বিশেষ প্ৰতিবেদন, ৮ ছেপ্টেম্বৰ : নিটি আয়োগে 'Pathways and Strategies for Accelerating Growth in Edible Oils Towards Atmanirbharta' শীৰ্ষক ভোজ্য তেলৰ ওপৰত প্ৰকাশ কৰা এক প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰা হৈছে যে যোৱা দশকবোৰত, দেশত ভোজ্য তেলৰ জনমূৰি ব্যৱহাৰ লক্ষণীয়ভাৱে বৃদ্ধি পাইছে । যি ১৯.৭ কিগ্ৰা/বছৰত উপনীত হৈছে । চাহিদাৰ এই বৃদ্ধিয়ে ঘৰুৱা উৎপাদনক যথেষ্ট আকৰ্ষিত কৰিছে, যাৰ ফলত ঘৰুৱা আৰু ঔদ্যোগিক দুয়োটা ক্ষেত্ৰতে প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণ কৰাৰ বাবে আমদানিৰ ওপৰত যথেষ্ট নিৰ্ভৰশীলতা আছে ।
প্ৰতিবেদন অনুসৰি, ২০২২-২৩ বৰ্ষত ভাৰতে ১৬.৫ নিযুত টন (মেট্ৰিক টন) ভোজ্য তেল আমদানি কৰিছিল । একেদৰে ঘৰুৱা উৎপাদনে দেশৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ মাত্ৰ ৪০-৪৫ শতাংশহে পূৰণ কৰিছে । এই পৰিস্থিতিয়ে ভোজ্য তেলৰ ক্ষেত্ৰত আত্মনিৰ্ভৰশীল হোৱাৰ দেশৰ লক্ষ্যৰ বাবে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰত্যাহ্বান প্ৰদৰ্শন কৰে ।
প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰা হৈছে, "ই বিদ্যমান প্ৰত্যাহ্বানসমূহৰ মোকাবিলা কৰাৰ বাবে এক বিতং ৰোডমেপ উপস্থাপন কৰে, চাহিদা-যোগানৰ ব্যৱধান দূৰ কৰা আৰু আত্মনিৰ্ভৰশীলৰ লক্ষ্যত উপনীত হোৱাৰ বাবে নতুন পদ্ধতি বিকশিত কৰাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে । অতি সাধাৰণ ব্যৱসায় (BAU) পৰিস্থিতিৰ অধীনত, ভোজ্য তেলৰ ৰাষ্ট্ৰীয় যোগান ২০৩০ চনলৈ ১৬ মেট্ৰিক টন আৰু ২০৪৭ চনলৈ ২৬.৭ মেট্ৰিক টনলৈ বৃদ্ধি হ'ব বুলি অনুমান কৰা হৈছে ।"
'ষ্টেটিক/হাউচহোল্ড এপ্ৰ'চ'ৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি সমীক্ষাবোৰে ২০৩০ আৰু ২০৪৭ চনলৈ ক্ৰমান্বয়ে ১৪.১ মেট্ৰিক টন আৰু ৫.৯ মেট্ৰিক টনৰ চাহিদা-যোগানৰ ব্যৱধান কম সূচায় । অৱশ্যে, যদি আইচিএমআৰ-এনআইএন-ৰ দ্বাৰা পৰামৰ্শ দিয়া জনমূৰি ব্যৱহাৰ অনুসৰণ কৰা হয়, ২০৩০ আৰু ২০৪৭ চনলৈ দেশত ক্ৰমান্বয়ে ০.১৩ মেট্ৰিক টন আৰু ৯.৩৫ মেট্ৰিক টন অতিৰিক্ত হ'ব বুলি অনুমান কৰা হৈছে ।
