औरंगाबाद- अजिंठा लेणीच जगातील काही आश्चर्यांपैकी एक आश्चर्य आहे. मात्र जगप्रसिद्ध असलेली ही लेणी एकेकाळी शापित लेणी म्हणाली जायची. तो अशा शाप होता कि जवळपास सव्वाशे वर्ष या लेणीच काढलेले कुठलेही चित्र अथवा छायाचित्र जगासमोर जाऊ शकले नाहीत. काढलेली चित्रे आपोआप नष्ट झाली. एका मागे एक अनेक घटना ज्यामध्ये लेण्यांचे चित्र काढलेले छायाचित्र नष्ट झाल्याने या लेण्यांवर कुठलातरी शाप असल्याची आख्यायिका आहे. त्यामुळे १९५० च्या आधी लेण्यांचे चित्र किंवा छायाचित्र काढण्यास बंदी घालण्यात आली होती. त्यामुळे १९५० पर्यंत या लेण्यांचे चित्र जगासमोर सहजासहजी गेले नाही.
एका पाठोपाठ चित्र नष्ट झाले..
अजिंठा लेणीच सौंदर्य सर्वांना मोहित करणारे आहे. मात्र मोहिनी घालणारी ही कलाकृती एकेकाळी शापित असल्याची आख्यायिका आहे. २८ एप्रिल १८१९ रोजी अजिंठा लेणीचा शोध लागला. त्यानंतर अजिंठा लेणीच सौंदर्य जगासमोर येऊ लागले. त्याचबरोबर लेण्यांचा सौंदर्य जगासमोर जावे, यासाठी काही प्रयोग देखील या काळात करण्यात आले. त्यावेळी जेम्स बर्जन आणि जेम्स फर्गसन या दोन अधिकाऱ्यांनी त्यावेळच्या सरकारला विनंती करून लेण्यांचा इतिहास सर्वत्र पोहचवण्याचा प्रयत्न करावे, अशी मागणी केली. त्यावर त्याचे काही चित्र काढण्याचे ठरवण्यात आले. त्यावेळचे अधिकारी रॉबर्ट गिल यांना ते काम देण्यात आले. रॉबर्ट गिल यांनी १८४३ ते १८७१ पर्यंत शंभरहून अधिक चित्र काढली. काढलेली चित्र त्यांनी नंतर इंग्लंडला पाठवली आणि कोस्टल पॅलेस येथे चित्रांचं प्रदर्शन लावण्यात आले. पहिल्यांदाच अजिंठा लेणी सातासमुद्रापार गेली होती, त्यामुळे तिला पाहण्यास लोकं येऊ लागलीत. मात्र अचानक प्रदर्शनात आग लागली आणि सर्व चित्र नष्ट झाली. अवघी पाच ते सहा चित्र चांगली राहिली. त्या नंतर जॉन ग्रिफीक्स नावाच्या प्राध्यापकाने आपल्या विद्यार्थ्यांसह जाऊन पुन्हा चित्र काढली. १८७५ ते १८८५ अशी दहावर्ष त्यांनी अनेक चित्रे काढली. त्या चित्रांचं प्रदर्शन व्हिक्टोरियन अलबर्ट म्युसिअम येथे लावले. मात्र ती चित्रे पुन्हा जळाली. जॉन ग्रिफीक्स सोबत विद्यार्थ्यांनी पुन्हा काही चित्रे काढली आणि नंतर १८९९ मध्ये त्यांचं एक पुस्तक देखील प्रकाशित केली, अशी माहिती इतिहासतज्ञ दुलारी कुरेशी यांनी दिली.