ખરસુ, મોરુ, ફયાનિત અને તુનારના દુર્લભ વૃક્ષોની ગીચ છાયા પ્રવાસીઓને રાહત આપે છે. રસ્તામાં ક્યાંક ક્યાંક જોવા મળતા મીઠા પાણીના પ્રવાહો પ્રવાસીઓના ગળાને ભીના કરે છે.
લ્વિટી બુગ્યાલથી ગોપેશ્વર અને સાગરનો નજારો જોવા લાયક છે : આ વિન્ડિંગ ક્લાઇમ્બ પછી, થાકી ગયેલો પ્રવાસી લ્વિટી બુગ્યાલ પહોંચે છે, જે દરિયાની સપાટીથી લગભગ 3000 મીટરની ઊંચાઈએ આવેલું છે. લ્વિટી બુગ્યાલથી ગોપેશ્વર અને સાગરનો નજારો જોવા લાયક તો છે જ, સાથે જ રાત્રે દેખાતી પૌરી નગરની ઝળહળતી રોશની પણ ઓછી નથી. લ્વિટી બુગ્યાલમાં, સાગર અને આસપાસના ગામોના લોકો 6 મહિના સુધી તેમના ઘેટાં અને બકરાં સાથે પડાવ નાખે છે.
દુર્લભ વનસ્પતિઓ મળે છે જોવા : આખું ચઢાણ એક દિવસમાં ચઢવું મુશ્કેલ હોય તો આ પલસીઓ સાથે અહીં એક રાત પણ વિતાવી શકાય છે. ખડકો પર ઊગતું ઘાસ અને તેના પર ચરતી બકરીઓનું દૃશ્ય પ્રવાસીઓને એક અલગ જ દુનિયાનો અહેસાસ કરાવે છે. અહીં ઘણી દુર્લભ વનસ્પતિઓ પણ જોવા મળે છે.
રુદ્રનાથનું અંતર લગભગ અગિયાર કિલોમીટર છે : લ્વિટી બુગ્યાલ પછી લગભગ 3 કિલોમીટર ચડ્યા પછી, પનાર બુગ્યાલ આવે છે. 10 હજાર ફૂટની ઉંચાઈ પર સ્થિત પનારએ રુદ્રનાથ યાત્રાના માર્ગનું કેન્દ્રિય દ્વાર છે, જ્યાંથી રુદ્રનાથનું અંતર લગભગ અગિયાર કિલોમીટર છે. આ તે જગ્યા છે જ્યાં ઝાડની લાઇન પૂરી થાય છે અને મખમલ ઘાસના મેદાનો અચાનક આખું દ્રશ્ય બદલી નાખે છે. વિવિધ પ્રકારના ઘાસ અને ફૂલોથી આચ્છાદિત ખીણોનો નજારો પ્રવાસીઓને કેદમાં રાખે છે. જેમ જેમ પ્રવાસી ઉપર ચઢતો જાય છે તેમ તેમ તેને પ્રકૃતિનું વધુ ખીલતું સ્વરૂપ જોવા મળે છે.
શિખરોનો રોમાંચક નજારો : આટલી ઊંચાઈએ આ સુંદરતા જોઈને દરેક વ્યક્તિ આશ્ચર્યચકિત થઈ જાય છે. પનાર કેમ્પમાં દુમુક અને કાથગોટ ગામના લોકો તેમના પશુઓ સાથે. અહીં આ લોકો પ્રવાસીઓને ચા વગેરે આપે છે. પનારથી હિમાલયના હિમાચ્છાદિત શિખરોનો રોમાંચક નજારો ભાગ્યે જ અન્ય કોઈ જગ્યાએથી જોઈ શકાય છે. નંદા દેવી, કામેટ, ત્રિશુલી, નંદાઘુંટી વગેરે જેવા શિખરોનું ખૂબ નજીકથી દૃશ્ય છે.
