ન્યુઝ ડેસ્ક: ભારતીય ઉપખંડમાં રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુ અને નોબેલ પુરસ્કાર વિજેતા મલાલા યુસુફઝાઈ (Draupadi Murmu and Malala Yousafzai) એ બે મહિલાઓ છે. બંને તેમની અડગતા અને માતૃસત્તાની મહાન શરૂઆત સાથે તમામ ક્ષેત્રોમાં મહિલાઓની સમાન ભાગીદારીના પ્રતીક બની ગયા છે. જો કે, જે પરિસ્થિતિઓ અને કારણો તેને લોકપ્રિયતા તરફ દોરી ગયા તે સમાજની કાળી બાજુ પણ છતી કરે છે. પરંતુ એક બીજું પાસું એ પણ છે કે, આ બે મહિલાઓના ઉલ્લેખથી આપણને એવો અહેસાસ થાય છે કે, આપણે એક સમાજ તરીકે વધુ સારા અને વધુ સમાવિષ્ટ બની રહ્યા છીએ.
આ પણ વાંચો: પ્લેટફોર્મ પર ઊલટા લટકાવ્યા, વૃદ્ધને નિર્દયતાથી લાતો અને મુઠ્ઠીઓથી માર
દ્રૌપદી મુર્મુનું રાષ્ટ્રપતિ બનવું ખાસ છે: પાકિસ્તાનના ખૈબર પખ્તુનખ્વા પ્રદેશમાં પશ્તો જનજાતિની છોકરી, મલાલાને એક દાયકા કરતાં પણ વધુ સમય પહેલાં આતંકવાદીઓને ગોળી મારીને હત્યા કરી હતી. કારણ કે, મલાલાએ ગર્લ્સ સ્કૂલમાં ન જવાના આતંકવાદીઓના આદેશને માનવાનો ઈન્કાર કરી દીધો હતો. ગોળી માર્યા પછી પણ, મલાલાએ પોતાનો અભ્યાસ ચાલુ રાખ્યો અને બીજાઓને પણ એમ કરવા સમજાવ્યા. તે ખૈબર પખ્તુનખ્વામાં છોકરીઓના શિક્ષણ માટે લડતી હતી. તેના જીવનને ધ્યાનમાં લીધા વિના, તેમના સમર્પણ અને નિર્ભયતાને કારણે તેમને નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર મળ્યો. મલાલા પાકિસ્તાનના તત્કાલીન FATA વિસ્તારમાં મહિલાઓ પર થયેલા અત્યાચારોની યાદ અપાવી છે. બીજી તરફ, આદિવાસી ગામડાની છોકરી દ્રૌપદી મુર્મુની ભારતના સર્વોચ્ચ બંધારણીય પદ (constitutional post) સુધીની સફર ભારતમાં આદિવાસીઓની લોકશાહી યાત્રાની નવી વાર્તા કહે છે. તે સંથાલ જાતિમાંથી આવે છે. દેશમાં સંથાલ જાતિ મોટાભાગે પશ્ચિમ બંગાળ, ઓડિશા, આસામ અને ઝારખંડના ચાર રાજ્યોમાં રહે છે. દ્રૌપદી મુર્મુનું રાષ્ટ્રપતિ બનવું ખાસ છે કારણ કે, તે આદિવાસી સમુદાયમાંથી આવે છે. પ્રતિભા દેવી સિંહ પાટિલ પ્રથમ મહિલા રાષ્ટ્રપતિ હતા. મુર્મુની શાળાના શિક્ષકથી રાષ્ટ્રપતિ ભવન સુધીની સફર ભારતના આદિવાસીઓના સર્વાંગી વિકાસની વાર્તા છે.
