বিশেষ প্ৰতিবেদন, ২৭ জানুৱাৰী : আগন্তুক লোকসভা নিৰ্বাচনৰ পূৰ্বে বিত্ত মন্ত্ৰী নিৰ্মলা চৰকাৰে অহা ১ ফেব্ৰুৱাৰীত দাখিল কৰিব মোদী চৰকাৰৰ দ্বিতীয় কাৰ্যকালৰ অন্তিম বাজেট । অৱশ্যে নিৰ্বাচনৰ প্ৰাকমুহূৰ্তত এই বাজেট পূৰ্ণাংগ হোৱাৰ পৰিৱৰ্তে অন্তৰ্ৱৰ্তীকালীন হ'ব । কিন্তু এই অন্তৰ্ৱৰ্তীকালীন বাজেটতো চৰকাৰে বহুকেইটা দিশত কেইবাটাও ডাঙৰ ঘোষণা কৰাৰ সম্ভাৱনা আছে, বিশেষকৈ নিৰ্বাচনৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি । তাৰে অংশ হিচাপে কৃষি ক্ষেত্ৰত কেন্দ্ৰীয় বাজেটৰ পৰা মুখ্য প্ৰত্যাশা আছে । এবাৰ জুকিয়াই চাওঁ আহক কৃষি ক্ষেত্ৰত এই বাজেটৰ পৰা কি কি প্ৰত্য়াশা কৰিব পাৰি ।
- পৰিৱেশতন্ত্ৰৰ পৰ্যায়ত বাজেটে কি কৰিব পাৰে । কৃষকসকলক সস্তীয়া ঋণ প্ৰদান হৈছে ইয়াৰ মূল চাবিকাঠি । বাজেটত সঁজুলি ক্ৰয়, জলসিঞ্চন আৰু অন্যান্য দীৰ্ঘম্যাদী বিনিয়োগৰ বাবে অধিক ৰাজসাহায্যযুক্ত হাৰত নিৰ্দেশিত ঋণৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখিব লাগিব । ব্যয়যোগ্য পুঁজিৰ পৰা দীৰ্ঘম্যাদী পুঁজিলৈ মনোযোগ স্থানান্তৰ কৰিব লাগিব । দ্বিতীয়তে, শস্য বীমা হৈছে কৃষি বিকাশৰ মূল চাবিকাঠি । বাজেটে শস্য বীমা আঁচনি সম্প্ৰসাৰণৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিব লাগিব ।
- এয়া হৈছে উদ্ভাৱনীমূলক কৃষি কৌশলক উৎসাহিত কৰাৰ বাবে কাম কৰাৰ সময় । ই ড্ৰিপ জলসিঞ্চনে ভাৰতৰ দৰে পানীৰ অভাৱ থকা দেশত এক বৃহৎ পাৰ্থক্য আনিব পাৰে । ইয়াৰ বাবে বিশেষ ইনচেণ্টিভ, কৰ হ্ৰাস আৰু সহজ ঋণৰ দিশে আগবাঢ়িব পাৰে । একেদৰে জলসিঞ্চন আৰু মিশ্ৰিত কৃষিক উদগনি যোগোৱাৰ বাবে যোগোৱা এক উৎসাহে খেতিপথাৰৰ সমস্যা সমাধানৰ দিশত যথেষ্ট আগবাঢ়িব পাৰে । ২০২৪-ৰ বাজেটত এনে উদ্ভাৱনক উৎসাহিত কৰা প্ৰয়োজন।
