નવી દિલ્હી: સ્પેસએક્સના સ્થાપક અને અમેરિકન અબજોપતિ ઉદ્યોગસાહસિક એલન મસ્કે અમેરિકાના અત્યંત ઊંચા રાષ્ટ્રીય દેવા અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. તેને નાણાકીય કટોકટી પણ ગણાવી છે, કારણ કે રાષ્ટ્રીય દેવાનો રેકોર્ડ 36 ટ્રિલિયન ડોલરને સ્પર્શી ગયો છે. તાજેતરની રેલીમાં, મસ્કે યુએસ અર્થતંત્ર પર ઉચ્ચ રાષ્ટ્રીય દેવાની સંભવિત અસર વિશે પણ ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી.
મસ્ક રિપબ્લિકન પાર્ટીના પ્રમુખપદના ઉમેદવાર અને અમેરિકાના ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પને સમર્થન આપવા માટે એક રેલીમાં ભાગ લઈ રહ્યા હતા. દરમિયાન સોશિયલ મીડિયામાં શેર થયેલી એક પોસ્ટમાં, એલન મસ્કે યુએસ અર્થતંત્રની સ્થિતિ અને ઉચ્ચ રાષ્ટ્રીય દેવું, જે આશરે US$35.82 ટ્રિલિયન હોવાનો અંદાજ છે તેના વિશે તેમની ચિંતા ફરી પ્રગટ કરી.
"એકલા વ્યાજની ચૂકવણી ફેડરલ ટેક્સની આવકના 23 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે," મસ્કે X પરની પોસ્ટમાં જણાવ્યું હતું. તેમણે ધ્યાન દોર્યું હતું કે એકલા વ્યાજની ચૂકવણી હવે સંરક્ષણ વિભાગના વાર્ષિક બજેટ $1 ટ્રિલિયન કરતાં વધી ગઈ છે. રેલીમાં મસ્કે અમેરિકાની આર્થિક સ્થિતિને નાણાકીય કટોકટી ગણાવી હતી. બાદમાં તેમણે સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ પર પણ પોતાની ચિંતાઓ ફરી દર્શાવી.
યુએસ રાષ્ટ્રીય દેવું શું છે?
યુએસ રાષ્ટ્રીય દેવું એ યુએસ ફેડરલ સરકાર દ્વારા દેવાની બાકી રકમ છે. યુ.એસ. ટ્રેઝરી અનુસાર, હાલમાં US$35.82 બિલિયનનું કુલ યુએસ રાષ્ટ્રીય દેવું છે અને ટ્રેઝરી દૈનિક ધોરણે યુએસ રાષ્ટ્રીય દેવાના આંકડા અપડેટ કરે છે.
યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં રાષ્ટ્રીય દેવું ઘણા પ્રકારના દેવુંથી બનેલું છે, જેમ કે વ્યક્તિનું દેવું, જેમાં અન્ય વસ્તુઓની સાથે ગીરો, કાર લોન અને ક્રેડિટ કાર્ડ ખર્ચનો સમાવેશ થઈ શકે છે. આ વિવિધ પ્રકારની લોનમાં નોન-માર્કેટેબલ અથવા માર્કેટેબલ સિક્યોરિટીઝનો સમાવેશ થાય છે.
યુએસ સરકાર ક્યારથી દેવામાં ડૂબી ગઈ છે?
યુએસ ટ્રેઝરી ડિપાર્ટમેન્ટ પાસે ઉપલબ્ધ માહિતી અનુસાર, યુએસ સરકાર શરૂઆતથી જ દેવામાં ડૂબી ગઈ છે. ઉદાહરણ તરીકે, અમેરિકન રિવોલ્યુશનરી વોર દરમિયાન થયેલા દેવાની રકમ $75 મિલિયન હતી, જે યુદ્ધ પુરવઠા માટે સ્થાનિક રોકાણકારો અને ફ્રેન્ચ સરકાર પાસેથી ઉધાર લેવામાં આવી હતી.
યુએસ ટ્રેઝરી કહે છે કે, રાષ્ટ્રીય દેવું ફેડરલ સરકારને અમેરિકન જનતા માટે મહત્વપૂર્ણ કાર્યક્રમો અને સેવાઓ માટે ચૂકવણી કરવા સક્ષમ બનાવે છે.
યુએસ સરકારને નાણાં ઉછીના લેવાની જરૂર કેમ છે?
યુ.એસ. ટ્રેઝરી અનુસાર, ફેડરલ સરકારને તેના બીલ ચૂકવવા માટે નાણાં ઉછીના લેવાની જરૂર છે જ્યારે તેની ચાલુ ખર્ચ પ્રવૃત્તિઓ અને રોકાણો માત્ર ફેડરલ આવક દ્વારા ભંડોળ પૂરું પાડી શકાતા નથી. આના ઘણા કારણો હોઈ શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, ફેડરલ આવકમાં ઘટાડો, મુખ્યત્વે કર દરોમાં ઘટાડો અથવા વ્યક્તિઓ અને કોર્પોરેશનો ઓછા પૈસા કમાવવાને કારણે થાય છે. આને કારણે, યુએસ ફેડરલ સરકારનો ખર્ચ તેની આવક સંગ્રહ કરતાં વધી ગયો છે.
યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં રાષ્ટ્રીય દેવું સરકારને મહત્વપૂર્ણ કાર્યક્રમો અને સેવાઓ માટે ચૂકવણી કરવા સક્ષમ બનાવે છે. ભલે તેની પાસે પૈસા તરત જ ઉપલબ્ધ ન હોય. જો સરકાર નાણાકીય વર્ષમાં તેના મહેસૂલ સંગ્રહ કરતાં વધુ ખર્ચ કરતી હોય, તો તેને તે ચોક્કસ વર્ષમાં તેના ખર્ચ અને તેની આવકની વસૂલાત વચ્ચેની ઘટને પહોંચી વળવા માટે નાણાં ઉછીના લેવાની જરૂર પડે છે, જેને ડેફિસિટ બજેટ કહેવામાં આવે છે અને તેનું બજેટ વર્ષ ખાધનું બજેટ બની જાય છે.
જો મહેસૂલ વસૂલાત ઉપરાંતના ખર્ચની આ પદ્ધતિ ઘણા વર્ષો સુધી ચાલુ રહે, તો મોટી રકમનું દેવું એકઠું થાય છે, જે ચૂકવવું મુશ્કેલ બને છે અને મહેસૂલ સંગ્રહનો મોટો હિસ્સો એકલા વ્યાજની ચૂકવણી તરફ જાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, એલન મસ્કએ દાવો કર્યો હતો કે, કુલ યુએસ ફેડરલ ટેક્સના 23 ટકાનો ઉપયોગ માત્ર વ્યાજની ચૂકવણીમાં થાય છે. આ સ્થિતિ ભારતીય બજેટ જેવી જ છે, જ્યાં કુલ બજેટનો લગભગ એક ચતુર્થાંશ હિસ્સો માત્ર વ્યાજ ચૂકવવામાં જ જાય છે.
વધુ મહત્ત્વની વાત એ છે કે ભારતમાં કેન્દ્ર સરકારની આવકના 45 ટકા કરતાં વધુ હિસ્સો એકલા વ્યાજની ચૂકવણીનો છે. બજેટ દસ્તાવેજો અનુસાર ચાલુ નાણાકીય વર્ષમાં કેન્દ્ર સરકારની કુલ આવક 25.83 લાખ કરોડ રૂપિયાથી વધુ હોવાનો અંદાજ છે. બીજી તરફ, કેન્દ્ર ચાલુ નાણાકીય વર્ષમાં એકલા વ્યાજની ચૂકવણીમાં આશરે રૂ. 11.63 લાખ કરોડ ચૂકવે તેવી અપેક્ષા છે.
શું અમેરિકામાં નાણાકીય કટોકટી છે?
અબજોપતિ રોકાણકાર એલન મસ્કએ ઉચ્ચ રાષ્ટ્રીય દેવું (36 ટ્રિલિયન યુએસ ડોલર)ની સ્થિતિને નાણાકીય કટોકટી તરીકે વર્ણવી છે, પરંતુ કટોકટી અથવા નાણાકીય કટોકટી શબ્દ યુએસ બંધારણમાં હાજર નથી, જ્યારે ભારતીય બંધારણમાં કટોકટીની જોગવાઈનો ભાગ XVIIIમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.
યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સના કિસ્સામાં, કોઈપણ કટોકટીની જોગવાઈની ગેરહાજરીને કારણે કટોકટીની પરિસ્થિતિઓને પહોંચી વળવા માટે યુએસ કોંગ્રેસે 1976 માં રાષ્ટ્રીય કટોકટી કાયદો નામનો એક વિશિષ્ટ કાયદો ઘડ્યો હતો, જો કે, યુએસ બંધારણથી વિપરીત, ભારતનું બંધારણ એવું કરતું નથી ફક્ત ત્યાં કટોકટીની જોગવાઈઓ છે, તે નાણાકીય કટોકટીની અલગથી વ્યાખ્યાયિત કરે છે અને તેની સાથે વ્યવહાર કરે છે.
ભારતીય બંધારણના અનુચ્છેદ 352 હેઠળ, જો રાષ્ટ્રપતિને લાગે છે કે આવી ગંભીર પરિસ્થિતિ અસ્તિત્વમાં છે જે ભારત અથવા તેના કોઈપણ ભાગની સુરક્ષાને જોખમમાં મૂકે છે, તો તે સમગ્ર દેશ અથવા દેશના કોઈપણ ભાગમાં કટોકટી જાહેર કરી શકે છે. તેવી જ રીતે, કલમ 360 હેઠળ, જો રાષ્ટ્રપતિને લાગે કે એવી પરિસ્થિતિ અસ્તિત્વમાં છે જે ભારત અથવા દેશના કોઈપણ ભાગની નાણાકીય સ્થિરતા અથવા ક્રેડિટને જોખમમાં મૂકે છે, તો તે નાણાકીય કટોકટી જાહેર કરી શકે છે.