સંથાલ વસ્તી કેટલી છે: જે દિવસે સત્તાધારી પક્ષ ભાજપે દ્રૌપદી મુર્મુને રાષ્ટ્રપતિ પદના ઉમેદવાર તરીકે જાહેર કર્યા હતા. સમગ્ર દેશમાં સાંથાલ જાતિને લઈને ઉત્સુકતા જોવા મળી હતી. લોકો ભાવિ રાષ્ટ્રપતિ અને તેમના સમુદાય વિશે વધુને વધુ જાણવા માંગતા હતા. ભારતમાં સંથાલ વસ્તી કુલ આદિવાસી વસ્તીના આઠ ટકા છે. તે ભારતની સૌથી મોટી આદિવાસી જાતિ છે. દ્રૌપદી મુર્મુ ઉમેદવાર બન્યા પછી સંથાલ આદિવાસીઓ (Santhal tribes) પર મીડિયામાં ઘણું લખાયું. જેમાં તેમની જીવનશૈલી અને રાજકીય કૌશલ્ય વિશે વાતો કરવામાં આવી હતી. બહાદુરી અને લડાઈ કૌશલ્યના સંદર્ભમાં, સંથાલોની તુલના પાડોશી દેશ પાકિસ્તાનમાં ખૈબર પખ્તુનખ્વાના પશ્તુન સાથે કરી શકાય છે. જે રીતે સંથાલોએ અંગ્રેજ શાસન સામે પ્રથમ હુલ ચળવળ શરૂ કરી હતી. એ જ રીતે ભૂતપૂર્વ NWFP ઉત્તર પશ્ચિમ સરહદી પ્રાંત જે હવે ખૈબર પખ્તુનખ્વા છે એ ખાન અબ્દુલ ગફાર ખાન જેવા સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓનું નિર્માણ કર્યું, જેને સિમાંત ગાંધી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
રાષ્ટ્ર નિર્માણના સર્વસમાવેશક વિઝન: સંથાલ જાતિના સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓમાંના એક તિલકા માંઝીએ અંગ્રેજો સામે પ્રથમ આદિવાસી સશસ્ત્ર વિદ્રોહનું નેતૃત્વ કર્યું હતું. થકલ ચંદુ અન્ય એક સંથાલે કેરળમાં અંગ્રેજો સાથે યુદ્ધ કર્યું અને કિલ્લો પણ કબજે કર્યો. જોકે બાદમાં તેની હત્યા કરવામાં આવી હતી. સંથાલોનો ઉલ્લેખ કરતી વખતે, 'હુલ આંદોલન'નો ઉલ્લેખ ન કરવો મુશ્કેલ છે. ઈતિહાસ એવો છે કે, 1857ના સૈન્ય બળવા પહેલા પણ, સિધો મુર્મુ અને કાન્હો મુર્મુ, જેઓ સંથાલ આદિવાસીઓ હતા, તેઓએ મળીને 30 જૂન, 1855ના રોજ અંગ્રેજ શાસનના અત્યાચાર સામે સૌપ્રથમ વખત વિદ્રોહનું રણશિંગુ ફૂંક્યું હતું. જે ઈતિહાસમાં હલ ચળવળ તરીકે ઓળખાય છે. ખૈબર પખ્તુનખ્વાના ખાન અબ્દુલ ગફાર ખાને (Khan Abdul Ghaffar Khan) સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં ગાંધી અને નેહરુને ટેકો આપ્યો હતો. સાથે જ આજના યુગમાં મલાલાની લડાઈ મહિલાઓ પર થતા અત્યાચાર સામે છે. મલાલા અને મુર્મુ બે જાતિઓના અલગ સંઘર્ષની વાર્તા છે. એક તરફ એવો સમાજ છે જે પોતાના પરિવર્તનને સ્વીકારી રહ્યો છે. જ્યારે બીજો તેની રીતે કઠોર છે અને પરિવર્તન માટે તૈયાર નથી. મલાલા અત્યાચારી પિતૃસત્તાક આદિવાસી સમાજ સામે લડી રહી છે. એક એવો સમાજ જે કોઈપણ રચનાત્મક પરિવર્તન માટે પ્રતિરોધક છે. જ્યારે સંથાલ આદિવાસીઓ જળ, જંગલ, જમીન અને માતૃસત્તાક સમાજ પ્રત્યેની તેમની પ્રતિબદ્ધતા માટે જાણીતા છે અને હવે તેઓ રાષ્ટ્ર નિર્માણના સર્વસમાવેશક વિઝન સાથે આગળ વધી રહ્યા છે.