- বিক্ৰী-পূৰ্ব আৰু বিক্ৰী-পৰৱৰ্তী আন্তঃগাঁথনিত পৰ্যাপ্ত বিনিয়োগ হোৱা নাই । উদাহৰণ স্বৰূপে মাটিৰ গুণমান পৰীক্ষা আৰু নিৰীক্ষণ হৈছে এক মুখ্য বিষয় । ইয়াক ভ্ৰাম্যমাণ মাটি পৰীক্ষাগাৰৰ বাবে বৃহৎ আৱণ্টনৰ দ্বাৰা সক্ষম কৰিব পাৰি । ইয়াৰ উপৰি পৰ্যাপ্ত পৰিমাণৰ ৱেৰহাউচিং, শীতল ভঁৰাল, কয় ব্যয়ৰ পৰিবহণ ইত্যাদিও আছে । এনে নহ'লে যোগান শৃংখলাৰ সীমাবদ্ধতাই কৃষি পৰিস্থিতিতন্ত্ৰক ক্ষতিগ্ৰস্ত কৰিব । চৰকাৰে ৱেৰহাউচিং সুবিধা, শীতল ভঁৰাল, প্ৰাথমিক পেক-হাউছ, ভেন আদিৰ বাবে পি পি পিৰ (পাব্লিক প্ৰাইভেট পাৰ্টনাৰশ্বিপ) জৰিয়তে উৎসাহিত কৰিব পাৰে । কৃষি আন্তঃগাঁথনিৰ ক্ষেত্ৰতো কৰ ৰেহাইৰ দ্বাৰা উৎসাহিত কৰিব পাৰি ।
- এই বাজেটত আমদানি প্ৰতিস্থাপন এটা মুখ্য বিষয় হ'ব লাগিব । মাহজাতীয় শস্য, খোৱা তেল আৰু পাচলিৰ ওপৰত এতিয়াও অত্যধিক আমদানি নিৰ্ভৰশীলতা আছে । ঘৰুৱা চাহিদা পূৰণ কৰাৰ বাবে ভাৰতে ২০২৪-২৫ বৰ্ষত প্ৰায় এক নিযুত টন তুৰ দাইল আমদানি কৰিব বুলি অনুমান কৰা হৈছে । এই সিদ্ধান্তটো মাহজাতীয় শস্যৰ ঘৰুৱা উৎপাদন হ্ৰাস হ'ব পাৰে বুলি কৰা আশাৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে । ইয়াত তুৰ দাইলৰ (কান্দি পাপ্পু) সংকট বুজি পোৱাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ ।
তুৰ দাইলৰ সৈতে ভাৰতৰ সমস্যা হৈছে কম ঘৰুৱা উৎপাদন । যাৰ ফলত আমাৰ দেশ আফ্ৰিকাৰ দেশসমূহৰ ওপৰত যথেষ্ট নিৰ্ভৰশীল হয় । মহাৰাষ্ট্ৰ, কৰ্ণাটক আৰু উত্তৰ প্ৰদেশ হৈছে ভাৰতৰ তুৰ দাইলৰ শীৰ্ষ তিনিখন উৎপাদক ৰাজ্য আৰু তিনিওখন ৰাজ্যই এই বছৰ অনিয়মীয়া বাৰিষাৰ ফল ভুগি আছে । চৰকাৰে প্ৰকাশ কৰা তৃতীয় আগতীয়া প্ৰক্ষেপণ অনুসৰি, 2022-23 বৰ্ষৰ বাবে ভাৰতত তুৰৰ উৎপাদনৰ পৰিমাণ আছিল প্ৰায় 3.4 নিযুত মেট্ৰিক টন, যিটো পূৰ্বৰ বছৰৰ 4.2 মেট্ৰিক টন উৎপাদনৰ তুলনাত 19 শতাংশ কম ।
অৱশ্যে ই 2019 চনতকৈ কিছু ভাল । কিয়নো সেই সময়ত ইয়াৰ উৎপাদন 3.3 মেট্ৰিক টনৰ সমান কম আছিল । কিন্তু ভাৰতীয় তুৰ শস্য উৎপাদনৰ প্ৰৱণতা 2018 চনৰ পৰা নিম্নমুখী গতিপথত আছে । কৃষি মন্ত্ৰালয়ৰ তথ্য অনুসৰি, চলিত খৰিফ ঋতুৰ বাবে মাহজাতীয় শস্যৰ খেতিৰ এলেকা ২০২৩ চনৰ ছেপ্টেম্বৰলৈকে ১২২.৫৭ লাখ হেক্টৰত হ্ৰাস পাইছে । ইয়াৰ বিপৰীতে যোৱা বছৰৰ একে সময়ছোৱাত ইয়াৰ পৰিমাণ ১২৮.৪৯ লাখ হেক্টৰ নথিভুক্ত কৰা হৈছিল ।
