নিউজ ডেস্ক, ৮ ছেপ্টেম্বৰ : দিল্লীত এতিয়া বিশ্ব নেতাৰ ভিৰ । জি-২০ দিল্লী সন্মিলন সকলো প্ৰকাৰে সফল কৰি তুলিবলৈ ভাৰতেও চেষ্টাৰ কোনো ত্ৰুটি কৰা নাই । আনহাতে, বহুকেইখন দেশৰ ৰাষ্ট্ৰপ্ৰধানৰ লগতে প্ৰতিনিধিসকল ইতিমধ্যে আহি দিল্লীত উপস্থিত হৈছে আৰু বহুকেইগৰাকী আজি সন্ধিয়াৰ ভিতৰত আহি উপস্থিত হোৱাৰ কথা । আলোচনা হ'ব বিশ্বজনীন বহু বিষয় । যদিও ২০ জনীয়া গ্ৰুপ (জি-২০) হৈছে এক আন্তঃচৰকাৰী মঞ্চ, যিয়ে আন্তৰ্জাতিক বিত্তীয় স্থিৰতা, জলবায়ু পৰিৱৰ্তন প্ৰশমন আৰু বহনক্ষম উন্নয়নৰ দৰে বিশ্ব অৰ্থনীতিৰ সৈতে সম্পৰ্কিত সমস্যাবোৰ সমাধান কৰিব বিচাৰে, ৯-১০ ছেপ্টেম্বৰত নতুন দিল্লীত অনুষ্ঠিত এই বছৰৰ সন্মিলনৰ পৰা ৰাছিয়াৰ ভ্লাদিমিৰ পুটিন আৰু চীনৰ ছি জিনপিঙৰ স্পষ্ট অনুপস্থিতিৰ ফলত ভূ-ৰাজনৈতিক প্ৰভাৱো পৰিব পাৰে ।
তেওঁলোকৰ সন্মিলনত উপস্থিত নথকাৰ সিদ্ধান্তই ভাৰত-প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় বিকশিত গতিশীলতা আৰু ইউক্ৰেইনত চলি থকা সংঘাতৰ বিষয়ে কয়, যিয়ে বিশ্বজনীন শক্তিৰ ভাৰসাম্যৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰিৱৰ্তনৰ সূচনা কৰে । বহু বছৰ ধৰি জি-২০ বিশ্বৰ আগশাৰীৰ অৰ্থনীতিসমূহৰ মাজত আলোচনা আৰু সহযোগিতাৰ এক মঞ্চ হৈ আহিছে । অৱশ্যে ইণ্ডো-পেচিফিকত চীনৰ আধিপত্যৰ উত্থান আৰু ইউক্ৰেইনত ৰাছিয়াৰ যুদ্ধৰ ফলত এই আন্তৰ্জাতিক বন্ধনবোৰ ভাঙোনমুখী হৈ পৰিছে ।
প্ৰথমতে ৰাছিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰপতি পুটিনৰ অনুপস্থিতি কথালৈ আহক । যোৱা মাহত প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীৰ সৈতে টেলিফোনিক বাৰ্তালাপৰ সময়ত পুটিনে জি-২০ সন্মিলনত উপস্থিত থাকিব নোৱাৰাৰ কথা জনায় আৰু কয় যে তেওঁৰ পৰিৱৰ্তে ৰাছিয়াক বৈদেশিক মন্ত্ৰী ছাৰ্গেই লাভৰভে প্ৰতিনিধিত্ব কৰিব ।
দুয়োগৰাকী নেতাৰ মাজত টেলিফোনিক বাৰ্তালাপৰ পূৰ্বে ক্ৰেমলিনৰ মুখপাত্ৰ দিমিত্রি পেচকভে কৈছিল যে পুটিনে সন্মিলনত উপস্থিত থাকিব নোৱাৰিব, কিয়নো 'এতিয়া তেওঁৰ সঁচাকৈয়ে ব্যস্ত সময়সূচী আছে' । "অৱশ্যে মুখ্য লক্ষ্য এতিয়াও সামৰিক অভিযান (ইউক্ৰেইনত) । গতিকে পোনপটীয়া ভ্ৰমণ এই মুহূৰ্তত কাৰ্যসূচীত নাই ।" পেচকোৱে কয় ।