এই ক্ষেত্ৰত আত্মনিৰ্ভৰশীল হ'বলৈ প্ৰতিবেদনখনে বিদ্যমান ব্যৱধান দূৰ কৰিবলৈ আৰু দীৰ্ঘম্যাদী স্থিৰতা নিশ্চিত কৰিবলৈ কেইবাটাও কৌশলগত হস্তক্ষেপৰ পৰামৰ্শ দিছে ।
চাহিদা :
যোৱা দশকবোৰত, দেশত ভোজ্য তেলৰ জনমূৰি ব্যৱহাৰ নাটকীয়ভাৱে বৃদ্ধি পাইছে, যি প্ৰতি বছৰে ১৯.৭ কিঃগ্ৰাঃ হৈছে । চাহিদাৰ এই বৃদ্ধিয়ে ঘৰুৱা উৎপাদনক যথেষ্ট প্ৰভাৱিত কৰিছে, যাৰ ফলত ঘৰুৱা আৰু ঔদ্যোগিক দুয়োটা প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণ কৰাৰ বাবে আমদানিৰ ওপৰত যথেষ্ট নিৰ্ভৰ কৰিব লগা হৈছে ।
আমদানি :
বিশ্ব পঞ্চম সৰ্ববৃহৎ অৰ্থনীতি ভাৰত হৈছে বিশ্বৰ ভোজ্য বনস্পতি তেল খণ্ডৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰতিদ্বন্দী, যি আমেৰিকা, চীন আৰু ব্ৰাজিলৰ পিচতে চতুৰ্থ স্থানত আছে । বিশ্বব্যাপী ই এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশৰ অৰিহণা যোগায়, যি হৈছে বিশ্বব্যাপী তৈলবীজ এলেকাৰ প্ৰায় ১৫-২০ শতাংশ । ভোজ্য তেল উৎপাদনৰ ৬-৭ শতাংশ আৰু মুঠ ব্যৱহাৰৰ ৯-১০ শতাংশ ।
BAU পৰিস্থিতিৰ অধীনত :
২০৩০ চনৰ ভিতৰত ভোজ্য তেলৰ ৰাষ্ট্ৰীয় যোগান ১৬ মেট্ৰিক টন আৰু ২০৪৭ চনলৈ ২৬.৭ মেট্ৰিক টনলৈ বৃদ্ধি হ'ব বুলি অনুমান কৰা হৈছে ।
ভাৰতৰ ভোজ্য তেল খণ্ডৰ অৱলোকন :
ভাৰতীয় কৃষিৰ ভিতৰত, তৈলবীজবোৰে অঞ্চলটোত দ্বিতীয় সৰ্বোচ্চ স্থান দখল কৰে । ভাৰতৰ বিভিন্ন কৃষি পৰিস্থিতি ৯ টা বাৰ্ষিক তৈলবীজ শস্যৰ খেতিৰ বাবে যোগ্য, যাৰ ভিতৰত আছে চিনাবাদাম, ৰেপচিড-সৰিয়হ, চয়াবীন, সূৰ্যমুখী ফুল, তিল, চেফফ্লাৱাৰ, নাইজাৰ বীজ, কেষ্টৰ আৰু তিচি । অৱশ্যে, বৰষুণৰ ক্ষেত্ৰত এক ডাঙৰ প্ৰত্যাহ্বান আছে, ৭৬ শতাংশ তৈলবীজ খেতি ক্ষেত্ৰই মুঠ উৎপাদনৰ ৮০ শতাংশ অৰিহণা যোগায় ।
ৰেইনফেড কৃষি বিশেষকৈ জৈৱিক আৰু অজৈৱিক চাপৰ প্ৰতি সংবেদনশীল, সামগ্ৰিক উৎপাদন স্থিৰতা বিপদাপন্ন কৰে আৰু সামগ্ৰিক উৎপাদন হ্ৰাস কৰাৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বিপদাশংকা সৃষ্টি কৰে । যাৰ বাবে শস্যৰ স্থিতিস্থাপকতা বৃদ্ধি কৰাৰ বাবে ৰণনীতি ৰূপায়ণ কৰাৰ প্ৰয়োজন ।
খোৱাৰ যোগ্য তেলৰ শস্যৰ বিকাশৰ প্ৰৱণতা আৰু অস্থিৰতা :
