ইন্টাৰনেশ্যনেল ডেস্ক,১১ জুলাই: মহাকাব্য ৰামায়ণত ৰামৰ ভাষাত 'স্বৰ্ণনগৰী লংকা'ৰ নাগৰিকে বৰ্তমান সময়ত এক ব্যাপক আভ্যন্তৰীণ অৰ্থনৈতিক আৰু ৰাজনৈতিক অস্থিৰতা আৰু আৰ্থিক জৰুৰী অৱস্থাৰ সন্মূখীন হৈ হাহাকাৰ কৰিব লগীয়া হৈছে (Sri Lanka crisis eexolainer) । কিন্তু দুটামান বছৰৰ আগলৈকে এটা প্ৰায় সুস্থিৰ অৰ্থনীতি বহন কৰা দেশখনৰ ক্ষেত্ৰত এনে কি হ’ল যে এনে অৱস্থা পালেহি ? তাৰ জনগণে নিজৰ এটি এটি সৰু সৰু মৌলিক প্ৰয়োজন যোগাৰৰ বাবে অক্ষম হৈ ৰাজপথলৈ ওলাই আহি দেশত চৰকাৰ বিৰোধী স্থিতিৰে এক অত্যাধিক অস্থিৰ অৱস্থাৰ সৃষ্টি কৰিব লগীয়া হৈছে । কি হ'ল শ্ৰীলংকাৰ? (Sri Lanka economy collapse explainer)
দেউলীয়া হৈ পৰিল শ্ৰীলংকা । খাদ্য-ইন্ধন ক্ৰয় কৰিবলৈ সামৰ্থ হেৰুৱাইছে শ্ৰীলংকাই(Srilanka shortages of fuel gas electricity and food) । ঋণত পোত যোৱা শ্ৰীলংকাৰ অৰ্থনীতিয়ে হৰিছে বিশ্ববাসীৰ দৃষ্টি(Srilanka debt-laden economy has collapsed) । খাদ্য সংকটত ভোগা জনতাৰ প্ৰতিবাদত সেও মানিলে দেশখনৰ প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে । ইন্ধন ক্ৰয় কৰিবলৈকো ঘন্টাৰ পিছত ঘন্টা পাতিবলগীয়া হৈছে শাৰী ।
এখন দেশৰ এনে সংকট নিশ্চয় অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ । কিয়নো দেশখনে বহন কৰিছে ৫১ বিলিয়ন ডলাৰ ঋণ । যি ঋণৰ সুত পৰিশোধ কৰিবলৈও অক্ষম শ্ৰীলংকা । ২০১৯ চনত সন্ত্ৰাসবাদী আক্ৰমণৰ পিছত মহামাৰী আৰু সুৰক্ষা সম্পৰ্কীয় উদ্বেগৰ বাবে পৰ্যটন উদ্যোগৰ অৰ্থনৈতিক বিকাশৰ ইঞ্জিন যেন বিকল হৈ পৰিল । যাৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত বৈদেশিক মূদ্ৰা ৮০ শতাংশ হ্ৰাস পাইছে । এনে হোৱাৰ ফলত আমদানি অধিক ব্যয়বহুল হৈ বৰ্তমান সময়ত নিয়ন্ত্ৰণৰ বাহিৰ হৈ মুদ্ৰাস্ফীতিৰ অধিক অৱনতি ঘটিছে । চৰকাৰী তথ্য অনুসৰি খাদ্যৰ বাবে ব্যয়ৰ পৰিমাণ প্ৰায় ৫৭ শতাংশ হৈছেগৈ ।
