मुंबई :मुंबईत वाहतूक कोंडी नवी नाही. वाहनांचे कर्णकर्कश आवाज, तासनतास वाहतूक कोंडीचा मुंबईकरांना सामाना करावा लागतो. ही कोंडी फोडण्यासाठी मुंबई मनपाचा महत्वकांक्षी असलेल्या कोस्टल रोड प्रकल्प (Coastal Road Project Mumbai) तयार केला जात असून या प्रकल्पाचे काम ६२ टक्के काम पूर्ण झाले आहे. उर्वरित काम युध्दपातळीवर पुर्ण करण्यासाठी वेग आला आहे. तसेच कोळी बांधवांच्या रोजीरोटीवर या महामार्गाचा परिणाम होऊ नये, यासाठी वरळीच्या समुद्रांत सुमारे ६० मीटर अंतरावर एकल खांब उभारले जाणार आहेत. कोळी बांधवांना नुकसान भरपाईसाठी विमा कवच काढून देण्यात येणार असल्याची माहिती महापालिकेच्या अभियंत्याकडून देण्यात (Koli brothers will get insurance cover) आली.
मुंबईच्या निळ्याशार समुद्राला लागून कोस्टल रोड प्रकल्प उभारण्यात येत आहे. मुंबई महापालिकेने नियुक्त केलेल्या कंत्राटदारमार्फत समुद्रात भराव टाकून बनवला जाणारा भारतातील पहिला प्रकल्प हाती घेतला आहे. २००६ मध्ये कॉम्प्रेसिव्ह ट्राफिक स्टडी अहवालात अंतर्भाव असणारा तसेच संयुक्त तांत्रिक समितीने अभ्यास सिंगापूर, नेदरलॅंड आणि साऊथ कोरीया या देशातील समुद्रांतील भरावाचा अभ्यास करून विस्तृत प्रकल्प अहवालसाठी शिफारस केलेला असा हा प्रकल्प आहे. तसेच भारतातील तज्ज्ञ, अनुभवी अभ्यासकांचे मार्गदर्शन घेऊन विस्तृत प्रकल्प अहवाल तयार २०१६ मध्ये तयार करण्यात आला. प्रत्यक्ष कामाला सुरुवात ऑक्टोबर, २०१८ मध्ये केली. परंतु अनेक विघ्न या मार्गात (Koli brothers on coastal road) आले.
२०१९ मध्ये या प्रकल्पाविरोधात न्यायालयात गेले. मुंबई उच्च न्यायालयाने न्यायालयाने या प्रकल्पाला स्थगिती दिली. ही स्थगिती उठवण्यास महापालिकेला नऊ महिने लागले. अखेर डिसेंबर, २०१९ मध्ये न्यायालयाने स्थगिती उठवत, प्रकल्पच्या कामाला हिरवा कंदील दिला. त्यानंतर प्रत्यक्ष कामाला सुरुवात झाली. गेल्या दोन वर्षापूर्वी कोरोना महामारीचे संकट जगावर आले. महाराष्ट्र देखील या विळख्यात सापडला. तरीही न डगमगता मुंबई महापालिकेच्या अधिकारी, कर्मचारी वर्गाने अनोख्या यंत्रणांच्या सहाय्याने ऊन, वारा, पाऊस झेलत, गेल्या दोन वर्षांच्या कोविड महामारीत कोस्टल रोडचे काम आज ६२ टक्के काम पूर्ण केले आहे. उर्वरित काम २०२३ अखेर पूर्णात्वास आणण्याचे महापालिकेचे उद्दिष्ट्ये (Coastal Road Project) आहे.
मावळा खणतो बोगदा -कोस्टर रोडसाठी दोन महाबोगदे खणले जाणार आहेत. या प्रकल्पात, टी. बी. एम.मशीन हे संयंत्र महत्वाची कामगिरी बजावणार आहे. टीबीएम मशीनला मावळा असे नाव दिले असून ते देशातील सर्वात मोठे मशीन आहे. महानगरांमधील रस्ते बोगद्यांमध्ये साकार्डो वायुव्हिजन प्रणाली अशा प्रकारची यंत्रणा भारतात पहिल्यांदाच बसवली जाणार आहे. मावळा मशीनचे वजन २३०० टन असून सुमारे आठ जंबो जेटच्या वजनाची आहे. तिचा व्यास १२.१९ इतका आहे. बोगदा खोदताना कोणत्याही अचडणींचा सामना करावा लागणार नाही, अशी व्यवस्था यात आहे .