মনোহৰ পাৰিকাৰ ইনষ্টিটিউট অব ডিফেন্স ষ্টাডিজ এণ্ড এনালাইচিছৰ সহযোগী ফেল' স্বাতী ৰাওৰ মতে, পুটিনে সন্মিলনখন বাদ দিয়াটো ইউক্ৰেইনৰ সৈতে যুদ্ধৰ বাবে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ত ৰাছিয়াৰ বিচ্ছিন্নতাৰ প্ৰতিফলন ।
ৰাৱে ইটিভি ভাৰতক কয়, "চাওক, পুটিনে যোৱা বছৰো ইণ্ডোনেছিয়াৰ বালিত জি-২০ সন্মিলনত অংশগ্ৰহণ কৰা নাছিল । "তেওঁ যোৱা মাহত জোহান্সবাৰ্গত অনুষ্ঠিত ব্ৰিকছ (ব্ৰাজিল, ৰাছিয়া, ভাৰত, চীন, দক্ষিণ আফ্ৰিকা) সন্মিলনতো অংশগ্ৰহণ কৰা নাছিল ।"
যদিও পুটিনে শাৰীৰিকভাৱে ব্ৰিকছ সন্মিলনত অংশ গ্ৰহণ কৰা নাছিল, তেওঁ এই সন্মিলন ভাৰ্চুৱেলী সম্বোধন কৰিছিল । দক্ষিণ আফ্ৰিকা হৈছে আন্তৰ্জাতিক অপৰাধ আদালতৰ (আইচিচি) স্বাক্ষৰকাৰী, য'ত ইউক্ৰেইন যুদ্ধৰ বাবে পুটিনৰ বিৰুদ্ধে এটা গোচৰ ৰুজু কৰা হৈছে । ব্যক্তিগতভাৱে ব্ৰিকছ সন্মিলনত অংশগ্ৰহণ নকৰি পুটিনে দক্ষিণ আফ্ৰিকাক তেওঁৰ বিৰুদ্ধে যিকোনো ব্যৱস্থা লোৱাৰ লজ্জাৰ পৰা ৰক্ষা কৰে ।
অৱশ্যে ভাৰত আইচিচিৰ স্বাক্ষৰকাৰী নহয় । যদি পুটিনে নতুন দিল্লীত জি-২০ সন্মিলনত অংশগ্ৰহণ কৰিলেহেঁতেন, ই ভাৰতক ৰাছিয়াৰ সৈতে ইয়াৰ শক্তিশালী অংশীদাৰিত্ব প্ৰদৰ্শন কৰাৰ সুযোগ দিব পাৰিলেহেঁতেন ।
ৰাৱে কয়, "ই ৰাছিয়াৰ আন্তৰ্জাতিক বিচ্ছিন্নতা দেখুৱায় ।" তেওঁ এই বছৰৰ আগষ্টত লোহিত সাগৰৰ বন্দৰ চহৰ জেদ্দাত চৌদি আৰবৰ দ্বাৰা অনুষ্ঠিত ইউক্ৰেইনৰ যুদ্ধৰ ওপৰত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সন্মিলনৰ কথাও উল্লেখ কৰিছিল । যদিও ৰাছিয়াৰ সৈতে চৌদি আৰবৰ ঘনিষ্ঠ সম্পৰ্ক আছে, মস্কোক সেই সন্মিলনলৈ আমন্ত্ৰণ জনোৱা হোৱা নাছিল । অৱশ্যে ইউক্ৰেইন আছিল । ভাৰতক ৰাষ্ট্ৰীয় নিৰাপত্তা উপদেষ্টা অজিত ডোভালে প্ৰতিনিধিত্ব কৰিছিল ।
"আনকি যুদ্ধৰ দ্বাৰা প্ৰত্যক্ষভাৱে প্ৰভাৱিত নোহোৱা দেশবোৰতো অস্থিৰতাৰ ভাব থাকে ।" ৰাৱে ৰাছিয়াক কৃষ্ণ সাগৰৰ শস্য উদ্যোগৰ পৰা আঁতৰি অহাৰ কথা উল্লেখ কৰি কয় ।
