ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਸਾਬਕਾ ਕਾਂਗਰਸ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਪ੍ਰਿਯੰਕਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਰਸੀ 'ਤੇ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕੀਤੀ।
ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਇੱਕ ਟਵੀਟ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, ਅਸਤੋ ਮਾਂ ਸਦਗਮੈ, ਤਮਸੋ ਮਾਂ ਜੋਤੀਰਗਾਮਯਾ, ਮ੍ਰਿਤੀਯੋਰਮਮਰਿਤਮ ਗਾਮੇ। ਝੂਠ ਤੋਂ ਸੱਚ ਤੱਕ, ਹਨੇਰੇ ਤੋਂ ਰੋਸ਼ਨੀ ਤੱਕ, ਮੌਤ ਤੋਂ ਜੀਵਣ ਤੱਕ… ਦਾਦੀ ਜੀ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ, ਤੁਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਅਰਥ ਸਮਝਾਇਆ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਜਿਉਣਾ ਸਿਖਾਇਆ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਪ੍ਰਿਯੰਕਾ ਗਾਂਧੀ, ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਾਧੀ ਸ਼ਕਤੀ ਸਟਾਲ ਪਹੁੰਚੀ। ਕਈ ਹੋਰ ਕਾਂਗਰਸੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇੰਦਰਾ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕੀਤੀ। ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਤਲ 31 ਅਕਤੂਬਰ 1984 ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਜਨਵਰੀ 1966 ਤੋਂ ਮਾਰਚ 1977 ਤੱਕ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਫਿਰ 1980 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ, ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਕੱਟੜ ਇਰਾਦਿਆਂ ਅਤੇ ਬੇਖੌਫ਼ ਫ਼ੈਸਲੇ ਲੈਣ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਗ-ਰੱਖਿਅਕਾਂ ਨੇ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1966 ਤੋਂ 1977 ਦਰਮਿਆਨ ਲਗਾਤਾਰ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵਾਗਡੋਰ ਸੰਭਾਲੀ ਅਤੇ ਫਿਰ 1980 ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚੀ। ਇਸ ਅਹੁੰਦੇ ਉੱਤੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ 31 ਅਕਤੂਬਰ 1984 ਇੰਦਰਾ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ 1955 ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਵਰਕਿੰਗ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਬਣੀ ਸੀ। 1958 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸੰਸਦੀ ਬੋਰਡ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਕਾਂਗਰਸ ਕਮੇਟੀ (ਏ.ਆਈ.ਸੀ.ਸੀ.) ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕੀਕਰਣ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੀ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਵੀ ਸੀ। ਉਹ 1959 ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣੀ।
ਉਹ 1964 ਤੋਂ 1966 ਤੱਕ ਦੇ ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਮੰਤਰੀ ਰਹੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਜਨਵਰੀ 1966 ਤੋਂ ਮਾਰਚ 1977 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਹੀ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਸਤੰਬਰ 1967 ਤੋਂ ਮਾਰਚ 1977 ਤੱਕ ਪਰਮਾਣੂ ਊਰਜਾ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ 5 ਸਤੰਬਰ 1967 ਤੋਂ 14 ਫ਼ਰਵਰੀ 1969 ਤੱਕ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦਾ ਵਾਧੂ ਚਾਰਜ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਜੂਨ 1970 ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ 1973 ਤੱਕ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਅਤੇ ਜੂਨ 1972 ਤੋਂ ਮਾਰਚ 1977 ਤੱਕ ਪੁਲਾੜ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦਾ ਕਾਰਜਭਾਰ ਸੰਭਾਲਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਜਨਵਰੀ 1980 ਤੋਂ ਯੋਜਨਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਚੇਅਰਮੈਨ ਸੀ। ਉਹ 14 ਜਨਵਰੀ 1980 ਨੂੰ ਫਿਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੀ।
ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ, ਜੋ ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰੁਚੀ ਰੱਖਦੇ ਸੀ, ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੇਖਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਅਤੇ ਰੁਚੀ ਇਸ ਦੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਪਹਿਲੂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਉਪਲਬਧੀਆਂ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1972 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਰਤਨ ਪੁਰਸਕਾਰ, 1972 ਵਿੱਚ ਮੈਕਸੀਕਨ ਅਕੈਡਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਫ਼ਰੀਡਮ ਆਫ਼ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, 1973 ਵਿੱਚ ਐਫ਼ਏਓ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਾਲਾਨਾ ਮੈਡਲ, ਅਤੇ 1976 ਵਿੰਚ ਨਾਗਰੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਸਭਾ ਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਤ ਵਚਸਪਤਿ (ਹਿੰਦੀ) ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1953 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਦੁਆਰਾ ਮਦਰ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਇਟਲੀ ਦੁਆਰਾ ਡਿਪਲੋਮੇਸੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਇਜ਼ਾਬੇਲਾ ਡੀ ਈਸਟ ਐਵਾਰਡ ਅਤੇ ਯੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ ਹੌਲੈਂਡ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ ਗਿਆ। ਫਰੈਂਚ ਓਪੀਨੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੇ ਸਰਵੇਖਣ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ 1967 ਅਤੇ 1968 ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਾਂਸ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਔਰਤ ਸੀ। 