দেশখনৰ বৰ্তমান গেছ'লিন, গাখীৰ, ৰন্ধন গেছ আনকি টয়লেট পেপাৰ আমদানি কৰিবলৈকো নাই কোনো পুঁজি । ৰাজনৈতিক দুৰ্নীতিয়ে গ্ৰাস কৰা শ্ৰীলংকাক বৰ বেয়াকৈ কোঙা কৰি তুলিলে । দুৰ্নীতিৰ পাকচক্ৰত দেশখনৰ সম্পদৰ অপচয়ৰ লগতে বিত্তীয় ব্যৱস্থাতোকো জটিল কৰি তুলিলে । ইয়াক লৈ বিশ্বজুৰি চলিছে এক সৰৱ চৰ্চা । ৱাশ্বিংটনৰ চেণ্টাৰ ফৰ গ্লোবেল ডেভেলপমেণ্টৰ এজন পলিচী ফেলো তথা অৰ্থনীতিবিদ অনিত মুখাৰ্জীয়ে কয় যে বৰ্তমান IMF বা বিশ্ব বেংকে বৰ্তমান কঠোৰ চৰ্তৰে সহায় আগবঢ়াব লাগে যাতে এই সাহায্য পুনৰ অপৰিচালিত নহয় । বিশ্বৰ অন্যতম ব্যস্ত জাহাজ চলাচল পথত অৱস্থিত দেশখনক এনেদৰে ধ্বংস হ'বলৈ দিয়াটো উচিত নহয় বুলি উল্লেখ কৰে অৰ্থনীতিবিদগৰাকীয়ে ।
এই অৰ্থনৈতিক অচলাৱস্থাই বেয়াকৈ প্ৰভাৱিত কৰিছে শ্ৰীলংকাৰ জনসাধাৰণক । গ্ৰীষ্মমণ্ডলীয় শ্ৰীলংকাত সাধাৰণতে খাদ্যৰ অভাৱ নহয় । কিন্তু বৰ্তমান ভোকত কঁপিছে শ্ৰীলংকাৰ জনসাধাৰণ । ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ বিশ্ব খাদ্য কাৰ্যসূচীয়ে কয় যে প্ৰতি ১০ টা পৰিয়ালে বাদ দিছে খোৱাবোৱা । আনহাতে ৩ নিযুত লোকে লাভ কৰিছে জৰুৰীকালীন মানৱীয় সাহায্য । চিকিৎসকসকলে সঁজুলি আৰু ঔষধৰ যোগান ধৰাৰ চেষ্টা কৰিবলৈ সামাজিক মাধ্যমৰ আশ্ৰয় লৈছে ।
বৰ্ধিত জনসংখ্যা দেশখনৰ অৰ্থনৈতিক সংকটৰ অন্য এক কাৰণ । সেয়েহে এতিয়া দেশখনৰ জনতাই কামৰ সন্ধানত বিদেশলৈ যাবলৈ পাছপৰ্ট বিচাৰি হায়ৰাণ হৈ পৰিছে । চৰকাৰী কৰ্মীসকলক তেওঁলোকৰ নিজৰ খাদ্য যোগাৰৰ বাবে তিনি মাহৰ বাবে অতিৰিক্ত দিনৰ ছুটি ঘোষণা কৰিছে ।
কিয় হ'বলৈ পালে এই অৰ্থনৈতিক সংকট । তাক লৈয়ো পোহৰলৈ আহিছে আন কিছু নতন নতুন তথ্য । অৰ্থনীতিবিদসকলে কৈছে যে এই সংকট কিছু ঘৰুৱা কাৰকৰ বাবেই এই অৰ্থনৈতিক দুৰ্নীতিয়ে প্ৰইছে ৰাষ্ট্ৰপতি ৰাজপাক্ষে আৰু তেওঁৰ ভাতৃ, প্ৰাক্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী মহিন্দা ৰাজপাক্ষেৰ ওপৰত কেন্দ্ৰীভূত হৈছে। । ৰাইজৰ বেছিভাগৰে খঙ ৰাষ্ট্ৰপতি ৰাজপাক্ষে আৰু তেওঁৰ ভাতৃ, প্ৰাক্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী মহিন্দা ৰাজপাক্ষেৰ ওপৰত কেন্দ্ৰীভূত হৈছে ।
