ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਯੋਗਾ ਜੋ ਕਿ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸ਼ਰੀਕ ਇੱਕ ਦਮ ਫਿਟ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ 21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਯੋਗ ਦਿਵਸ ਮਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੋਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦਾ ਇਸ 'ਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ ਲੋਕ ਯੋਗ ਦਿਵਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਯੋਗ ਕਰਕੇ ਮਣਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਯੋਗ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਯੋਗਾ ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਲ 2015 ਤੋਂ ਇਹ ਹਰ ਸਾਲ 21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜਾਣੋ 'ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਯੋਗਾ ਦਿਵਸ' ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ - ਯੋਗਾ ਦਿਵਸ
ਇਸ ਸਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਛੇਵਾਂ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਯੋਗਾ ਦਿਵਸ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਸਾਲ ਵੀ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਯੋਗਾ ਦਿਵਸ 2020 ਦਾ ਥੀਮ ਹੈ ਕਿ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਯੋਗਾ ਕਰਨਾ।
ਫ਼ੋਟੋ
ਇਹ ਅਤਿਅੰਤ ਸੂਖਮ ਵਿਗਿਆਨ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਇੱਕ ਅਧਿਆਤਮਕ ਅਨੁਸ਼ਾਸ਼ਨ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਮਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਦਭਾਵਨਾ ਲਿਆਉਣ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਹਤਮੰਦ ਜੀਵਣ ਦੀ ਇੱਕ ਕਲਾ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਹੈ। 11 ਦਸੰਬਰ 2014 ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਮਹਾਂਸਭਾ ਨੇ 21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਯੋਗਾ ਦਿਵਸ ਜਾਂ ਵਿਸ਼ਵ ਯੋਗਾ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।
- 'ਯੋਗਾ' ਸ਼ਬਦ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਯੁਜ' ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਜੁੜਨਾ' ਜਾਂ 'ਜੋੜਨਾ' ਜਾਂ 'ਏਕਤਾ'
- ਯੋਗਾ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਸਰਬ ਵਿਆਪਕ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਵੱਲ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਮਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰ, ਮਨੁੱਖ ਅਤੇ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਯੋਜਨ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਜੋਂ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਹੋਂਦ ਦੀ ਏਕਤਾ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਯੋਗਾ ਵਿੱਚ ਯੋਗੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਯੋਗਾ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਵੈ-ਬੋਧ (ਸਰਬ ਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਨਾਲ ਰੂਹ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ) ਹੈ, ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨਾ ਜੋ 'ਮੁਕਤੀ ਦੀ ਅਵਸਥਾ' (ਮੋਕਸ਼) ਜਾਂ 'ਆਜ਼ਾਦੀ' ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
- ਯੋਗਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੰਧ ਸਰਸਵਤੀ ਘਾਟੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸਿੱਟਾ' ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ - ਜੋ ਕਿ 2700 ਬੀ.ਸੀ. ਦੀ ਹੈ, ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਪਦਾਰਥਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਉੱਨਤੀ ਲਈ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਫ਼ੋਟੋ
ਯੋਗਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
- ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਯੋਗਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਯੋਗਾ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਹੈ, ਧਰਮਾਂ ਜਾਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਯੋਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਯੋਗੀ ਜਾਂ ਆਦਯੋਗੀ, ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ ਜਾਂ ਆਦਿ ਗੁਰੂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਕਈ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀ ਕੰਟੀਸਰੋਵਰ ਝੀਲ ਦੇ ਕੰਡੇ 'ਤੇ ਆਦਯੋਗੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਗਹਿਰਾ ਗਿਆਨ ਕਥਾ-ਸਪਤਰਿਸ਼ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਸੰਤਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਯੋਗ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਏਸ਼ੀਆ, ਮੱਧ ਸਮੇਤ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਾਇਆ। ਪੂਰਬ, ਉੱਤਰੀ ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
- ਸਿੰਧ ਸਰਸਵਤੀ ਘਾਟੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਮੋਹਰ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਯੋਗ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਫ਼ੋਟੋ
- ਯੋਗਾ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਲੋਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ, ਸਿੰਧ ਘਾਟੀ ਸਭਿਅਤਾ, ਵੈਦਿਕ, ਬੋਧੀ ਅਤੇ ਜੈਨ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ, ਦਰਸ਼ਨਾਂ, ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਅਤੇ ਰਾਮਾਇਣ ਦੇ ਮਹਾਂਕਾਵਿ, ਸ਼ੈਵਅ, ਵੈਸ਼ਨਵ, ਅਤੇ ਤਾਂਤ੍ਰਿਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹਨ।
- ਵੈਦਿਕ ਅਵਧੀ ਦੌਰਾਨ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਹੱਤਵ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਕਾਰਣ ਬਾਅਦ 'ਸੂਰੀਆ ਨਮਸਕਾਰ' ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੋਵੇ।
- ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਯੋਗਾ ਦਾ ਪੂਰਵ-ਵੈਦਿਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਮਹਾਨ ਰਿਸ਼ੀ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਪਤੰਜਲੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤੌਰ 'ਤੇ "ਯੋਗਾ ਦਾ ਪਿਤਾ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨੇ ਯੋਗ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ "ਯੋਗਾ ਸੂਤਰ" (ਉਪਰੋਕਤ) ਵਿੱਚ ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤਾ।
ਫ਼ੋਟੋ - ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਯੋਗ ਦੀ ਅੱਠ ਭਾਗਾ ਵਿੱਚ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਸਰਬਪੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਲਈ "ਅਸ਼ਟੰਗ ਯੋਗ" ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਉਹ ਹਨ - ਯਮ, ਨਿਆਮਾ, ਆਸਣ, ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ, ਪ੍ਰਤਿਹਾਰ, ਧਾਰਣਾ, ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਸਮਾਧੀ।
- ਯੋਗ ਅਭਿਆਸਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਾਹਿਤ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੇਦ (4), ਉਪਨਿਸ਼ਦ (108), ਸਮ੍ਰਿਤੀ, ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ, ਜੈਨ ਧਰਮ, ਪਨੀਨੀ, ਪੁਰਾਤਨ (2) ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਫ਼ੋਟੋ
ਯੋਗ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ
- 11 ਦਸੰਬਰ 2014 ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਮਹਾਂਸਭਾ ਨੇ 21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਯੋਗਾ ਦਿਵਸ ਜਾਂ ਵਿਸ਼ਵ ਯੋਗਾ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ।
- ਸਾਲ 2015 ਤੋਂ ਇਹ ਹਰ ਸਾਲ 21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਲਗਾ।
- ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਮਹਾਂਸਭਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ 2014 ਦੇ ਸੰਬੋਧਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਯੋਗਾ ਮਨਾਉਣ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
- ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਨੇ 21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਯੋਗਾ ਮਨਾਉਣ ਦੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਚੁਣਨ ਦਾ ਤਰਕ ਇਸ ਤੱਥ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਦਿਨ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਗਰਮੀ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਸਾਲ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬਾ ਦਿਨ ਹੈ, ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ।
- ਇਸ ਸਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਛੇਵਾਂ ਯੋਗ ਦਿਵਸ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਸਾਲ ਵੀ ਯੋਗਾ ਦਿਵਸ ਨੂੰ ਥੀਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਸਾਲ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਥੀਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਯੋਗਾ ਦਿਵਸ 2020 ਦਾ ਥੀਮ ਹੈ ਕਿ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਯੋਗਾ ਕਰਨਾ....
Last Updated : Jun 21, 2020, 8:29 AM IST