১৯৮০-৮১ চনৰ পৰা ২০২২-২৩ বৰ্ষলৈ তৈলবীজৰ এলেকা,উৎপাদন আৰু ফল ক্ৰমান্বয়ে ০.৯০ শতাংশ, ২.৮৪ শতাংশ আৰু ১.৯১ শতাংশৰ প্ৰৱণতা বৃদ্ধিৰ হাৰ দেখা গৈছে । লক্ষণীয়ভাৱে, আটাইতকৈ শেহতীয়া দশকত উৎপাদন আৰু ফল ক্ৰমান্বয়ে ২.১২ শতাংশ আৰু ১.৫৩ শতাংশ বৃদ্ধিৰ হাৰ প্ৰদৰ্শন কৰিছে । ১৯৯১-২০০০ চনৰ বাহিৰে সকলো দশকতে তৈলবীজৰ অধীনৰ মুঠ এলেকাটোৱে এক ইতিবাচক বিকাশৰ প্ৰৱণতা দেখুৱায় ।
আত্মনিৰ্ভৰশীলৰ লক্ষ্য :
আত্মনিৰ্ভৰশীলতাৰ দিশত ভোজ্য বা খোৱাৰ যোগ্য তৈল খণ্ডত বৃদ্ধিত এক বহুমুখী ৰণনীতি অন্তৰ্ভুক্ত থাকে । এই প্ৰতিবেদনত তালিকাভুক্ত প্ৰস্তাৱিত ৰণনীতি তিনিটা মুখ্য স্তম্ভ ক্ৰমে শস্যৰ ধাৰণ আৰু বৈচিত্ৰ্যকৰণ, আনুভূমিক সম্প্ৰসাৰণ আৰু উলম্ব সম্প্ৰসাৰণত গঠন কৰা হৈছে । আনুভূমিক সম্প্ৰসাৰণ ৰণনীতিৰ লক্ষ্য হৈছে ভোজ্য তৈল শস্যৰ খেতিৰ বাবে সমৰ্পিত এলেকাক কৌশলগতভাৱে বৃদ্ধি কৰা । এই কৌশলটোৱে নিৰ্দিষ্ট তৈলবীজৰ বাবে অধিক ভূমি খেতিৰ অধীনলৈ আনিব বিচাৰে । ইয়াক লাভ কৰাৰ সম্ভাৱ্য পথবোৰৰ ভিতৰত আছে ধানৰ পৰিত্যক্ত ভূমি আৰু খেজুৰ খেতিৰ জৰিয়তে পৰিৱৰ্তনৰ বাবে অতি উপযুক্ত পতিত ভূমি আৰু বৰ্তমান অন্যান্য কৃষিজাত শস্যৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া অঞ্চলবোৰত শস্য ধাৰণ আৰু বৈচিত্ৰতা বৃদ্ধি কৰা ।
আমদানি নিৰ্ভৰশীলতা হ্ৰাস কৰা :
২০১১-১২ বৰ্ষৰ পিচত ভাৰতত ভোজ্য তেলৰ আমদানি যথেষ্ট বৃদ্ধি পাইছে । ঘৰুৱা গ্ৰাহকৰ দ্ৰুত চাহিদাই ঘৰুৱা গ্ৰাহকৰ যোগান ক্ষমতাক যথেষ্ট পৰিমাণে অতিক্ৰম কৰিছে । এই অত্যধিক নিৰ্ভৰশীলতাই ভাৰতক বিভিন্ন সমস্যাৰ সন্মুখীন কৰিছে, যাৰ ভিতৰত আছে অস্থিৰ মূল্য, বজাৰৰ তাৰতম্য আৰু সম্ভাব্য যোগান ব্যাহত, ৰাষ্ট্ৰীয় সুৰক্ষা আৰু অৰ্থনৈতিক স্থিৰতা প্ৰভাৱিত কৰা ।
আত্মনিৰ্ভৰশীলতাৰ পথটোৱে বাহ্যিক কাৰকৰ ফলত হোৱা বিপদাশংকা হ্ৰাস কৰে আৰু লগতে আন ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ ওপৰত অপ্ৰয়োজনীয় অৰ্থনৈতিক আৰু ৰাজনৈতিক নিৰ্ভৰশীলতা হ্ৰাস কৰে । ২০২১-২২ বৰ্ষৰ তুলনাত ২০২৫-২৬ বৰ্ষত তৈল পামৰ এলেকা ৩.৭০ লাখ হেক্টৰৰ (এলএইচএ) পৰা ১০.০০ লাখ হেক্টৰলৈ বৃদ্ধি কৰি উত্তৰ-পূবৰ ৰাজ্য আৰু আন্দামান আৰু নিকোবৰৰ ওপৰত বিশেষ গুৰুত্ব দি দেশখনক ভোজ্য তেলত আত্মনিৰ্ভৰ কৰাৰ বাবে তৈল পাম খেতিৰ প্ৰচাৰৰ বাবে এক কেন্দ্ৰীয় পৃষ্ঠপোষকতা আঁচনি, ভোজ্য তেল-তৈল পামৰ ওপৰত ৰাষ্ট্ৰীয় মিছন (এনএমইও-অ'পি) আৰম্ভ কৰা হৈছে ।