પનાર પછી પિતૃધર છે વિશેષ : પનારની સામે પિતૃધર નામનું સ્થાન છે. પિતૃધરમાં શિવ, પાર્વતી અને નારાયણ મંદિર છે. અહીંયા યાત્રીઓ પોતાના પૂર્વજોના નામ પર પત્થરો રાખે છે. અહીં વન દેવીના મંદિરો પણ છે, જ્યાં પ્રવાસીઓ શણગાર સામગ્રી તરીકે બંગડીઓ, બિંદી અને ચુનરી આપે છે. રુદ્રનાથનું ચઢાણ પિત્રધાર પર સમાપ્ત થાય છે અને અહીંથી હલકું ઉતરાણ શરૂ થાય છે. રસ્તામાં વિવિધ પ્રકારના ફૂલોની સુગંધ યાત્રીઓને માદક બનાવી રાખે છે. તે ફૂલોની ખીણની છાપ પણ આપે છે.
શિવની આ દુર્લભ મૂર્તિ સ્વયંભૂ છે : રુદ્રનાથ મંદિર પિત્રાધરથી 11 કિલોમીટરના અંતરે છે : પનારથી પિત્રાધર થઈને લગભગ અગિયાર કિલોમીટરની યાત્રા કર્યા પછી, પંચકેદારમાંથી ચોથું રુદ્રનાથ પહોંચે છે. વિશાળ કુદરતી ગુફામાં બનેલા મંદિરમાં શિવની દુર્લભ પથ્થરની મૂર્તિ છે. અહીં શિવની ગરદન વાંકી છે. એવું માનવામાં આવે છે કે, શિવની આ દુર્લભ મૂર્તિ સ્વયંભૂ છે. એટલે કે તે પોતે જ પ્રગટ થયો છે. તેની ઊંડાઈ પણ જાણી શકાતી નથી. મંદિરની નજીક વૈતરણી કુંડમાં શેષાયી વિષ્ણુની મૂર્તિ પણ છે, જે શક્તિ તરીકે પૂજાય છે. મંદિરની એક તરફ પાંચ પાંડવો, કુંતી, દ્રૌપદી તેમજ નાના મંદિરો છે.
રુદ્રનાથનું સમગ્ર વાતાવરણ છે અલૌકિક : મંદિરમાં પ્રવેશતા પહેલા નારદ કુંડ છે, જેમાં યાત્રિકો સ્નાન કરીને તેમનો થાક દૂર કરે છે. આ પછી તેઓ દર્શન કરવા મંદિરે પહોંચે છે. રુદ્રનાથનું સમગ્ર વાતાવરણ એટલું અલૌકિક છે કે, આ સ્થળની સુંદરતા શબ્દોમાં વર્ણવી શકાય તેમ નથી. ભાગ્યે જ કોઈ એવી જગ્યા હશે જ્યાં હરિયાળી ન હોય, ફૂલો ન ખીલ્યા હોય. રસ્તામાં હિમાલયન મોર, મોનલ થી થાર, થુનાર અને કાળિયાર જેવા જંગલી પ્રાણીઓ જોવા મળે છે, રસ્તામાં તમને પૂંછડી વગરના શાકાહારી ઉંદરો પણ જોવા મળશે. ભોજપત્રના વૃક્ષો ઉપરાંત અહીંની ઉંચાઈઓમાં બ્રહ્મકમલ પણ પુષ્કળ પ્રમાણમાં જોવા મળે છે.
શિયાળા દરમિયાન રુદ્રનાથની કરવામાં આવે છે પૂજા : મંદિર સમિતિના પૂજારીઓ દરેક શક્ય રીતે યાત્રિકોને મદદ કરવાનો પ્રયાસ કરે છે, પરંતુ અહીં તમારે ખાવા-પીવાની વ્યવસ્થા તમારી જાતે જ કરવી પડશે. જેમ કે રાતવાસો કરવા માટે તંબુ અને તૈયાર ખોરાક કે અન્ય વસ્તુઓ ખાવા માટે. રૂદ્રનાથના દ્વાર પરંપરા મુજબ ખુલે છે અને બંધ થાય છે. શિયાળામાં 6 મહિના સુધી રુદ્રનાથના સિંહાસનને ગોપેશ્વરના ગોપીનાથ મંદિરમાં લાવવામાં આવે છે, જ્યાં શિયાળા દરમિયાન રુદ્રનાથની પૂજા કરવામાં આવે છે.
