भारताला ब्रिटीश राजवटीपासून 15 ऑगस्ट 1947 ला स्वातंत्र्य मिळाले. यामागे भारताचा स्वातंत्र्य लढा आणि त्यातील महात्मा गांधी यांच्या अहिंसा पद्धतीचा मोठा सहभाग आहे. तेव्हा स्वतंत्र भारताला स्वतःचे संविधान नव्हते. भारताचेमात्र कायदे हे भारतीय राज्यशासनाच्या 1935 सालच्या कायद्यावर (कलमावर) आधारित होते. 29 ऑगस्ट 1947 रोजी डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या अध्यक्षतेखाली स्वतंत्र भारताचे संविधान तयार करण्यासाठी मसूदा समिती स्थापना केली गेली. या समितीने संविधानाचा मसुदा तयार करून तो सभेपुढे 4 नोव्हेंबर 1947 रोजी सादर केला. या सभेने सार्वजनिक चर्चेसाठी सभागृहात हा प्रस्ताव 166 दिवसांसाठी खुला केला आणि 2 वर्ष, 11 महिने आणि 18 दिवसाच्या कालावधी नंतर समितीने हा मसुदा अंतिम केला. बरेचसे विचार विमर्श आणि सुधारणा केल्यानंतर समितीच्या 308 सद्स्यांनी दोन हस्तलिखित प्रती (हिंदी आणि इंग्रजी) 24 जानेवारी 1950 रोजी स्वाक्षरांकित केल्या. दोन दिवसानंतर हे भारताचे संविधान संपूर्ण राष्ट्रासाठी लागू करण्यात आले. भारताच्या संविधानाच्या निमित्ताने भारताचा प्रजासत्ताक दिन हा साजरा करण्यात येऊ लागला. आज 72 वा प्रजासत्ताक दिन सादरा होत आहे. या निमित्ताने संविधान निर्मितीच्या इतिहासावर प्रकाशझोत टाकणारा ईटीव्ही भारतचा विशेष लेख...
सविंधान सभेत एकूण 296 प्रतीनिधी निवडल्या गेले-
भारतीय संविधान तयार करण्यासाठी संविधान सभेच्या निवडणुका 1946 मध्ये झाल्या. सविंधान सभेत एकूण 296 प्रतीनिधी निवडल्या गेले. संविधान सभेचे शिल्पकार डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे बंगाल प्रांतातून निवडून आले होते. संविधान सभेचे अध्यक्ष डॉ. राजेंद्र प्रसाद हे होते. संविधान सभेचे कामकाज 9 डिसेंबर, 1946 पासून सुरू झाले. संविधानाचा मसुदा तयार करण्यासाठी मसुदा समिती 29 ऑगस्ट 1947 रोजी नियुक्त करण्यात आली होती. मसुदा समितीमध्ये डॉ. बी.आर. आंबेडकर, अल्लादी कृष्णस्वामी अय्यर, एन.गोपालस्वामी अयंगार, के.एम. मुन्शी, सईद मोहम्मद सादुल्ला, बी.एल. मित्तर आणि डी.पी. खेतान, असे एकूण 7 सदस्य होते.
संविधानाचा अंतिम मसुदा केवळ डॉ.आंबेडकरांनीच केला होता तयार -
30 ऑगस्ट 1947 रोजी डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांची मसुदा समितीचे अध्यक्ष म्हणून निवड करण्यात आली होती. मसुदा समितीत सात सदस्य असले तरी संविधानाचा अंतिम मसुदा केवळ डॉ.आंबेडकरांनीच तयार केला होता. हे प्रत्यक्ष संविधान सभेचे अध्यक्ष डॉ . राजेंद्र प्रसाद आणि संविधान सभेचे एक सन्माननीय सदस्य टी.टी. कृष्णम्माचारी यांनी संविधान सभेत स्पष्टपणे प्रतिपादन केले होते. संविधानाच्या मसुदा समितीमध्ये डॉ. आंबेडकरांची निवड ही किती सार्थक होती. याबद्दल संविधान सभेचे अध्यक्ष डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांनी 26 नोव्हेंबर 1949 रोजी संविधान सभेत शेवटच्या भाषणात डॉ. आंबेडकरांच्या प्रती ज्या भावना व्यक्त केल्या होत्या त्यावरून दिसून येते.
डॉ. आंबेडकर यांनी आपल्या प्रकृतीची पर्वा न करता काम तडीस नेले-