যোৱা বছৰৰ জুলাই মাহত ৰাষ্ট্ৰসংঘই ইউক্ৰেইন, তুৰস্ক আৰু ৰাছিয়াৰ মাজত এক জীৱন ৰক্ষাকাৰী চুক্তি স্বাক্ষৰ কৰাত সহায় কৰিছিল । যাৰ ফলত ইউক্ৰেইনলৈ কৃষ্ণ সাগৰৰ আন্তৰ্জাতিক জলসীমাৰ মাজেৰে লাখ লাখ টন শস্য ৰপ্তানি পুনৰ আৰম্ভ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল । চুক্তিখনে লাখ লাখ টন অতি প্ৰয়োজনীয় শস্য আৰু অন্যান্য খাদ্য সৰবৰাহ কৰিছিল, যিবোৰ অন্যথা ইউক্ৰেইনত আবদ্ধ হৈ থাকিব । কৃষ্ণ সাগৰৰ শস্য উদ্যোগে সমগ্ৰ বিশ্বৰ প্ৰয়োজনীয় লোকসকলক, বিশেষকৈ আফ্ৰিকাত, নিম্ন আয়ৰ দেশবোৰলৈ প্ৰত্যক্ষভাৱে প্ৰয়োজনীয় শস্য প্ৰদান কৰি আৰু খাদ্যৰ মূল্য হ্ৰাস কৰি সহায় কৰে ।
চলিত বৰ্ষৰ জুলাই মাহত ৰাছিয়াই ঘোষণা কৰে যে তেওঁলোকে কৃষ্ণ সাগৰৰ মাজেৰে জাহাজ চলাচলৰ সুৰক্ষাৰ নিশ্চয়তা নিদিব । ৰাছিয়াক ক্ৰিমিয়া উপদ্বীপৰ সৈতে সংযোগ কৰা কেৰ্চ দলঙত হোৱা বিস্ফোৰণৰ পিছত এই সিদ্ধান্ত লোৱা হয় । তাৰ পিছত ক্ষুব্ধ পুটিনে কৈছিল যে বছৰ পুৰণি কৃষ্ণ সাগৰৰ শস্য উদ্যোগ তেওঁৰ দেশৰ স্বাৰ্থৰ বাবে ক্ষতিকাৰক ।
জুলাইৰ শেষৰ সপ্তাহত ছেইণ্ট পিটাৰ্ছবাৰ্গত অনুষ্ঠিত দ্বিতীয় ৰাছিয়া-আফ্ৰিকা সন্মিলনৰ সময়ত আফ্ৰিকাৰ দেশসমূহৰ নেতাসকলে পুটিনক শস্য চুক্তি পুনৰুজ্জীৱিত কৰিবলৈ অনুৰোধ জনাইছিল । পুটিনে এইটো ক'বলৈ অস্বীকাৰ কৰিছিল যে তেওঁৰ দাবী পূৰণ নোহোৱালৈকে এইটো কৰিব নোৱাৰি আৰু তাৰ পৰিৱৰ্তে বিনামূলীয়াকৈ খাদ্যশস্য আগবঢ়োৱা হৈছিল ।
ইফালে, চীনৰ ৰাষ্ট্ৰপতি ছিয়েও জি-২০ সন্মিলন বাদ দিয়াটো বহুতৰ বাবে আচৰিত কৰি তুলিছে । প্ৰতিবেদনসমূহে পৰামৰ্শ দিছিল যে দেশখনৰ অৰ্থনৈতিক আৰু সামাজিক সমস্যাৰ বিষয়ে বৰ্ধিত উদ্বেগৰ মাজত চীনৰ আভ্যন্তৰীণ ৰাজনৈতিক বিকাশৰ বাবে ছিয়ে অনুষ্ঠানটো এৰাই চলিবলগা হৈছিল । ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে ছিয়ে সন্মিলনত চীনক প্ৰতিনিধিত্ব কৰিবলৈ প্ৰধানমন্ত্ৰী লি কিয়াঙক নিযুক্তি দিছে ।
ছিৰ অনুপস্থিতি যোৱা মাহত চীনে এখন নতুন 'মানক মানচিত্ৰ' মুকলি কৰাৰ পিছত আহিছে, য'ত ভাৰতৰ অৰুণাচল প্ৰদেশ আৰু অকছৰ চিন আৰু দক্ষিণ চীন সাগৰৰ বিতৰ্কিত অঞ্চলবোৰক ইয়াৰ ভূখণ্ডৰ অংশ হিচাপে দেখুওৱা হৈছে । ইয়াৰ ফলত ভাৰত, ইণ্ডোনেছিয়া, মালয়েছিয়া, ফিলিপাইনছ, ভিয়েটনাম আৰু টাইৱানৰ পৰা তীব্ৰ প্ৰতিবাদ সাব্যস্ত হৈছে ।