२.०७२ किलोमीटरचे बोगदे - प्रियदर्शनी पार्क ते नेताजी सुभाष मार्गालगत (मरिन ड्राईव्ह) असणाऱ्या 'छोटा चौपाटीपर्यंत बोगदे आहेत. मलबार हिल' च्या खालून हा बोगदा जाईल. सुमारे जमिनी खाली १० मीटर ते ७० मीटर एवढ्या खोलीवर हे बोगदे असतील. या दोन्ही बोगद्यांची लांबी ही प्रत्येकी २.०७२ किलोमीटर इतकी असेल. शामलदास गांधी मार्गावरील उड्डाणपूल ते वरळी या दरम्यान १०.५८ किमी लांबीचा हा 'सागरी किनारा मार्ग' असणार आहे. अरबी समुद्रामध्ये तब्बल १७५ एकर जमिनीवर भराव टाकला आहे . या मार्गमध्ये समुद्राखालून जाणारे १४०० मीटरचे बोगदे असणार आहेत. समुद्रात भराव टाकून रोड बनवणे खूप जिकरीचे आणि जोखमीचे काम (coastal road) आहे.
बोगद्याच्या बांधकामाची वैशिष्ट्ये व आयुर्मान -भूगर्भातील व वेगवेगळ्या ऋतुंमधील वातावरणातील बदलांचा विचार करुन बोगद्याचे बांधकाम केले जाईल. टनेल बोअरिंग मशिनद्वारे अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाच्या आधारे बांधण्यात येणारे हे बोगदे भूकंपरोधक असतील. त्यातील भिंती या अतिउच्च तापमानाला सहन करतील, अशा स्वरुपाच्या असणार आहेत. आग किंवा आपत्कालीन स्थितीत येथील तपमान सहन करण्याची क्षमता या भिंतीत असेल. बोगद्यांमध्ये दोन्ही बाजूला वाहनांच्या सुरक्षेसाठी 'क्रश बॅरियर' तयार केले जाणार आहेत. या बोगद्यांचे आयुर्मान १२० वर्षांचे असणार आहे.
दोन्ही बोगद्याला जोडणारे 'छेद बोगदे' (क्रॉस टनेल) -आपत्कालिन परिस्थिती उद्भवल्यास दोन बोगदे असतील. दोन्ही बोगद्यापैकी एका बोगद्यातून दुस-या बोगद्यात सहजपणे जाता यावे, यासाठी दोन्ही बोगद्यांना जोडणारे एकूण ११ 'छेद-बोगदे' तयार केले जाणार आहेत. प्रत्येक ३०० मीटर अंतरावर असणा-या या छेद बोगद्यांची लांबी ही साधारपणे ११ मीटर ते १५ मीटर असले. हे छेद-बोगदे केवळ आपत्कालिन परिस्थिती दरम्यान उपयोगात आणले जातील. या ११ छेद बोगद्यांपैकी ५ छेद बोगदे हे वाहनांना सुरक्षितपणे बाहेर काढण्यासाठी; तर उर्वरित ६ बोगदे हे प्रवाशाना सुरक्षितपणे बाहेर काढण्यासाठी असतील.
अत्याधुनिक 'सकार्डो नोझल' यंत्रणा -'सकार्डो नोझल' या अत्याधुनिक यंत्रणे अंतर्गत दोन्ही बोगद्यांच्या दोन्ही मुखाजवळ वैशिष्ट्यपूर्ण यंत्रे बसवली जाणार आहे. या यंत्रांद्वारे बोगद्याच्या एका बाजूने हवा अत्यंत तीव्रतेने आतमध्ये ढकलली जाते व बोगद्याच्या दुस-या बाजूने ती बाहेर खेचलीही जाते. बोगद्याची वाहतूक ज्या दिशेने जात असेल, त्याच दिशेने ही हवा आत ढकलली जाते व दुस-या बाजूने बाहेर खेचली जाते. ज्यामुळे बोगद्यातील हवा खेळती राहण्यासोबत वाहनांमधून सोडला जाणार धूर देखील बोगद्यातून लगेच बाहेर पडतो व प्रदूषण उत्सर्जित होऊन बोगद्यातील वातावरण चांगले राहण्यास मदत होत. तसेच एखाद्या गाडीला आग लागल्यास त्यातून उत्पन्न होणारा धूर देखील या यंत्रणेद्वारे अत्यंत वेगाने बाहेर खेचला जातो. ज्यामुळे धूर बोगद्यात साठत नाही व आपत्कालीन परिस्थितीचे नियोजन करणे सुलभ होते. अशा प्रकारची यंत्रणा भारतात प्रथमच या प्रकल्पात वापरली जाणार आहे.