তুৰ হৈছে এক মাহজাতীয় শস্য, যিয়ে প্ৰায়ে মূল্যৰ অতি উচ্চ তাৰতম্যৰ সন্মুখীন হৈ আহিছে । এই তাৰতম্যবোৰে আন মাহজাতীয় শস্যৰ মূল্যৰ ওপৰতো এক প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে । যিহেতু মাহজাতীয় শস্য হৈছে ভাৰতীয় আহাৰৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ উপাদান, সেয়ে তুৰ দাইলৰ যিকোনো গুৰুত্বপূৰ্ণ মূল্যবৃদ্ধিৰ ফলত ভাৰতত সামগ্ৰিক খাদ্য সামৰ্থ্য আৰু মুদ্ৰাস্ফীতিৰ ওপৰত বিস্তৃত প্ৰভাৱ পৰিব পাৰে ।
5. একেদৰে, খোৱা তেলৰ অভাৱৰ বাবে দেশখনে বছৰি 10 বিলিয়ন ডলাৰলৈকে খোৱা তেল আমদানি কৰিবলৈ বাধ্য হয় । উল্লেখ্য যে ভাৰতে 1990 চনৰ আৰম্ভণিতে খোৱা তেলৰ ক্ষেত্ৰত আত্মনিৰ্ভৰশীলতা অৰ্জন কৰিছিল । বাজেটত আমদানি হ্ৰাস কৰিবলৈ ভাৰতৰ ঘৰুৱা শক্তি খোৱা তেলত ঘূৰাই অনাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিব লাগিব।
কৃষকসকলক তেওঁলোকৰ উপাৰ্জনৰ উৎসত বিচিত্ৰতা আনিবলৈ উৎসাহিত কৰিব লাগিব ।
উদাহৰণ স্বৰূপে, মহামাৰীৰ পিছত জৈৱিক কৃষিৰ দ্ৰুত বিকাশ হৈছে । বাজেটখনে কৃষকসকলক বহনক্ষম অঞ্চলত শস্যৰ বিচিত্ৰতাৰ বাবে স্পষ্ট প্ৰেৰণা প্ৰদান কৰিব লাগিব । বাজেটে কৃষকসকলক জোৱাৰ আৰু মিলেটৰ দৰে স্থিতিস্থাপক আৰু পুষ্টিকৰ শস্যত বিচিত্ৰতা আনিবলৈ উৎসাহিত কৰিব পাৰে । ই পেৰিছ চুক্তিৰ অধীনত লক্ষ্যত উপনীত হোৱাত সহায় কৰিব লাগে ।
পটাছচিক আৰু ফছফেটিক সাৰৰ বিপৰীতে ভাৰতৰ সাৰ মিশ্ৰণ ইউৰিয়াৰ পক্ষত শক্তিশালীভাৱে আছে । এইটো মুখ্যত ইউৰিয়াৰ কম খৰচৰ বাবে হয় । কিন্তু ই মাটিৰ স্বাস্থ্যৰ ওপৰত নেতিবাচক প্ৰভাৱ পেলাইছে । বাজেটে ইউৰিয়াৰ ওপৰত অতিৰিক্ত নিৰ্ভৰশীলতা হ্ৰাস কৰিবলৈ ডিবিটি (প্ৰত্যক্ষ লাভালাভ স্থানান্তৰ) আঁচনিখন সলনি কৰিব লাগিব ।
বাজেটে কৃষি গৱেষণাক অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰিব লাগিব । কৃষিজাত জিডিপিৰ অংশ হিচাপে ভাৰতে কৃষিৰ ওপৰত মাত্ৰ 0.35% ব্যয় কৰে । চীনে 0.80% ব্যয় কৰে আৰু এছিয়া আৰু অন্যান্য উদীয়মান বজাৰৰ বেছিভাগে ভাৰততকৈ যথেষ্ট বেছি ব্যয় কৰে ।
