প্ৰতি বছৰে ৫ অক্টোবৰত ৰাষ্ট্ৰীয় ডলফিন দিৱস পালন কৰা হয় । ডলফিনৰ গুৰুত্ব আৰু স্বাস্থ্যকৰ জলজ পৰিৱেশতন্ত্ৰ বজাই ৰখাৰ ক্ষেত্ৰত ডলফিনৰ বাসস্থানৰ সংৰক্ষণৰ লক্ষ্যৰে এই দিৱস পালন কৰা হয় । ১৮০১ চনত গংগা নদীৰ ডলফিন বা শিহু প্ৰথমে উদ্ধাৰ হৈছিল । যি হৈছে ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰীয় জলজ প্ৰাণী ।
ডলফিনৰ প্ৰতিটো প্ৰজাতি এতিয়া বিলুপ্তিৰ পথত আছে । প্ৰকৃততে, ২০০৬ চনত য়াংজি নদীৰ ডলফিন কাৰ্যকৰীভাৱে বিলুপ্ত বুলি ঘোষণা কৰা হৈছিল । ভাৰতৰ গৌৰৱ গংগা নদীৰ ডলফিনো যাতে য়াংজি নদীৰ ডলফিনৰ দৰেই একে পৰিস্থিতিৰ সন্মুখীন নহয় তাৰ বাবে আমাৰ সামূহিক প্ৰচেষ্টাৰ প্ৰয়োজন ।
ডলফিন দিৱসৰ ইতিহাস :
গংগা নদীৰ ডলফিনক (শিহু) ৰাষ্ট্ৰীয় জলজ প্ৰাণী হিচাপে নামাকৰণ : ২০০৯ চনত ৰাষ্ট্ৰীয় গংগা নদী অৱবাহিকা প্ৰাধিকৰণৰ প্ৰথম বৈঠকত তেতিয়াৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী মনমোহন সিঙে গংগা নদীৰ ডলফিনক ৰাষ্ট্ৰীয় জলজ প্ৰাণী হিচাপে ঘোষণা কৰে ।
২০২০ চনৰ ১৫ আগষ্টত প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে নদী ডলফিন বা শিহু (River Dolphin) আৰু সামুদ্ৰিক ডলফিন (Marine Dolphin) দুয়োটাকে ইয়াৰ সংৰক্ষণ কাৰ্যসূচীত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিবলৈ "প্ৰজেক্ট ডলফিন" মুকলি কৰে ।
ৰাষ্ট্ৰীয় ডলফিন দিৱস ঘোষণা : ২০২২ চনত কেন্দ্ৰীয় পৰিৱেশ মন্ত্ৰী ভূপেন্দ্ৰ যাদৱে ঘোষণা কৰিছিল যে ৫ অক্টোবৰক ৰাষ্ট্ৰীয় ডলফিন দিৱস হিচাপে স্বীকৃতি দিয়া হ'ব । ৰাষ্ট্ৰীয় বন্যপ্ৰাণী পৰিষদৰ (এনবিডব্লিউএল) স্থায়ী সমিতিয়ে এই সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰিছিল । ভাৰতীয় জুলজিকেল জৰীপেও দিনটোত নিৰ্দিষ্ট কাৰ্যসূচীৰ আয়োজন কৰে ।
দিৱসৰ তাৎপৰ্য :
- ৰাষ্ট্ৰীয় ডলফিন দিৱসৰ উদ্দেশ্য হৈছে ডলফিনৰ গুৰুত্ব আৰু সেইবোৰৰ সুৰক্ষাৰ প্ৰয়োজনীয়তা সম্পৰ্কে সজাগতা বৃদ্ধি কৰা ।