1971 ਦੀ ਯੂਐਸ ਸਪੈਸ਼ਲ ਗੈਲਅਪ ਪੋਲ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਔਰਤ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਰਜਨਟੀਨਾ ਦੀ ਸੁਸਾਇਟੀ ਫਾਰ ਪ੍ਰਾਟੈਕਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਐਨੀਮਲਜ਼ ਦੁਆਰਾ 1971 ਵਿੱਚ ਖਿਤਾਬ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ‘ਦਿ ਯੀਅਰਜ਼ ਆਫ਼ ਚੈਲੰਜ’ (1966-69), ‘ਦਿ ਸਾਲਜ਼ ਐਂਡਵੇਅਰ’ (1969-72), ‘ਇੰਡੀਆ’ (ਲੰਡਨ) ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। 1975, 'ਇੰਡੇ' (ਲੌਸਨੇ) 1979 ਅਤੇ ਲੇਖ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿਖੇ ਆਪਣੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦਰਜ ਕਰਵਾਈ।
- ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖਾਣ ਪੀਣ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰਥ ਸੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਤੋਂ ਭੋਜਨ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ। ਇਹ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਚਾਰ ਪੜਾਵਾਂ, ਨਵੀਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੀਜ, ਮਨਜ਼ੂਰਸ਼ੁਦਾ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰਨਾ, ਜਿਵੇਂ ਖਾਦ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ, ਘਾਹ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ, ਆਦਿ ਉੱਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਸੀ। ਨਵੀਂ ਅਤੇ ਬਿਹਤਰ ਮੌਜੂਦਾ ਬੀਜ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਭੂਮੀ ਗ੍ਰਾਂਟ ਕਾਲਜਾਂ ਵੱਜੋਂ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਹਿਕਾਰੀ ਖੋਜ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੰਕਲਪ।
- ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਰਤ ਨੇ 14 ਨਿੱਜੀ ਬੈਂਕਾਂ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਬੈਂਕਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।
- ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਕਰਨ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।
- ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਰਤ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਨਵਾਂ ਪਰਮਾਣੂ ਸ਼ਕਤੀ-ਅਮੀਰ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਗਿਆ।
- ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਰਾਜ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਖ਼ਰਾਬ ਸਨ । ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਧਰਮ ਅਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ। ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਅੰਗ ਰੱਖਿਅਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੇਵਾ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ 1984 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਿਵਾਸ ਦੇ ਬਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਐਮਰਜੈਂਸੀ
ਸਾਰੇ ਚੰਗੇ ਅਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇੰਦਰਾ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਸੁਰਖੀਆਂ ਵੀ ਮਿਲੀਆਂ। ਇੰਦਰਾ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਫ਼ਖਰੂਦੀਨ ਅਲੀ ਅਹਿਮਦ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਨ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਉੱਤੇ 45 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਅੱਜ ਵੀ ਬਹਿਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਿਗਾੜ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ, ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਆਰਟੀਕਲ 352 ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 26 ਜੂਨ, 1975 ਨੂੰ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।
ਦਰਅਸਲ, 1975 ਵਿੱਚ, ਤਤਕਾਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਨਵ-ਨਿਰਮਾਣ ਅੰਦੋਲਨ ਅਤੇ ਜੈਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨਾਰਾਇਣ ਦੇ 'ਕੁੱਲ ਇਨਕਲਾਬ' ਦੀ ਮੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਤਣਾਅਪੂਰਨ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਇੰਦਰਾ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ 'ਤੇ ਇੱਕ ਅੰਦਰੂਨੀ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਹਟਾਏ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਈ ਅਤੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੈਦ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਵੀ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। 1978 ਵਿੱਚ, ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਫੁੱਟ ਪੈ ਗਈ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ, ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਮਤ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤਾ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੰਦਰਾ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ (ਆਈ) ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ।