শেহতীয়া চিজিআইএআৰ প্ৰতিবেদনত কৃষিজাত আৰ এণ্ড ডি বৃদ্ধি 10:1 ব্যয়ৰ পৰা লাভালাভৰ অনুপাতত ৰখা হৈছে (এক টকা ব্যয়ৰ ওপৰত 10 টকাৰ লাভালাভ) । উচ্চ কৃষিজাত কৃষি আৰু উৎপাদনৰ ইতিবাচক প্ৰভাৱ কেৱল মাটিৰ গুণমান আৰু উৎপাদনত নহয়, কৃষিৰ উপাৰ্জনতো পৰিলক্ষিত হয় ।
কেন্দ্ৰীয় বাজেটৰ পৰা বজাৰবোৰে আশা কৰা এটা কথা হৈছে কৃষি বিধেয়কৰ স্থিতিৰ বিষয়ে অধিক স্পষ্টতা, বিশেষকৈ কৃষিজাত সামগ্ৰীৰ বিপণনৰ সন্দৰ্ভত । ২ বছৰ ধৰি চলি থকা কৃষক আন্দোলন সমাপ্ত হৈছে আৰু চৰকাৰে বিধেয়কখন প্ৰত্যাহাৰ কৰিছে ।
অৱশ্যে অৰ্থনীতিৰ বাবে কৃষি সংস্কাৰ এতিয়াও মূল চাবিকাঠি । কৃষকসকলক কেৱল নিৰ্ধাৰিত মাণ্ডিৰ সৈতে বান্ধি দিয়াৰ সলনি এটা বিকল্প দিব লাগিব, য'ত ডাঙৰ দালালসকলে মূল্য নিৰ্ধাৰণত আধিপত্য বিস্তাৰ কৰে । ২০২৪-ৰ বাজেটত এই বিষয়ত স্পষ্টতা প্ৰদান কৰা প্ৰয়োজন, বিশেষকৈ কৃষকসকলক এক বিস্তৃত বিপণন বিকল্প দিয়াৰ ক্ষেত্ৰত ।
কৃষিত প্ৰযুক্তি আৰু উদ্যমিতাৰ ব্যৱহাৰ
- ওপৰত উল্লেখ কৰা বিষয়বোৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু কোনোবা নহয় কোনোবাটো ৰূপত বেছিভাগ নিয়মীয়া বাজেটৰ অংশ । ২০২৪-ৰ বাজেটে কৃষিক্ষেত্ৰত প্ৰযুক্তি আৰু উদ্যমিতাৰ ব্যৱহাৰত এক নিৰ্দিষ্ট পৰিমাণৰ পৰিৱৰ্তন প্ৰভাৱিত কৰিব লাগিব । কেনেদৰে ইয়াত কোৱা হৈছে ।
- কৃষকসকলক বতৰ, সৰ্বভাৰতীয় মূল্য আৰু চৰকাৰী নীতিৰ ওপৰত অধিক তথ্য আদান-প্ৰদানে তেওঁলোকক অধিক সজাগ কৰাত আৰু উন্নত সিদ্ধান্ত লোৱাত যথেষ্ট অগ্ৰগতি লাভ কৰিব পাৰে ।
- দীৰ্ঘদিন ধৰি কৃষকসকলক ভৱিষ্যত বজাৰৰ জৰিয়তে তেওঁলোকৰ উৎপাদিত সামগ্ৰী বিক্ৰী কৰাত সহায় কৰাৰ বিষয়ে আলোচনা হৈছিল । বাজেটে এই কাৰ্য পৰিকল্পনাটো কাৰ্যকৰী কৰিব লাগিব ।
- সৰ্বোপৰি, কৃষি-উদ্যোগী সৃষ্টি কৰাৰ সময় আহি পৰিছে । বজাৰত ইতিমধ্যে পৰ্যাপ্ত কৃষি ষ্টাৰ্ট-আপ আছে । ২০২৪ চনৰ বাজেটত কৃষকসকলক প্ৰকৃততে লাভান্বিত কৰাৰ বাবে তেওঁলোকৰ বহুতো অগ্ৰণী সেৱা সম্প্ৰসাৰিত কৰাৰ বাবে এই ষ্টাৰ্ট-আপবোৰক উৎসাহিত কৰাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিব লাগিব ।
লগতে পঢ়ক :মোদী-মেক্ৰ’নৰ ইজৰাইলৰ জনসাধাৰণৰ সৈতে সংহতি প্ৰকাশ