পুষ্টিগত সুৰক্ষা লাভ কৰা :
ভাৰতীয় পৰিপ্ৰেক্ষিতত, পুষ্টি সুৰক্ষা লাভ কৰাটো ভোজ্য তেল উদ্যোগৰ স্বাস্থ্য আৰু স্থিৰতাৰ সৈতে গভীৰভাৱে জড়িত হৈ আছে । ভোজ্য তেলে কেৱল সমগ্ৰ দেশৰ বিভিন্ন ৰন্ধন পৰম্পৰাৰ এক অপৰিহাৰ্য উপাদান গঠন কৰাই নহয় পুষ্টিগত সুস্থতাৰ ক্ষেত্ৰতো এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে । এইবোৰে আহাৰৰ চৰ্বি আৰু অত্যাৱশ্যকীয় ফেটি এচিড যেনে অ'মেগা-৩ আৰু অ'মেগা-৬ৰ প্ৰাথমিক উৎস হিচাপে কাম কৰে, যি ভিটামিন আৰু এণ্টিঅক্সিডেণ্টৰ দৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ পুষ্টি প্ৰদান কৰে । সীমিত পৰিমাণে খোৱা ভোজ্য তেলে এক সন্তুলিত আৰু বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ আহাৰত অৰিহণা যোগায়, খাদ্যৰ সামান্যতা বৃদ্ধি কৰে আৰু চৰ্বি-দ্ৰৱণীয় ভিটামিন যেনে এ, ডি, ই আৰু কে শোষণ কৰাত সক্ষম কৰে ।
অৰ্থনৈতিক বিকাশ :
ভোজ্য তেলৰ ক্ষেত্ৰত আত্মনিৰ্ভৰশীলতা অৰ্জন কৰিলে ভাৰতৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ অৰ্থনৈতিক সুবিধা আছে । প্ৰথমতে, ই এক বন্ধ-লুপ প্ৰণালী সৃষ্টি কৰে য'ত উদ্যোগটোৰ উৎপাদিত সম্পদৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ দেশৰ ভিতৰতে থাকে । আমদানিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীলতা হ্ৰাস কৰি আত্মনিৰ্ভৰশীলতাই যথেষ্ট বৈদেশিক মুদ্ৰা সঞ্চয় কৰে ।
ভাৰতৰ বাবে, ই গুৰুত্বপূৰ্ণ ভোজ্য তেল আমদানিৰ প্ৰয়োজনীয়তা হ্ৰাস কৰে, যাৰ ফলত ইয়াৰ পৰিশোধৰ ভাৰসাম্য আৰু সামগ্ৰিক বিত্তীয় স্থিৰতা ইতিবাচকভাৱে প্ৰভাৱিত হয় । যিয়ে দেশৰ জিডিপিক প্ৰত্যক্ষভাৱে প্ৰভাৱিত কৰিব পাৰে বুলি নিটি আয়োগৰ প্ৰতিবেদনত কোৱা হৈছে ।
লগতে পঢ়ক :হিমবাহ বিস্ফোৰণ : হিমালয়ৰ প্ৰতি আহিছে ভাবুকি - Glacial Lake Outbursts