ৰাৱে কয় যে চীনে এতিয়া জি-২০ৰ গুৰুত্ব হ্ৰাস কৰিব বিচাৰিব, য'ত আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ আৰু ইউৰোপীয় ইউনিয়নৰ দৰে বেইজিঙৰ পৰম্পৰাগত বিৰোধী আছে । যদিও চীনে আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ সৈতে বাণিজ্য আলোচনাৰ প্ৰতি কোনো প্ৰৱণতা প্ৰদৰ্শন কৰা নাই, টাইৱান আৰু মানৱ অধিকাৰৰ বিষয়ত ইউৰোপীয় ইউনিয়নৰ বেইজিঙৰ সৈতে সমস্যা আছে । এই বছৰৰ আৰম্ভণিতে ইটালীয়ে চীনৰ বেল্ট এণ্ড ৰোড ইনিচিয়েটিভৰ (Belt and Road Initiative, BRI) পৰা আঁতৰি আহিছিল । ফ্ৰান্সেও ভাৰত-প্ৰশান্ত মহাসাগৰত চীনৰ প্ৰভাৱ অভিযানৰ ওপৰত কঠোৰ পদক্ষেপ লৈছে, যিটো অঞ্চল জাপানৰ পূব উপকূলৰ পৰা আফ্ৰিকাৰ পূব উপকূললৈকে বিস্তৃত ।
ৰাওৰ মতে, জি-২০ সন্মিলন বাদ দিয়াৰ ছিৰ সিদ্ধান্ত হয়তো ব্ৰিকছৰ শেহতীয়া সম্প্ৰসাৰণৰ কাৰণো হ'ব পাৰে । জোহান্সবাৰ্গ সন্মিলনৰ সময়ত ছয়খন নতুন দেশক ব্লকত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল । সেইকেইখন হৈছে আৰ্জেণ্টিনা, ইজিপ্ত, ইথিওপিয়া, ইৰাণ, সংযুক্ত আৰব আমিৰেটছ আৰু চৌদি আৰব । এই দেশকেইখনৰ চীনৰ সৈতে ঘনিষ্ঠ সম্পৰ্ক আছে । যদিও চীনে ব্ৰিকছক পশ্চিম-অধ্যুষিত জি-৭ৰ বিকল্প হিচাপে প্ৰক্ষেপ কৰিব বিচাৰে, যাৰ দেশবোৰ জি-২০ৰ সদস্য, কিন্তু ভাৰত আৰু ব্ৰাজিলে ব্লকটোক পশ্চিমীয়া দেশৰ বিৰোধী বুলি দেখুৱাব নিবিচাৰে ।
"চীনে অনুভৱ কৰে যে ব্ৰিকছৰ সম্প্ৰসাৰণৰ সৈতে তেওঁলোকে যি বিচাৰিছিল সেয়া পাইছে ।" ৰাৱে কয় । "গতিকে জি-২০ৰ গুৰুত্ব কি ?"
নতুন দিল্লী সন্মিলনৰ শেষত এক যুটীয়া বিবৃতিত আমি কি আশা কৰিব পাৰোঁ ? "মোৰ মতে, কোনো যৌথ বিবৃতি নাথাকিব ।" ৰাৱে কয় । তেওঁ বৰ্ণনা কৰে যে বহুতো দেশে ইউক্ৰেইনৰ সৈতে ৰাছিয়াৰ যুদ্ধ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিব বিচাৰিব, যিটো আন দেশে বিৰোধিতা কৰিব ।
"ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে ভাৰতে এক উমৈহতীয়া ন্যূনতম কাৰ্যসূচীৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিব লাগে, য'ত জলবায়ু পৰিৱৰ্তন, ডিজিটেল অৰ্থনীতি আৰু বহনক্ষম উন্নয়নৰ দৰে বিষয় অন্তৰ্ভুক্ত থাকে আৰু ইয়াক প্ৰদান কৰিবলৈ চেষ্টা কৰা উচিত ।" ৰাৱে কয় ।
লগতে পঢ়ক :G20 Summit 2023 : জি২০ সন্মিলনত প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীৰ ১৫ বিশ্ব নেতাৰ সৈতে দ্বিপাক্ষিক বৈঠক