આ પણ વાંચો: બિહારના પ્રાથમિક શાળાના મુખ્ય શિક્ષક રાજ્યના CMનું નામ ન કહી શક્યા, કાર્યવાહીની તૈયારી
ભારત વિરુદ્ધ લશ્કરી અભિયાનો: પશ્તુન અને સંથાલોની સરખામણી કરતા, આપણે શોધી કાઢીએ છીએ કે પશ્તુન એક એવી આદિજાતિ રહી છે, જે કુદરતી સંસાધનોની (natural resources) સરળ ઍક્સેસ ધરાવે છે. આ સાથે તે એક સ્વતંત્ર અને સ્વાયત્ત સમુદાય રહ્યો છે. જ્યારે સંથાલ આદિવાસીઓ (Santhal tribes) પાસે સંસાધનોની ઓછી પહોંચ હતી, તેઓ હંમેશા વંચિત હતા. આર્થિક રીતે ગરીબ સંથાલ સમુદાય, સત્તાના કોરિડોરમાં ઓછા પ્રતિનિધિત્વ ધરાવતા, રાજકીય અને અન્ય ક્ષેત્રોમાં માન્યતા અને પ્રતિષ્ઠા મેળવી.જ્યારે રાજકીય અને આર્થિક રીતે મજબૂત પખ્તૂનો તેમની તાકાત જાળવી શક્યા ન હતા. દિવસે ને દિવસે તે નબળો પડતો ગયો. પશ્તૂનોની રાજકીય વાટાઘાટોની સ્થિતિ નબળી પડી કારણ કે, તેઓએ તેમના પ્રતિકારના શસ્ત્ર તરીકે વાતચીતને બદલે હિંસાનો ઉપયોગ કર્યો. તેની વ્યૂહરચનાનો સામનો કરવા માટે, પાકિસ્તાની સેનાએ ઝરબ-એ-અઝબ અને રદુલ ફસાદ જેવા ઓપરેશનો હાથ ધર્યા હતા, જેના પરિણામે મોટી સંખ્યામાં નાગરિકો માર્યા ગયા હતા. પાકિસ્તાને જ્યારે પણ જરૂર પડે ત્યારે આદિવાસી લોકોનો તેના વિરોધીઓ વિરુદ્ધ ઉપયોગ કર્યો છે. તેણે તેમને 80ના દાયકામાં રશિયા સામે અફઘાનો માટે લડવાની મંજૂરી આપી. તેણે તેમને ભારત વિરુદ્ધ લશ્કરી અભિયાનોમાં કામે લગાડ્યા.
આદિજાતિની સિદ્ધિઓ: જ્યારે પખ્તૂનો તેમની માંગણીઓ પૂરી કરવા માટે શસ્ત્રોનો ઉપયોગ કરતા હતા, ત્યારે સંથાલો તેમની બહાદુરીના પ્રતીક તરીકે તીર અને ધનુષ દર્શાવે છે. સંથાલોએ ધીમે ધીમે રમત, કલા, કવિતા, સાહિત્ય અને રાજકારણ દ્વારા તેમના સમુદાયને સશક્ત બનાવીને ઘણી શાખાઓમાં પોતાને સ્થાપિત કર્યા. આદિજાતિની સિદ્ધિઓમાં ઝારખંડના મુખ્યમંત્રી હેમંત સોરેન, પૂર્ણિમા હેમબ્રમ અને ફિલ્મ નિર્માતા દિવ્યા હંસદા જેવી રમતગમતની હસ્તીઓનો સમાવેશ થાય છે. બિનીતા સોરેન એવરેસ્ટ પર વિજય મેળવનાર સંથાલ જાતિના પ્રથમ સભ્ય બન્યા ત્યારે લોકપ્રિયતા મેળવી. સૌથી ઉપર રાષ્ટ્રપતિ મુર્મુ ભારતીય બંધારણના રક્ષક તરીકે દેશનું નેતૃત્વ કરશે. તે અન્ય રાષ્ટ્રીય સશસ્ત્ર દળોની (National Armed Forces) સાથે વિશ્વની બીજી સૌથી મોટી સેનાને કમાન્ડ કરે છે. આદિવાસી સમાજને પણ તેમની પાસેથી ઘણી આશાઓ છે.
