ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ: ਸਾਲ 2024 ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਰਿਹਾ। ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਸਾਲ ਹੁਣ ਤੱਕ ਅੱਤਵਾਦ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ 16 ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ 20 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।
ਇਸ ਵਿੱਚ ਜਨਵਰੀ 2024 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਰਵਰੀ ਵਿਚ ਦੋ ਘਟਨਾਵਾਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਦੋ ਨਾਗਰਿਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਵੀ ਫਰਵਰੀ ਵਰਗੀ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਨਾਗਰਿਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ।
ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ, ਸੱਤ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਅੱਠ ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ। ਮਈ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਨਾਗਰਿਕ, ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਪੰਜ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ ਮਈ 2024 ਤੱਕ ਕੁੱਲ 20 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਨਾਗਰਿਕ, ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਗਿਆਰਾਂ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਮੀ ਨੇ 2024 ਨੂੰ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ 24 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਸਾਲ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਹਿੰਸਾ ਦੇਖੀ ਹੈ। 2000 ਵਿੱਚ 1,385 ਘਟਨਾਵਾਂ ਹੋਈਆਂ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 641 ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ। 441 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 1,708 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ 9 ਮੌਤਾਂ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ)। ਨਾਲ ਹੀ, ਕੁੱਲ 2,799 ਲੋਕ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ ਹਨ।
2001 ਵਿੱਚ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧ ਕੇ 2,084 ਹੋ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 1,024 ਨਾਗਰਿਕ, 628 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 2,345 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, 14 ਮੌਤਾਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੁੱਲ 4,011 ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਅਗਲੇ ਸਾਲ, 2002 ਵਿੱਚ 1,642 ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਈ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 837 ਨਾਗਰਿਕ ਮਾਰੇ ਗਏ, 447 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ 1,758 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਇੱਥੇ 56 ਅਣਪਛਾਤੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੁੱਲ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 3,098 ਹੋ ਗਈ।
2003 'ਚ 1,427 ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚ 563 ਨਾਗਰਿਕ, 319 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 1,504 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਵਾਧੂ 121 ਮੌਤਾਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੁੱਲ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 2,507 ਹੋ ਗਈ। 2004 ਵਿੱਚ 1,061 ਘਟਨਾਵਾਂ ਹੋਈਆਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 437 ਨਾਗਰਿਕ, 318 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 962 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। 72 ਅਣਪਛਾਤੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਵੀ ਹੋਈਆਂ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ 1,789 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ।
2005 ਵਿੱਚ ਇਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਘਟ ਕੇ 1,004 ਰਹਿ ਗਈਆਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 454 ਨਾਗਰਿਕ, 220 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 987 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਇੱਥੇ 56 ਅਣਪਛਾਤੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਵੀ ਹੋਈਆਂ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੁੱਲ 1,717 ਹੋ ਗਏ। 2006 ਵਿੱਚ 694 ਘਟਨਾਵਾਂ ਹੋਈਆਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 256 ਨਾਗਰਿਕ, 172 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 607 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। 90 ਅਣਪਛਾਤੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਅਤੇ ਕੁੱਲ 1,125 ਮੌਤਾਂ ਵੀ ਹੋਈਆਂ।
2007 'ਚ 427 ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚ 127 ਨਾਗਰਿਕ, 119 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 498 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਕੁੱਲ 744 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 2008 ਵਿੱਚ 261 ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰੀਆਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 71 ਨਾਗਰਿਕ, 85 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 382 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਨਾਲ ਹੀ, ਕੁੱਲ 538 ਲੋਕ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ ਹਨ।
2009 ਵਿੱਚ 208 ਘਟਨਾਵਾਂ ਹੋਈਆਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 53 ਨਾਗਰਿਕ, 73 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 247 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਿਸੇ ਅਣਜਾਣ ਮੌਤ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ 373 ਹੋ ਗਈ ਹੈ।