উল্লেখ্য ২০১৯ চনত গীৰ্জা আৰু হোটেলত ইষ্টাৰৰ আত্মঘাতী বোমা বিস্ফোৰণত প্ৰায় ২৬০ ৰো অধিক লোক নিহত হৈছিল । যিয়ে পৰ্যটন ক্ষেত্ৰত ব্য়াপকৰ প্ৰভাৱ পেলাইছিল । এক কথাত ক'বলৈ গ'লে প্ৰায় ধ্বংস কৰি পেলাই সেই বিস্ফোৰণে । যি পৰ্যটন ক্ষেত্ৰ শ্ৰীলংকাৰ মূল চালিকা শক্তি আছিল বুলি কলেও ভুল কোৱা নহ'ব । আনহাতে ডাঙৰ আন্তঃগাঁথনি প্ৰকল্পৰ বাবে বিদেশী ঋণ বৃদ্ধি হোৱাৰ বাবে চৰকাৰে ইয়াৰ ৰাজহ বৃদ্ধি কৰাৰ প্ৰয়োজন আছিল, কিন্তু তাৰ পৰিৱৰ্তে, ৰাজপাক্ষে শ্ৰীলংকাৰ ইতিহাসৰ সৰ্ববৃহৎ কৰ হ্ৰাসৰ মাজেৰে আগবাঢ়িগৈছিল । কৰ হ্ৰাস শেহতীয়াকৈ বিপৰীত কৰা হৈছিল । কিন্তু, ঋণদাতাসকলে শ্ৰীলংকাৰ ৰেটিং হ্ৰাস হোৱাৰ পিছত দেশখনৰ বিদেশী ভাণ্ডাৰ ডুবি যোৱাৰ বাবে ইয়াক অধিক ধন ধাৰ লোৱাত বাধা দিছিল ।
২০২১ চনৰ এপ্ৰিলমাহত ৰাজপাক্ষে হঠাতে ৰাসায়নিক সাৰৰ আমদানি নিষিদ্ধ কৰে । জৈৱিক কৃষিৰ বাবে কৰা প্ৰচেষ্টাই কৃষকসকলক আচৰিত কৰি তুলিছিল আৰু মুখ্য ধানৰ শস্য ধ্বংস কৰিছিল । যাৰ ফলত খাদ্য সামগ্ৰীৰ মূল্য অধিক হৈছিল । বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ সঞ্চয় কৰাৰ বাবে বিলাসিতা বুলি গণ্য কৰা অন্যান্য সামগ্ৰীৰ আমদানিও নিষিদ্ধ কৰা হৈছিল । ইফালে, ইউক্ৰেইন যুদ্ধই খাদ্য আৰু তেলৰ মূল্য বৃদ্ধি কৰি তোলাত মুদ্ৰাস্ফীতি প্ৰায় 40% আছিল আৰু মে'ত খাদ্যৰ মূল্য প্ৰায় 60% লৈ বৃদ্ধি পায় ।
প্ৰধানমন্ত্ৰী বিক্ৰমসিংহে স্বীকাৰ কৰিছিল এই অৰ্থনৈতিক মন্দাৱস্থাৰ কথা । প্ৰধানমন্ত্ৰী হিচাপে ষষ্ঠ কাৰ্যকালত থকা বিক্ৰমসিংহে জুন মাহত কৰা স্পষ্ট ঘোষণাই অৰ্থনীতিৰ অৱস্থাৰ ওপৰত সধাৰণ ৰাইজৰ যিকোনো আস্থা হ্ৰাস কৰিছিল । প্ৰধানমন্ত্ৰীক তেওঁৰ চৰকাৰ সন্মুখীন হোৱা প্ৰত্যাহ্বানসমূহ কঢ়িয়াই অনা দেখা গৈছিল কিয়নো আইএমএফৰ পৰা সহায় বিচাৰিছিল আৰু সপ্তাহৰ আগতে কাৰ্যভাৰ গ্ৰহণ কৰাৰ পিছত উন্নতিৰ অভাৱৰ বাবে সমালোচনাৰ সন্মুখীন হৈছিল ।