- সুস্থ জলজ পৰিৱেশ তন্ত্ৰ পৃথিৱীৰ সামগ্ৰিক পৰিৱেশৰ বাবে উপকাৰী । ডলফিনৰ বাবে সংৰক্ষণৰ প্ৰচেষ্টাই ইয়াৰ প্ৰজাতি আৰু তেওঁলোকৰ জীৱিকাৰ বাবে সামুদ্ৰিক পৰিস্থিতিতন্ত্ৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰা লোক উভয়কে সুৰক্ষা প্ৰদান কৰিব ।
- ডলফিন হৈছে এক সন্তুলিত সামুদ্ৰিক পৰিৱেশৰ উৎকৃষ্ট সূচক ।
- ৰাষ্ট্ৰীয় ডলফিন দিৱসৰ উদ্দেশ্য হৈছে লোকসকলক ডলফিনৰ স্বকীয় আচৰণ আৰু তাৎপৰ্যৰ বিষয়ে অৱগত কৰা ।
গংগা নদী ডলফিনৰ বিষয়ে কিছুমান নজনা কথা (প্লাটানিষ্টা গেংগেটিকা):
- গংগা নদী ডলফিন (প্লাটানিষ্টা গেংগেটিকা) হৈছে প্লাটানিষ্টিডি প্ৰজাতিৰ এক দাঁতযুক্ত তিমি ।
- ডলফিন হৈছে কিছুমান প্ৰজাতিৰ কাছ, ঘঁৰিয়াল আৰু চাৰ্কৰ দৰে পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ পুৰণি প্ৰাণীবোৰৰ ভিতৰত অন্যতম । ১৮০১ চনত গংগা নদীৰ ডলফিন প্ৰথমবাৰৰ বাবে উদ্ধাৰ কৰা গৈছিল ।
- বাসস্থান : গংগা নদীৰ ডলফিন এসময়ত নেপাল, ভাৰত আৰু বাংলাদেশৰ গংগা-ব্ৰহ্মপুত্ৰ-মেঘনা আৰু কাৰ্ণাফুলি-চাংগু নদীত পোৱা গৈছিল । কিন্তু প্ৰজাতিটো ইয়াৰ বেছিভাগ প্ৰাৰম্ভিক বিতৰণ পৰিসৰৰ পৰা বিলুপ্ত হৈ গৈছে ।
- বিতৰণ পৰিসৰ : গংগা নদীৰ ডলফিনবোৰে নদীৰ সংগমস্থলৰ ভিতৰত আৰু ইয়াৰ চাৰিওফালে গভীৰ জলৰাশি ভাল পায় । ভাৰতত গংগা নদীৰ ডলফিনৰ বিতৰণ পৰিসৰ ৭ খন ৰাজ্য ক্ৰমে অসম, উত্তৰ প্ৰদেশ, মধ্য প্ৰদেশ, ৰাজস্থান, বিহাৰ, ঝাৰখণ্ড আৰু পশ্চিমবংগত আৱৰি আছে ।
- ডলফিনবোৰ নেত্ৰহীন : গংগা নদীৰ ডলফিন কেৱল মিঠা পানীতহে থাকিব পাৰে আৰু ই মূলতঃ নেত্ৰহীন । সেইবোৰে আল্ট্ৰাছনিক শব্দ উলিয়াই চিকাৰ কৰে । তেনে শব্দৰ দ্বাৰা ডলফিনে মনত এটা প্ৰতিচ্ছবি গঠন কৰি ল'ব পাৰে । যাৰ আধাৰত মাছ আৰু অন্যান্য জীৱ চিকাৰ কৰে ।
- শৰীৰৰ বিৱৰণ : গংগা নদীৰ ডলফিনৰ এক মজবুত কিন্তু নমনীয় শৰীৰ আছে । শৰীৰত ডাঙৰ ফ্লিপাৰ আৰু নিম্ন অংশত ত্ৰিভুজাকাৰ পৃষ্ঠীয় পাখিৰ দলে অংশ থাকে ।