ਸਾਲ 2010 'ਚ 189 ਘਟਨਾਵਾਂ ਹੋਈਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚ 34 ਨਾਗਰਿਕ, 69 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 258 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਕੋਈ ਅਣਪਛਾਤੀ ਮੌਤ ਨਹੀਂ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੁੱਲ 361 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ।
2011 ਵਿੱਚ, 119 ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 33 ਨਾਗਰਿਕਾਂ, 31 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ 117 ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਕੁੱਲ 181 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ। ਸਾਲ 2012 ਵਿੱਚ 70 ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 19 ਨਾਗਰਿਕ, 18 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 84 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ।
2013 'ਚ 84 ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚ 19 ਨਾਗਰਿਕ, 53 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 100 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇੱਥੇ ਕੋਈ ਅਣਪਛਾਤੀ ਮੌਤ ਨਹੀਂ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੁੱਲ 172 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ। 2014 ਵਿੱਚ 91 ਘਟਨਾਵਾਂ ਹੋਈਆਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 28 ਨਾਗਰਿਕ, 47 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 114 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਕੁੱਲ 189 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ।
2015 ਵਿੱਚ 86 ਘਟਨਾਵਾਂ ਹੋਈਆਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 19 ਨਾਗਰਿਕ, 41 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 115 ਅੱਤਵਾਦੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ। ਸਾਲ 2016 ਵਿੱਚ 112 ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 14 ਨਾਗਰਿਕ, 88 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 165 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਜਦਕਿ ਕੁੱਲ 267 ਲੋਕ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ ਹਨ।
2017 'ਚ 163 ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚ 54 ਨਾਗਰਿਕ, 83 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 220 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਇੱਥੇ ਕੋਈ ਅਣਪਛਾਤੀ ਮੌਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋਈਆਂ, ਕੁੱਲ 357 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ। ਸਾਲ 2018 'ਚ 206 ਘਟਨਾਵਾਂ ਹੋਈਆਂ, ਜਿਸ 'ਚ 86 ਨਾਗਰਿਕ, 95 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 271 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਨਾਲ ਹੀ ਕੁੱਲ 452 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ।
2019 ਵਿੱਚ, 135 ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰੀਆਂ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 42 ਨਾਗਰਿਕ, 78 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 163 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਜਦਕਿ ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ 283 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਸਾਲ 2020 'ਚ 140 ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚ 33 ਨਾਗਰਿਕ, 56 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 232 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਕੁੱਲ 321 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ।
2021 ਵਿੱਚ, 153 ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰੀਆਂ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 36 ਨਾਗਰਿਕ, 45 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 193 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਇੱਥੇ ਕੁੱਲ 274 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਅਣਪਛਾਤੀ ਮੌਤ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਲ 2022 'ਚ 151 ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚ 30 ਨਾਗਰਿਕ, 30 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 193 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਕੁੱਲ 253 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ।
2023 ਵਿੱਚ, 72 ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰੀਆਂ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 12 ਨਾਗਰਿਕ, 33 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਅਤੇ 87 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਕੁੱਲ 134 ਮੌਤਾਂ ਲਈ 2 ਅਣਪਛਾਤੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਵੀ ਹੋਈਆਂ। ਆਖਰਕਾਰ, 2024 ਵਿੱਚ, ਉਪਲਬਧ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, 16 ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰੀਆਂ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 8 ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ 1 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ 11 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ 20 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ। ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ 6 ਮਾਰਚ 2000 ਤੋਂ 2024 ਤੱਕ ਕਤਲ ਦੀਆਂ 11,980 ਘਟਨਾਵਾਂ ਹੋਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 4,930 ਨਾਗਰਿਕ ਮਾਰੇ ਗਏ, 3,590 ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਸ਼ਹੀਦ, 13,321 ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ 420 ਅਣਪਛਾਤੀ ਮੌਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ 22,261 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ।
ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ 6 ਮਾਰਚ 2000 ਤੋਂ 2024 ਤੱਕ ਕਤਲ ਦੀਆਂ 11,980 ਘਟਨਾਵਾਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।
