पुणे : विद्येचे माहेरघर म्हणवल्या जाणाऱ्या या विद्यापीठाची ओळख ‘ऑक्सफर्ड ऑफ द ईस्ट’ अशी आहे. तत्कालीन पुणे विद्यापीठाची स्थापना 10 फेब्रुवारी 1949 रोजी झाली. त्या घटनेला 10 फेब्रुवारी रोजी 74वर्षे पूर्ण होत आहेत. राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर ख्याती मिळवलेल्या सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठाचे अमृत महोत्सवी वर्ष आजपासून सुरू होत आहे. त्यानिमित्त विविध कार्यक्रमातून अमृत महोत्सवी वर्ष साजरे केले जाणार आहे.
पुणे विद्यापीठाची स्थापना :बॅरिस्टर मुकुंद जयकर पुणे विद्यापीठाचे पहिले कुलगुरू होते. मराठी भाषेचा प्रचार प्रसार करण्याच्या उद्देशाने या विद्यापीठाची स्थापना करण्यात आली होती. 2014 मध्ये पुणे विद्यापीठाला सावित्रीबाई फुले यांचे नाव देण्यात आले. गेल्या 74 वर्षांत विद्यापीठाने राज्य, राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय पातळीवर नाममुद्रा उमटवली आहे. पुणे विद्यापीठाची स्थापना झाली, तेव्हा पश्चिम महाराष्ट्रातील 12 जिल्हे त्या विद्यापीठाच्या अखत्यारित होते. इ.स. 1962 मध्ये त्यातून काही जिल्हे वगळून कोल्हापूर येथे स्थापन झालेल्या शिवाजी विद्यापीठच्या अखत्यारित गेले. इ.स. 1990 मध्ये धुळे व जळगाव यासाठी उत्तर महाराष्ट्र विद्यापीठ स्थापन झाले. आता फक्त पुणे, नगर, नाशिक हे तीनच जिल्हे पुणे विद्यापीठाच्या कार्यक्षेत्रात येतात. सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठात 46 शैक्षणिक विभाग आहेत. सुमारे सहा लाख विद्यार्थी संख्या आहे.
नामांतराचा प्रवास : इ.स. 2004 साली नामांतर समिती आणि विविध पक्षांनी पुणे विद्यापीठाचे आधीचे नाव बदलून 'सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ' करावे अशी मागणी केली. यासाठी नामांतर समितीने वेळोवेळी आंदोलने केली. विद्यापीठात झालेल्या अधिसभेत सिनेटने नामांतराच्या प्रस्तावाला मंजूरी दिली. हा प्रस्ताव महाराष्ट्र राज्य सरकारकडे पाठवण्यात आला. पुणे विद्यापीठाच्या नावाशी, स्त्रीशिक्षणासाठी आपले आयुष्य वेचलेल्या भारताच्या पहिल्या महिला शिक्षिका व मुख्याध्यापिका सावित्रीबाई फुले यांचे नाव जोडण्याचा निर्णय घेण्यात आला. 6 जून 2014 रोजी झालेल्या मंत्रिमंडळ बैठकीत यावर शिक्कामोर्तब झाले. आणि पुणे विद्यापीठाचे सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ असे नामांतर करण्यात आले.