- ইয়াৰ ওজন ১৫০ কিলোগ্ৰামলৈকে হ'ব পাৰে । জন্মৰ সময়ত পোৱালীবোৰ চকলেট মুগা বৰণৰ হয় আৰু প্ৰাপ্তবয়স্ক অৱস্থাত মসৃণ আৰু চুলি বিহীন ছালৰ সৈতে ধূসৰ মুগা হৈ পৰে ।
- আকাৰ : মাইকী ডলফিনবোৰ মতাতকৈ ডাঙৰ । মাইকী এটাৰ সৰ্বাধিক আকাৰ হৈছে ২.৬৭ মিটাৰ আৰু মতাৰ ২.১২ মিটাৰ ।
- গৰ্ভধাৰণৰ ম্যাদ হৈছে ৯-১১ মাহ আৰু মাইকী ডলফিনে ২-৩ বছৰত এবাৰত কেৱল এটাহে পোৱালী জন্ম দিয়ে ।
- ডলফিনবোৰক সচৰাচৰ অকলে বা সৰু গোটত পোৱা যায় আৰু সাধাৰণতে মাক আৰু পোৱালীয়ে একেলগে থাকে ।
- বিলুপ্ত প্ৰজাতি : চীনৰ য়াংজি ডলফিন, বাইজি ।
গুৰুত্বপূৰ্ণ ভাবুকি :
- মাছ ধৰা সঁজুলিত আৱদ্ধ হোৱাৰ ফলত দুৰ্ঘটনাজনিত মৃত্যু ।
- তেল, মাছক আকৰ্ষিত কৰিবলৈ আৰু ঔষধি গুণৰ বাবে ই চোৰাং চিকাৰীৰ লক্ষ্য হয় ।
- পানী সিঁচা আৰু বান্ধ নিৰ্মাণ, সামুদ্ৰিক উন্নয়ন প্ৰকল্প আদিৰ বাবে ডলফিনৰ বাসস্থানৰ অভাৱ ।
- ঔদ্যোগিক আৱৰ্জনা আৰু কীটনাশকৰ পৰা হোৱা প্ৰদূষণ, চহৰৰ নৰ্দমাৰ আৱৰ্জনা আৰু নৌকা যাত্ৰাৰ ফলত উৎপন্ন হোৱা শব্দ ।
- মৎস্য চিকাৰৰ আহিলা; মুখ্যতঃ বৈষম্যহীন মাছ ধৰা সঁজুলিৰ ব্যাপক ব্যৱহাৰৰ বাবে ।
- বান্ধ আৰু বেৰেজৰ ফলত হোৱা বিভাজনৰ ফলত নিম্ন অঞ্চলত বাসস্থানৰ অৱনতি ঘটিছে আৰু অত্যাধিক পলসৰ সৈতে জলাশয় গঠন হৈছে, যাৰ ফলত মাছ আৰু অমেৰুদণ্ডী প্ৰজাতিৰ সম্প্ৰদায়ৰ পৰিৱৰ্তন হৈছে ।
সংখ্যা :
- গংগাৰ ডলফিনৰ পিয়লে সূচায় যে ভাৰতত প্ৰায় ২,৫০০-৩,০০ নদী ডলফিন থাকিব পাৰে ।
- পৰিৱেশ, বন আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তন ৰাজ্যিক মন্ত্ৰালয়ৰ মতে, উত্তৰ প্ৰদেশত প্ৰায় ১,২৭২ টা আৰু অসমত ৯৬২ টা ডলফিন আছে ।
- প্ৰথমে ইয়াৰ সংখ্যা কেইবা হাজাৰ আছিল । গংগা নদীৰ ডলফিন বা শিহু যোৱা শতিকাত প্ৰত্যক্ষ চিকাৰ, বান্ধ আৰু বেৰেজৰ দ্বাৰা বাসস্থান বিভাজনৰ ফলত ২০০০ তকৈও অধিক হ্ৰাস পাইছে ।
গংগাৰ নদী ডলফিনৰ সংৰক্ষণৰ বাবে ভাৰত চৰকাৰৰ পদক্ষেপ :