বিত্ত মন্ত্ৰালয়ে কৈছিল যে শ্ৰীলংকাৰ ব্যৱহাৰযোগ্য বৈদেশিক ভাণ্ডাৰত মাত্ৰ ২৫ নিযুত ডলাৰ আছিল । ইয়াৰ ফলত আমদানিৰ বাবে পৰিশোধ কৰাৰ উপায় অবিহনে কোটি কোটি ঋণ পৰিশোধ কৰাৰ কথা বাদ দিয়ক । ইফালে, শ্ৰীলংকাৰ টকাৰ মূল্য আমেৰিকান ডলাৰৰ পৰা প্ৰায় ৩৬০ লৈ দুৰ্বল হৈছে । যিয়ে আমদানিৰ ব্যয় আৰু অধিক নিষিদ্ধ কৰি তোলে । শ্ৰীলংকাই ২০২৬ চনৰ ভিতৰত পৰিশোধ কৰিবলগা ২৫ বিলিয়ন ডলাৰৰ ভিতৰত এই বছৰ প্ৰায় ৭ বিলিয়ন ডলাৰ বিদেশী ঋণ পৰিশোধ স্থগিত ৰাখিছে ।
এই ক্ষেত্ৰত চৰকাৰে কি ধৰণৰ পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিছে তাক লৈয়ো চলিছে চৰ্চা । এতিয়ালৈকে শ্ৰীলংকাই খেলিমেলি কৰি আহিছে । মুখ্যতঃ ভাৰতৰ পৰা ৪ বিলিয়ন ডলাৰৰ ক্ৰেডিট লাইনৰ দ্বাৰা সমৰ্থিত শ্ৰীলংকা($4 billion in credit lines from neighbouring India) । জুন মাহত ৰাজধানী কলম্বোলৈ অধিক সহায়ৰ ওপৰত আলোচনাৰ বাবে এটা ভাৰতীয় প্ৰতিনিধি দল উপস্থিত হৈছিল । কিন্তু বিক্ৰমসিংহে ভাৰতে শ্ৰীলংকাক দীঘলীয়া সময়ৰ বাবে বাহাল ৰাখিব বুলি আশা নকৰিবলৈ সতৰ্ক কৰি দিছিল ।
এখন দেশৰ আভ্যন্তৰীণ পৰিৱেশ যেতিয়া অস্থিৰ হৈ পৰে অথবা জৰুৰীকালীন অৱস্থাৰ সৃষ্টি হয় তেতিয়া তাত প্ৰভাৱ ইয়াৰ চুবুৰীয়া দেশ সমূহৰ ওপৰতো পৰে । একেদৰেই শ্ৰীলংকাৰ এই অৰ্থনৈতিক বিপৰ্যয় যদি আৰু বৃদ্ধি হৈ গৈ থাকে তেন্তে অনাগত সময়ত ভাৰতবৰ্ষই আৰু বহুত বেছি শ্ৰীলংকাৰ শৰণাৰ্থীৰ বোজা ল’ব লগীয়া হ’ব পাৰে । আশাকৰোঁ বিভিন্ন বিশ্ব প্ৰতিষ্ঠান তথা দেশৰ সহযোগত শ্ৰীলংকাৰ অৰ্থনীতিয়ে পুণৰ মুৰ তুলি উঠিব আৰু দেশখনলৈ অতি সোনকালেই সুস্থিৰ পৰিৱেশ ঘুৰি আহিব ।
লগতে পঢ়ক: Political sensation in Chhattisgarh: মহাৰাষ্ট্ৰৰ পাছত এইবাৰ ছত্তীশগড়ত নতুন ৰাজনৈতিক অংক !