ভাৰতে 'প্ৰজেক্ট ডলফিন' আৰম্ভ কৰিছে আৰু ইয়াৰ সংৰক্ষণক এক শীৰ্ষ ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্বেগ হিচাপে অংকিত কৰিবলৈ সুৰক্ষিত এলেকা স্থাপন কৰিছে । ২০২০ চনৰ ১৫ আগষ্টত ভাৰত চৰকাৰে নদী আৰু মহাসাগৰীয় ডলফিনৰ সংৰক্ষণ বৃদ্ধি কৰাৰ বাবে ৭৪ সংখ্যক স্বাধীনতা দিৱস উদযাপনৰ সময়ত 'প্ৰজেক্ট ডলফিন' উন্মোচন কৰে ।
চুলতানগঞ্জৰ পৰা বিহাৰৰ কাহলগাঁওলৈকে গংগা নদীৰ এটা অংশ এতিয়া ডলফিনৰ বাবে সংৰক্ষিত এলেকা হিচাপে বাছনি কৰা হৈছে আৰু ইয়াক বিক্ৰমশিলা গংগা ডলফিন অভয়াৰণ্য বুলি কোৱা হয় । এই প্ৰাণীটোক আই.ইউ.চি.এনৰ ৰেড তালিকাত আৰু বন্য জীৱন (সুৰক্ষা) আইন ১৯৭২ৰ অনুসূচী ১-ৰ অধীনত শ্ৰেণীবদ্ধ কৰা হৈছে, যাৰ ফলত ইয়াক চিকাৰ, ব্যৱসায় বা ক্ষতি কৰাৰ বাবে কঠোৰ জৰিমনা আৰোপ কৰা হৈছে ।
নদীৰ ডলফিন আৰু জলজ বাসস্থানৰ কল্যাণ নিশ্চিত কৰাৰ বাবে এক ব্যাপক কাৰ্য পৰিকল্পনা (২০২২-২০৪৭) বিকশিত কৰা হৈছে, বিভিন্ন অংশীদাৰ আৰু মন্ত্ৰালয়ৰ ভূমিকা চিনাক্ত কৰা হৈছে।
ডব্লিউ ডব্লিউ এফ-ইণ্ডিয়াৰ পদক্ষেপ :
- ডব্লিউডব্লিউএফ-ইণ্ডিয়াই ৮ খন নদীৰ ৯ টা অংশত অনুকূল বাসস্থানক গংগা নদী ডলফিনৰ বাবে আদৰ্শ বাসস্থান হিচাপে চিনাক্ত কৰিছে আৰু ইয়াৰ দ্বাৰা সংৰক্ষণক প্ৰাথমিকতা দিয়া হৈছে ।
- ইয়াৰ ভিতৰত আছে : উত্তৰ প্ৰদেশৰ উজনি গংগা নদী (ব্ৰিজঘাটৰ পৰা নাৰোৰা), মধ্য প্ৰদেশ আৰু উত্তৰ প্ৰদেশৰ চম্বল নদী (চম্বল বন্যপ্ৰাণী অভয়াৰণ্যৰ পৰা ১০ কিলোমিটাৰলৈকে), উত্তৰ প্ৰদেশ আৰু বিহাৰত ঘাগ্ৰা আৰু গান্দক নদী, বাৰাণসীৰ পৰা উত্তৰ প্ৰদেশ আৰু বিহাৰৰ পাটনালৈ ক্ৰমে চোন আৰু কোচী নদী । শদিয়াৰ (অৰুণাচল প্ৰদেশৰ পাদদেশ) পৰা ধুবুৰী (বাংলাদেশ সীমান্ত), ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ উপনদী কুলচি নদীলৈকে ।
লগতে পঢ়ক :AI ৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হ’ব ভাৰতীয় বায়ুসেনাৰ পেৰাচ্যুট - Indian Air Force and IIT Delhi MOU
